Dünyada buğday üreten ülkeler aşağıda görüldüğü gibi en başta Çin Halk Cumhuriyeti gelmektedir. Türkiye ülke olarak 11. Sırada yer almaktadır. Türkiye’nin 2020 yılı buğday üretimi 20.5 milyon ton ve 2021 yılı TUİK verilerine göre 17.650.000 ton olmuştur. Bu yıl buğday üretiminin 20.000.000 ton olması beklenmektedir.
Ülkelere Göre Dünya Buğday Üretimi (2019- 2020)
Ülke Üretim Kişi Başı Yüzölçümü Verim
(Ton) Üretim (Kg) (Hektar) (Kg / Hektar)
Çin H. Cumhuriyeti 131.447.224 94,304 24.268.794 5.416,3
Hindistan 99.700.000 74,599 29.580.000 3.370,5
Rusya Federasyonu 72.136.149 491,133 26.472.051 2.725,0
ABD 51.286.540 156,474 16.027.750 3.199,9
Fransa 35.798.234 531,944 5.231.615 6.842,7
Kanada 31.769.200 853,699 9.881.000 3.215,2
Pakistan 25.076.149 124,218 8.797.227 2.850,5
Ukrayna 24.652.840 583,308 6.619.600 3.724,2
Avustralya 20.941.134 835,993 10.919.180 1.917,8
Almanya 20.263.500 244,903 3.036.300 6.673,7
Türkiye 20.000.000 247,493 7.288.622 2.744,0
Çin Halk Cumhuriyeti, 2021 yılında 136 milyon ton buğday üretmiştir. Bazı yıllar farklılık görülse de yılda 130 milyon tona yakın veya daha fazla buğday üretimi ile dünyanın en büyük buğday üreticisidir. Hindistan 2020 yılında 99.700.000 ton ve 2021 yılı 107.2 milyon ton üretimiyle ikinci sırada geliyor.
Rusya Federasyonu 2020 yılımda 72.136.149 ton e 2021 yılında 78.000.000 ton üretim ile üçüncü büyük buğday üreticisidir. ABD 50 milyon ton buğday üretimi ile Rusya’dan sonra en fazla buğday üreten ülkeler arasında yer almaktadır.
20.000.000 ton üretimiyle 11. sırada yer alan Türkiye Dünyada buğday ekim alanı içerisinde yaklaşık %3,2’lik pay ile ekim alanı bakımından 10. büyük ülke konumundadır. Dünya buğday üretimi bakımından ise Türkiye yaklaşık %2,4’lük paya sahiptir. Bu değerler göstermektedir ki Türkiye birim alandan aldığı verimi düşük olup mutlaka artırılmalıdır. Yukarıda 2019- 2020 yılı verim değerlerine bakıldığında görüleceği gibi yıllara göre değişmekle birlikte ülke olarak birim alandan aldığımız verim miktarı birçok ülke veriminden azdır. Birim alandan aldığımız verimi artırmak için ıslah çalışmalarına hız verilmeli ve yetiştirme tekniklerini doğru uygulamalıyız.
İşte burada Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü gibi merkezlerin önemi öne çıkmaktadır. Ayrıca tahıl ıslahı ile uğraşan Araştırıcı Kuruluş Belgesi olan şirketlere de büyük görev düşmektedir. Üretici çiftçilerimizde yetiştiricilikte ıslahta öne çıkan sertifikalı çeşitlerin ekimini yaparak ve gerekli olan tarım tekniklerini doğru ve zamanında uygulayarak birim alandan daha fazla verim almalıdırlar.
İnsanların vazgeçilmez besin kaynaklarından biri olan ekmeğin ve birçok unlu mamulün ham maddesi buğdaydır. Buğday geçmişte olduğu gibi bu günde sofraların vazgeçilmezi ve gıdalar arasında en stratejik ürün olanıdır. Buğday stratejik bir ürün olduğundan üretimi, tüketimi, ithalat ve ihracatı bütün insanları etkilemektedir. Buğdayın yıllık üretim miktarı ve ticareti ile ilgili alınan her karar milyarlarca insanı etkilemektedir. Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş nedeniyle hem ekim alanı hem de bu yıl ve savaşın sürmesi halinde gelecek yıllarda buğday üretimi ve ticareti etkilenecektir. Ayrıca ülkeler savaş nedeniyle ellerindeki buğdayı da ihraç edemez hale gelmişlerdir.
Türkiye 2021 yılında 6.466.870 ton buğday ithal etmiş olup ithal ettiği buğdayın %78 kadarını Rusya (%64.6) ve Ukrayna’dan (%13.4) yapmıştır (TUİK). Rusya ve Ukrayna dünya buğday ticaretinin yüzde 30’unu gerçekleştirmektedir. Bu iki ülkenin savaşması dünya buğday fiyatlarında yükselmelere ve istikrarsızlığa sebep olmuştur. Önemli ihracatçı olan bu iki ülke arasındaki savaş özellikle Ukrayna’dan buğday ithal eden ülkemizi ve Afrika ülkelerini daha çok etkilemektedir.
