Türkiye’de hububat ve bakliyat ürünlerinde her yıl açıklanacak ürün alım fiyatlarını Toprak Mahsulleri Ofisi hasat öncesi bir çalışma yaparak ürün bazında açıklanması gereken fiyatı belirler.  Bu belirlenen fiyat Tarım Bakanlığı, Bakanlar kurulu ve Cumhurbaşkanı onayından sonra açıklanır. Geçen yıl Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 17 Mayıs 2021’de hububat alım fiyatlarını açıklamıştı, bu yılda fiyatın bu ay sonu veya en geç haziran ayının ilk günlerimde açıklanması beklenilmektedir.

Alım fiyatları ile ilgili farklı beklentiler, söylemler elbette vardır ve olması da normaldir. Üretici, ekimden bugüne kadar artan üretimdeki girdi maliyetlerinin ve günün şartlarının dikkate alınmasını haklı olarak beklemektedir. Ayrıca yurt dışından buğday ithal etme ve buğday bulma zorluğu da beklentiyi yükseltmektedir.

Türkiye geçen yıl 17,6 milyon ton buğday üretti, bu yıl beklenen üretim miktarı 19- 20,5 milyon ton kadar olması tahmin edilmektedir. Un ve makarna ihraç eden bir ülkeyiz. 23 milyon tondan fazla buğday tüketmekteyiz, un ve makarna ihraç miktarına göre buğday ithal etmek zorunluluğu olan bir ülkenin kendine ve üretim durumuna göre bazı tedbirler almalıdır.

Türkiye geçen yıl buğday ithalatının yüzde 90'ını Rusya ve Ukrayna'dan yapmıştır. Dünya tahıl ticaretinde önemli bir yere sahip Ukrayna ve Rusya, dünyadaki toplam buğday ihracatının yüzde 30'unu, arpanın yüzde 31'ini, ayçiçeğin ise yüzde 32'sini karşılamaktadır. Bu yıl Rusya– Ukrayna arasında sürmekte olan savaş nedeniyle bunun istenilen kadar olamayacağı gerçeği göz önüne alındığında Türkiye ve diğer ülkelerin buğday dışında da birçok üründe bazı tedbirleri alma zorunluluğu doğmaktadır. İthalat zorluğu ve artan maliyetler göz önünde alındığında Türkiye'de buğdayın ve dolayısıyla ekmek gibi unlu mamullerde fiyat artışı olması gelecekte öngörülmektedir.

Dünyanın ikinci büyük buğday üreticisi Hindistan'ın geçen hafta buğday ihracatına yasak getirmesi sonrası artışa geçen buğday fiyatları rekora koşmaktadır. Avrupa Emtia ve Endeks Borsası Euronext'te bir ton buğday 435 euroya alıcı bulmuştur. Yaklaşık bir kilogram bedeli 6 TL, diğer masraflarda dikkate alındığında kullanıcıya 7 TL’yi bulmaktadır.  Buğday fiyatlarının dünya piyasasında dalgalanması nedeniyle değişkenlik göstereceği beklendiğinden bugün için gerçekleşen rakamların kalıcı olmayacağı ve bazı alımlarda dünya borsasında 7,9- 8,6 TL/kg bedelle alıcı bulduğu dikkate alınırsa fiyatın bu rakamlardan düşük olmayacağı tahmin edilmektedir.

Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), geçen yıl ekmeklik buğday için alım fiyatını kilogram başına 2,25 TL olarak açıklamıştı. Bu yıl da fiyat belirlenirken, Adana Çiftçiler Birliği Başkanı Mutlu Doğru kalem kalem maliyet hesabı yapıp fiyat beklentisini açıklamıştır. Başkanın yaptığı açıklamada, "Buğday üreticilerimiz ve buğday piyasalarından aldığımız bilgiler çerçevesinde, hasat döneminde, bu yılki ekmeklik buğday fiyatlarının; mazot, gübre, sertifikalı tohum ve fiyat farkı desteklemeleri hariç 5,75 TL/Kg olmasının üretimin sürekliliği için uygun olacağı görüşüyle kamuoyunun takdirlerine sunarız" denilmektedir.

Bu rakam Adana çiftçisi için yeterli görülebilir ancak ülke ve dünya gerçekleri göz önüne alındığında bence tatmin edici olmayacağı, üreticilerin daha yüksek bir fiyat beklediği görülmektedir.

Muhtemelen Toprak Mahsulleri Ofisi, alım fiyatları ile ilgili çalışmasını Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci’ye sunmuş olabilir. Önümüzdeki günlerde bakanda Bakanlar Kuruluna ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a sunduktan sonra belirlenen fiyatların Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanması beklenmektedir.

Toprak Mahsulleri Ofisinin alım fiyatlarını belirlerken normal yıllardaki gibi şu anki girdi fiyatlarını ve üretim seyrini değil yılın olağan dışı şartlarını da dikkate alarak buğdayın maliyetini ve dünyadaki gelecekteki duruma göre de fiyat belirlemelidir. Üretimden kaçmakta olan çiftçiyi üretimden kaçırmamak için uygun fiyat verilmeli ve özellikle kıraç alanlardaki buğday ekicisine özel destekleme yapılmalıdır.

Geçen yıl ekmeklik buğday alım fiyatını ton başına 2.250 lira ve Makarnalık buğday alım fiyatı da ton başına 2.450 lira olarak açıklanmıştı. Bu günlerde borsalara göre farklılıklar görülse de ekmeklik buğdayın piyasadaki alım-satım fiyatı 5.300– 5.800 lira ve makarnalık buğdayın fiyatı 5.900- 6.700 lira seviyelerindedir. Dış alımlardaki fiyatın ve zorluğunda göz önüne alınması durumunda bu rakamlardan yukarda bir fiyat beklenilmektedir.

Fiyatların çok yükselmemesi isteniliyor ise üretici girdi bazında daha fazla desteklenmeli ve bölgelere göre desteklemelerde farklılıklar oluşturulmalıdır.

Buğday fiyatındaki artışlar ekmeğe ve unlu mamullere yansıtılacağı bir gerçektir. Serbest piyasa ekonomisinde özel unlu mamuller üretiminde fiyat serbestliği getirilmelidir. Unlu mamulleri üretenler kendi odalarınca uygun görülen fiyatta üretimlerini sürdürmelidirler. Bir simitin 4-5 lira olduğu günümüzde ekmek bazılarına göre pahalı olabilir. Halkın temel gıda maddesi olan ekmeğin temini oldukça önemlidir. Bu nedenle belediye ekmek fabrikalarında ve bazı halk tip ekmek üretimi yapmayı kabul eden özel fırınlarda halk tip ekmek üretimine geçilmelidir. Alım gücü düşük olan tüketicilerin ekmek alımları için bu üretim modeline geçiş ve ekmek alımını kolaylaştırılmak için doğrudan tüketiciye özel ekmek tüketim destekleri adıyla desteklenerek veya benzeri çözümler üretilerek mesele halledilmelidir.

Ülkemiz hububat üretiminin beklenilenden fazla olması ve fiyat konusunda beklentilerin gerçekleşmesi dileğiyle hoşça kalınız.