EŞEK, EŞEK SÜTÜ VE EŞEKLİK ÜZERİNE

“Oğlum, evladım eşeklik yapma” diye bağırıyordu, öğretmen arkadaşım öğrencisine. “Hocam arkadaşıma bak bana eşek şakası yapıyor” diye şikâyet ediyordu, öğrencisi arkadaşını.

Annesi çocuğuna bağırıyordu: “Nasılsa akşam baban gelecek. Seni eşek sudan gelinceye kadar dövdürmezsem”

Yaşlı bir dede yolda, yağmurlu bir günde arabasıyla üzerine su sıçratıp kirleten taksinin sürücüsüne “eşşoğlu eşek, biraz yavaş gitsen ne olur? Terbiyesiz” diyerek öfkeyle karışık bağırıyordu.

Doğrusu bu kadar çok eşekli konuşmaları duyunca hayret ettim. Dilimize yerleşmiş ne kadar da çok eşekli atasözleri, deyimler, fıkralar, şiirler olduğunu fark ettim. Eşeklerle iç içe olmuş, kaynaşmış bir topluma dönüştüğümüzü hatta bu sebepten kimilerinin huy ve karakter olarak eşekleştiğine şahit oldum.

Eşek ve eşeklik üzerine yaptığım araştırmalar sonucunda eğlenceli bilgi ve sonuçlarla karşılaştım.

Ünlü şair Şeyhî'nin Harnâme'sinden tutun da Namdar Rahmi'nin “Geçti Bor'un pazarı, sür eşeği Niğde'ye” kadar pek çok şiir ve Nasrettin Hoca fıkrası bunlardan sadece bir kaçı. Bunların tamamı ibret veren derslerle doludur.

Şeyhî, Harnamesi'nde içinde yaşadığı toplumun bozuk yönlerini öküzlere besili ineklere özenen, onlar gibi olmaya çalışan ama sonunda kuyruk ve kulaklarından mahrum kalan, onları da kaybeden bir eşek örneğiyle dile getirir.

Namdar Rahmi de

Üstüne çul vursanız, it onu kanat sanır

Eşeğe gem vursanız, kendisini at sanır

Altın semeri vursan da eşşeğe

Eşek yine eşektir kendini merkep sanır

Bir soğan soyulurken yaşarıyor da gözler

Vatandaş soyulurken aldırmıyor öküzler

Selvi gibi ümitler döndü birer iğdeye

Geçti Bor'un pazarı, sür eşeği Niğde'ye

Diyerek çevresindeki düzensizliklere, aymazlıklara, haksızlıklara adeta isyan eder.

Efendim, eşekler de atlar gibi aynı familyadan evcilleştirilmiş hayvanlardan, ortalama ömürleri 25-30 yıl. Eşeklerin inatçı olduğuna dair çok söz söylense de, bu inat biraz da kendilerini korumayla alakalı olduğu anlaşılmıştır. 

Bir eşeğe onu zorlayarak ya da korkutarak kendi yararına olmadığı bir işi yaptırmak oldukça zordur. Aslında eşeklerin oldukça zeki, dikkatli, arkadaş canlısı, oyuncu ve öğrenmeye meraklı oldukları yapılan araştırmalar sonucu ortaya çıkmıştır. 

Son günlerde bir de eşek sütü üzerinde tartışmalar gündemi kaplamıştır. Eşek sütünün içilip içilmeyeceği, satılıp satılmayacağı gibi tartışmalar sessiz ve derinden yapılmaktadır.

Avrupa'da, özellikle İtalya ve Fransa'da eşek sütü ile ilgili yapılan bilimsel araştırmalar sonucunda anne sütüne en yakın sütün eşek sütü olduğu ortaya çıkmıştır. Eşek sütünün kanser ve astım tedavisinde kullanıldığı, siroza iyi geldiği, balgam söktürücü olduğu, kalsiyum, protein, şeker, potasyum içerdiği anlatılmaktadır.

Türkiye'de de eşek sütü elde etmek için özel çiftlikler kurulduğu 1 lt. sütün 80-100 tl.arasında satıldığı söylenmektedir.

Eşek sütünün haram mı helâl mi olduğu noktasında da ilahiyâtçılardan SDÜ ilahiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Talip Türcan “eşek sütünün islâmî yönden haram olduğunu, ancak tedavide son çare ise içilebileceğini” söylemiştir. 

Prof. Dr. Talip Türcan, ”Fıkıhta bir kural vardır, hayvanların sütleri etlerine tabîdir, etlerinin hükmü ne ise, sütlerinin hükmü de odur. Ehlî eşeklerin yenilmesi haram olunca, sütleri de haramdır. Dolayısıyla eşek sütü içmek haramdır” diyerek sözünü tamamlamıştır.

İlahiyatçı Dr. Arif Arslan ise “Zaruretler mahzurlu şeyi mubah kılar. Bir hastalığa iyi geliyorsa, bilim adamları teşvik ediyorsa, tıbbî bir tavsiye varsa içilmesi caizdir” demiş.

İnsanın yediği gıdalar, insanın suyuna, huyuna, karakterine olumlu ya da olumsuz etki ettiği de düşünülürse bu konuda bence temkinli davranmak  icap eder. Hani adam eşek sütünü içerek büyürse durduk yere anırır mı anırmaz mı bilinmez.

Bu konuya önümüzdeki yazımızda bir başka açıdan devam edeceğim.

                                                      EŞEK VALİ

Osmanlı'nın son dönem Valilerinden Vali Kamil Paşa bir gün, yapılan bir şikâyet üzerine Şair Eşref'i makamına davet eder. Davete icabet eden Eşref, vilayete geldiği zaman, kendisine Vali'nin Encümen'de olduğunu ve biraz beklemesi gerektiğini söylerler.

Vali'yi bir kenarda bekleyen Eşref, bir ara Vali'nin içerdekilerle tartıştığını, bir mesele hakkında” O kadar incelemeyin, Millet eşektir, anlamaz” dediğini işitir.

Bu sözlere fena halde üzülen Eşref, cebinden çıkardığı bir kağıda şu kıtayı yazar ve oradaki odacıya, Vali'ye verilmek üzere verir ve çıkar gider.

Reddolunmaz sözü ama, eşşoğlu can sıkar

Millete eşek diyen eşek herif, bilmez mi ki?

Sadrazamlar da Valiler de, Milletten çıkar.

                                                    EŞEK FIKRASI

Eşeği düğüne çağırmışlar hiç sevinmemiş. Diğer eşek sormuş:

-Niçin sevinmedin? Cevap vermiş:

-Ya odun bitti ya da su bitti. Yoksa bizi neden çağırsınlar ki?

                                                    GÜNÜN SÖZÜ

SEN EŞEK OLURSAN, SEMER VURAN ÇOK OLUR

                                                                                               Atasözü