Büyük buğday üreticileri arasında yer alan Hindistan’ın buğday ihracatını yasaklaması dünyanın önemli sıkıntılar yaşayacağının bir işareti olarak görülmüştür. Bütün bu yaşanılanlar buğday fiyatlarını ve dolasıyla ekmek dâhil bütün unlu mamullerin fiyatlarını etkilemiş ve yükseltmiştir. Önümüzdeki günlerde de etki devam edecek gibi görünmektedir.
Dünya nüfusu artarken buğday üretimi aynı hızda artmamaktadır. Bu nedenle sürmekte olan savaş ve iklim değişiklikleri gibi olaylar üretimin miktarını ve dolasıyla fiyatları etkilemektedir.
Geçtiğimiz günlerde Rusya ve Ukrayna tahılının Karadeniz üzerinden dünya pazarlarına sevki dolayısıyla Türkiye'nin ev sahipliğinde 'Tahıl Sevkiyatı Anlaşmasının imza töreni İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Bu anlaşma şartlarına uyulduğu takdirde piyasalarda geçici bir rahatlama olması beklenmektedir.
Dünyada 2020- 2021 yılında buğday üretimi 766.028.000 ton, bu üretime karşılık tüketimin ise 788.000.000 ton olacağı tahmin edilmektedir. Bu durum stokların daha fazla tüketilmesine yol açacaktır. Buğdayın insan beslenmesi dışında kullanımı azaltılmalı veya diğer ürünlerin gıda olarak kullanımı artırılmalı, aksi halde gıda krizi giderek daha büyüyebilir.
Türkiye önemli bir buğday ithalatçısı olan ülkeler arasındadır. İthal ettiği buğdayın büyük bir kısmını un ve unlu mamuller üretiminde kullanarak ihraç etmektedir
Dünya un ihracatında lider, makarna ihracatında ise ikinci sırada olan Türkiye’nin yaklaşık 6.5- 7 milyon ton ihraç yapmaktadır. Ülke içi üretimini artırmalı ki hem iç tüketimi, hem de ithalatı azaltabilsin ve bu ürünleri ihracatını yapabilsin. Buğdayın anavatanı arasında sayılan Türkiye’nin ithalata bağlı geleceğini planlaması değil üretimini artırarak kendi üretimine dayalı bir politika belirlemelidir. Ülke ihtiyacı, un ve diğer unlu mamulleri ihraç edebilecek kadar buğdayı üretmesi gerekmektedir. Bunun için gerekli tedbirler alınmalı ve üretim artırılmalıdır.
Türkiye ülke olarak insanına ve misafirlerine yetecek üretimi yapmalı ki ülkede buğdaya dayalı sıkıntı yaşanmasın. Ayrıca ithal edeceği kadar da fazlasını üretmeli ki ihraç yapmakta olan kurulu bütün tesisler çalışmasını devam ettirebilsin. Bu tesisler için yapılmış olan milyonlarca yatırım boş kalmasın ve tesislerde çalışan çok sayıda insan işsiz kalmasın. Bütün bu nedenlerle üretim önemli görülmelidir.
Üretimde yeterlilik sağlanırsa dünyadaki fiyat artışlarından daha az etkilenmesi söz konusu olacaktır. 23.07 2022 tarihinde Konya Ticaret Borsasında Makarnalık Buğdayın bir tonunun ortalama fiyatı 7.442 TL (en az 7.103 ve en yüksek 7.933), Beyaz ekmeklik buğday en düşük 6.800 ve en yüksek 7.970 TL ve Kırmızı ekmeklik buğday ise en düşük 6.850 en yüksek 7.940 TL’den işlem görmüştür. TMO alımları ve ilave verilen fiyat bu yıl bu güne kadar üretileni satmakta etkili olmuştur. Ancak fiyatlardaki esneklik ve yükselme beklentisi ürünün stoklanmasını da etkileyeceği unutulmamalıdır. Fiyatların düşmesi veya yükselmesine İstanbul’da yapılan anlaşmanın hayata geçirilmesinin de etkili olacağı, ancak bunun kısa bir süre sonra yükselmenin devam edeceği kanaatini taşımaktayım. Ülkemizde buğday hasadının sonuna yaklaştığımız bu günlerde kısa zamanda buğday fiyatında istikrarın söz konusu olmayacağı görülmektedir.
Buğday fiyatında artış beklenmesi stokların artmasını ve önümüzdeki ekim döneminde çiftçinin sertifikalı tohumluk kullanımını da azaltacağı beklenmektedir. Ülkede buğday ve diğer tahıl üretimini artırmak için üretimde mutlaka ıslah çeşitlerinin ve sertifikalı tohumluğun kullanımı sağlanmalıdır. Üreticilerin sertifikalı tohumluk kullanımını sağlamak ve teşvik etmek için mutlaka sertifikalı tohumluk kullanımı desteği geçen yıllardakine göre daha fazla artırılmalıdır. Bu husus önemli olduğundan ya çiftçiye kullanım desteği artırılarak, ya da çiftçinin ucuz “Sertifikalı Tohum” temini için sertifikalı tohum üreticilerine özel destekleme yapılmalıdır. Bu husus da ekim öncesi karar geciktirilmeden açıklanmalıdır.
Bol üretim ve sağlıklı günler dileklerimle hoşça kalınız.
