Söylediklerinize dikkat edin; düşüncelere dönüşür. Düşüncelerinize dikkat edin; duygularınıza dönüşür. Duygularınıza dikkat edin; davranışlarınıza dönüşür. Davranışlarınıza dikkat edin; alışkanlıklarınıza dönüşür. Alışkanlıklarınıza dikkat edin; değerlerinize dönüşür. Değerlerinize dikkat edin; karakterinize dönüşür. Karakterinize dikkat edin; kaderinize dönüşür. Mahatma Gandi Bu haftaki yazıma, Gandi’nin bu meşhur sözüyle başladım. Sözler, düşüncelere mi dönüşür; düşünceler söze mi? Bana göre ikincisi… ancak konumuz bu değil…Bu özdeyişin mantığıyla ele aldığımızda düşünceler, neredeyse tüm hayatımızı belirliyor. Öyleyse doğru ve metodik düşünebilmek çok önemli… Düşünmeye dair kavramlar üzerinde herkesin anlayabileceği açıklamalarla düşünmenin dörtlü saç ayağını tanımlamaya gayret edeceğiz. Akılda kalıcılığı bakımından ilmi tabirleri formulize etmekte çok fayda gördüm. 5N-1K en bilineni… 3E (Emniyetli, Ekonomik, Etkin) gibi. Bu konuda da 4T formülünü zihimize yerleştirelim… Bunlar Tezekkür, Tedebbür, Taakkul ve Tefekkür… Bu kavramlar kadim kültürümüzde yeri olan kavramlar…
Tezekkür: Konu ile ilgili geçmişteki olaylardan ders çıkararak, ibret alarak düşünme biçimidir. Böylece geçmişteki hataların tekrarlanmamasına hizmet eder.
Tedebbür: Bir işin akıbetini/sonucunu başından hesap ederek yada başından belirleyerek ona göre davranmayı ihtiva eder. Bu düşünce tarzı , bir işe başlarken sonucuna dair kafa yorup cahillik etmemeyi yada istenilen sonucun elde edilmesi için ona göre strateji geliştirmeye yol açar. Tedebbür neticesi, aynı kökten gelen kelime “tedbir” ile gereken önlemlerin alınması sağlanır. Taakkul(Akıl): Modern dilde analiz manasına gelir. Sebepler ve sonuçlar arasında illiyet nedensellik bağ kurmaktır. Bir olayın kök sebeplerini , katkı sağlayan faktörleri vs. belirler. Geçmiş ve gelecek arasında doğru bağ kurmak da aklın işidir. Tefekkür: Fikr kökünden türemiş bir kelimedir. Belirli delillere dayanarak belirli bir çıkarımda bulunmayı ifade eder. Tamamen akıl ile yapılan bir faaliyettir. Nazarî yada teorik planda yapılır. Gerek fert gerek toplum planında burada kısaca belirtilen 4T etkin uygulandığında halihazırda yaşadığımız meselelerin büyük çoğunluğu gündemimizden çıkar ve dünyanın süper gücü olmaz mıyız?
