Hayvanların yaşamalarını sürdürebilmesi ve istenilen verimliliği verebilmeleri için bünyelerine almak zorunda oldukları organik ve inorganik besin maddelerini yapılarında bulunduran ve belirli sınırlar içinde yedirildiklerinde hayvan sağlığına ve hayvansal ürünlere zararlı olmayan doğada kendiliğinden yetişen veya kültürü yapılan bitkilere yem bitkisi denilmektedir. Yem bitkileri ‘’hayvanların yaş ve kuru ot, silo, tane ve yumru yem olarak yiyecek ihtiyacını karşılamak üzere tarım arazilerinde yetiştirilen ya da çayır meralarda doğal olarak yetişen bitkiler’’ olarakda tanımlanır.
Yem bitkileri familyalarına göre;
1. Baklagil yem bitkileri
2. Buğdaygil yem bitkileri
3. Bu iki familya dışında kalan “Diğer familya yem bitkileri
olarak üç grupta sınıflandırılmaktadır.
Yem Bitkilerinin Genel Olarak Önemi
Tabiatta kendiliğinden yetişen ve tarla tarımı içerisinde yetiştirilen ve farklı şekillerde değerlendirilebilen yem bitkileri yem bitkileri aşağıda belirtilen öneme sahiptirler.
• Hayvan beslemede kullanılırlar.
• Toprak ve su muhafazasında kullanılırlar.
• Ekim nöbeti sisteminde yer alırlar
• İş gücünün daha etkin kullanımını sağlarlar
• Tarımdaki risk ve zararı azaltırlar.
• Toprağı havalandırır ve toprak yorgunluğunu giderirler
• Kaba yem üretimini artırırlar.
• Nadas alanlarını azaltırlar.
• Yem bitkilerinin toprağa bıraktığı organik madde parçalanmak suretiyle toprağa besin elementi sağlarlar.
• Yem bitkilerinin baklagil grubunda olanları (Yonca, korunga, fiğ, üçgül vd.) Havadaki serbest azotu köklerindeki yumrucuklarda biriktirerek toprağa fikse etme kabiliyetine sahiptir.
• Ekim nöbetinde kullanılan önemli bitkiler arasında yem bitkileri başta gelmektedir.
Ekim Nöbetindeki Faydaları
• Kendinden sonra gelen bitkinin verimini artırırlar.
• Toprağın organik madde oranını artırırlar.
• Toprağın yapısını iyileştirir.
• Toprağın su tutma kapasitesini artırır.
• Toprağın havalanmasını sağlar.
• Toprağın ısınmasını sağlar.
• Daha kolay tava gelmesini sağlar.
• Toprağın işlenmesini kolaylaştırır.
• Toprağa besin elementi kazandırır.
• Mikroorganizma faaliyetlerini artırır.
• Toprak yüzeyinin kaymak bağlamasını engeller.
• Ekim nöbeti sisteminde hastalık ve zararlıları azaltırlar.
Hayvan Beslenmesinde Kullanılması; Yem bitkileri ‘’hayvanların yaş ve kuru ot, silo, tane ve yumru yem olarak yiyecek ihtiyacını karşılamaktadır.
Yem bitkilerinin yaprak, sap, kök, yumru, tane ve meyveleri hayvan yiyeceği olarak kullanılabilir. Tohum dışındaki bitki parçaları kaba yem olarak kabul edilmektedir.
Yem bitkilerinin kaba yem sınıfına dahil edilmesinin sebepleri şunlardır.
• 1.Ham selüloz oranları yüksektir.(%18 veya daha fazla)
• 2.Birim ağırlığa düşen net enerji değerleri düşüktür.
a-Yoğunlukları düşüktür.
b-Sindirilmesi zordur.
c- Silaj gibi bazı yemler fazla oranda su içerir.
• 3.Toplam sindirilebilir besin maddeleri oranı tane ve diğer enerji (kesif) yemlerine göre daha düşüktür.
Ülkemiz topraklarının çoğu engebeli ve meyilli olması nedeniyle toprak işlemeli tarıma uygun olmayıp tamamen su ve rüzgâr erozyonuna açıktır.
Bir mm’lik bir toprak tabakasının oluşması için en az 100 yıl gerektiği ve her yıl ülkemizde Kıbrıs adasının yüzey alanına eşit ve 10 cm kalınlığındaki toprak erozyonla denizlere dökülmektedir.
Bir işletmede yem giderleri %50-70 civarındadır. Dengeli ve doğru besleme döl verimi, süt verimi ve büyüme veriminin de olmazsa olmazıdır. Dengeli beslenilmediğinde hayvancılıkta ve toplumda sağlık harcamaları yükselir.
Yem bitkileri yetiştiriciliği; hayvan besleme açısından çayır mera yemlerinden sonra diğer yemlere göre daha ucuz olduğundan mutlaka tarla kültürü içerisinde yer verilmelidir. Yem bitkilerinin önemini kavrayan gelişmiş ülkelerde yem bitkileri alanının tarım arazisi içerisindeki payı % 25-60 arasında değişmektedir. Ülkemizde bu oran %10’un altındadır.
Hayvancılık işletmeleri yem ihtiyacını işletme içerisinden karşılamak suretiyle kazançlarını artırmalıdır. Türkiye’ de hayvan varlığımızın yeterli, dengeli beslenmesi dolasıyla insanımızın dengeli beslenmesi ve gıda açığını kapatmak ve ülkemizin tarım ürünlerinde ‘kendine yeterli’ hale gelmesi açısından tarımsal üretim artırılmalıdır.
Bu nedenlerle ülkemizde hayvan yemi ihtiyacının karşılanması, yem bitkilerinin toprağa sağladığı faydalarının görülmesi ve erozyonun önlemesi için tarla arazileri içerisindeki yem bitkilerinin ana ve ara ürün olarak ekilerek ekim alanı payı artırılmalıdır. Yem bitkileri yetiştiriciliğine gereken önem verilmeli ve yem bitkileri üretimine sadece kârlılık açısından bakılmamalıdır. Arazi toplulaştırması ve küçük işletmelerin birlik ve kooperatif çatıları altında birleştirilerek büyütülmelidir. Sözleşmeli üretim yaptıran tarım kuruluşları münavebe içerisinde yem bitkileri ekimini zorunlu hale getirmelidirler.
Ülke genelinde daha fazla yem bitkisi yetiştirmemiz gerekmekte olup yıpranmış çayır ve meraların hayvan yükü azaltılarak ıslah imkanı sağlanmalıdır.
Türkiye’nin en önemli kaynaklarından biri olan mera, yaylak ve kışlakların ıslah edilerek otlatma kapasitelerinin artırılmasına ve bu alanların 4342 sayılı Mera Kanunu gereği “Mera Amenajman Tekniğine” uygun kullanmak gerekmektedir.
Yem bitkileri destekleri artırılmalı ve sürdürülmelidir. Bölgelerin ekolojilerine uygun yeni yem bitkilerine ve uygun bölgelerde yem üretimine özel destek verilmelidir.
Sağlıklı günler dileklerimle hoşça kalınız.
