SUYUN ÖNEMİ VE BÖLGEYE SU TEMİNİ (7)
BİTKİLERİN SU KULLANIMI AYAK İZLERİ
Üretici veya tüketici olarak sadece kullandığımız suyu değil aynı zamanda dolaylı yollardan tükettiğimiz su kullanımı da toplam su tüketimine dâhildir. İnsanlar çoğunlukla suyu içmek, yemek pişirmek ve gıdaları yıkamak için kullanır. Bu kullanımdan daha fazla suyu gıdamızın üretiminde, kıyafetlerimizin, arabalarımızın veya bilgisayarlarımız gibi birçok kullandığımız malzeme ve ekipmanların yapımında kullanılmaktadır.
Su ayak izi tatlı su kullanımının bir göstergesidir. Su ayak izinin yeşil, mavi ve gri olmak üzere üç bileşeni vardır.
Mavi Su Ayak İzi, bir malı üretmek için ihtiyaç duyulan yüzey ve yeraltı tatlı su kaynaklarının toplam hacmi için kullanılır ve geleneksel olarak tatlı su denildiğinde akla gelen su kaynaklarıdır.
Yeşil Su Ayak İzi, bir malın üretiminde kullanılan toplam yağmur suyudur.
Gri Su Ayak İzi, kirliliğe yönelik bir göstergedir. Ürün üretiminde yol açtığı tatlı su kirliliğinin derecesini gösteren kavramsal bir rakamdır. Bu üç suyun toplamı ürün ayak izi olarak ifade edilmektedir.
Yeşil ve mavi renkler su tüketimini, gri su ise su üzerindeki kirliliği anlatır Yalnızca üretici veya tüketici olarak kullandığımız suyu değil aynı zamanda dolaylı yollardan tükettiğimiz su kullanımının da toplamıdır. Su sadece yetiştirmede veya üretmede kullanılmayıp her ürün için tüketim ve sonrasına kadar değişik safhalarda su kullanılmaktadır.
Mal ve hizmetler aracılığıyla tüketilen su miktarı ise kişi başı günlük 5.450 litreye ulaşmaktadır. Örneğin bir tişörtün daha hammadde halinde tarladaki pamuk bitkisinden başlar; pamuğun sulanması, pamuğun iplik, ipliğin kumaş olması, kumaşın boyanması, tişörtün tekstil tezgâhlarında dokunması süreci ve sonrasını ifade eder. Bazı ürünler için yeşil, mavi ve gri su miktarları aşağıda verilmektedir.
Hayvansal Ve Bitkisel Üretimin Küresel Su Ayak İzi Ortalaması
Su Ayak İzi litre/kg |
||||
Yeşil |
Mavi |
Gri |
Toplam |
|
Sebzeler |
194 |
43 |
85 |
322 |
Meyveler |
726 |
147 |
89 |
962 |
Tahıllar |
1,232 |
228 |
184 |
1,644 |
Bakliyat |
3,180 |
141 |
734 |
4,055 |
Fındık |
7,016 |
1,367 |
680 |
9,063 |
Süt |
863 |
86 |
72 |
1,021 |
Yumurta |
2,592 |
244 |
429 |
3,265 |
Tavuk eti |
3,545 |
313 |
467 |
4,325 |
Tereyağ |
4,695 |
465 |
393 |
5,553 |
Koyun/Keçi eti |
8,253 |
457 |
53 |
8,763 |
Sığır eti |
14,414 |
550 |
451 |
15,415 |
Farklı bir kaynağa göre Bazı tarım ürünlerinin su ayak izleri (ortalama dünya değerleri) (Hoekstra 2008)
Ürün çeşidi |
Birim (kg) |
Global ortalama su ayak izi (Litre) |
Elma/Armut |
1 |
700 |
Muz |
1 |
860 |
Sığır eti |
1 |
15500 |
Ekmek (buğdaydan) |
1 |
1300 |
Lahana |
1 |
200 |
Peynir |
1 |
5000 |
Tavuk |
1 |
3900 |
Çikolata |
1 |
24000 |
Salatalık/Balkabağı |
1 |
240 |
Hurma |
1 |
3000 |
Yerfıstığı (kabuklu) |
1 |
3100 |
Marul |
1 |
130 |
Mısır |
1 |
900 |
Mango |
1 |
1600 |
Zeytin |
1 |
4400 |
Portakal |
1 |
460 |
Şeftali/Nektarin |
1 |
1200 |
Domuz eti |
1 |
4800 |
Patates |
1 |
250 |
Pirinç |
1 |
3400 |
Şeker (şeker kamışından) |
1 |
1500 |
Domates |
1 |
180 |
Tükettiğimiz her tarım ürününün bir su tüketimi olup bu değerler ürüne göre yeşil, mavi ve gri su tüketimleri farklıdır. Aşağıda bazı ürünlerde toplam, yeşil, mavi ve gri su tüketimleri verilmiştir
Ürün |
Toplam su tüketimi |
Yeşil su tüketim Oranı(%) |
Mavisu tüketim Oranı(%) |
Gri su tüketim Oranı(%) |
1 bardak süt (250 ml) |
225 litre |
%85 |
%8 |
%7 |
1 yumurta |
196 litre |
79% |
7% |
13% |
1 kilo tavuk eti |
4325 litre |
%82 |
%7 |
%11 |
1 kilo sığır (büyükbaş)etinin üretimi |
15.415 litre |
%94 |
%4 |
%2 |
1 kg kırmızı et (küçükbaş) |
10.412 litre |
94% |
5% |
1% |
1 kilo çikolata üretimi |
17.196 litre |
%98 |
%1 |
%1 |
1 fincan kahvenin üretilmesi |
130 litre |
%96 |
%1 |
%3 |
1 pamuklu tshirt(250 gr) |
2720 litre |
%54 |
%33 |
%13 |
1 jean pantolon (1kg) |
10.850 litre |
%45 |
%41 |
%14 |
Bir ülke için yapılabildiği gibi bir sektör, iş kolu, fabrika, birey, ürün veya nehir havzası ölçeğinde de hesaplanabilen su ayak izi, Türkiye ekonomisinde önemli bir yer tutan sektörler için daha detaylı yapılmalıdır.
Yukardaki tablolarda görüldüğü gibi sadece ürün sulamada değil birçok üründe özellikle hayvancılıkta su ayak izi daha fazladır. Bir kilogram sığır eti üretmek için yaklaşık 15.415 litre yani 15 metreküp suya ihtiyaç vardır. Bunun %93’ü yeşil, %4’ü mavi, %2’si gri su ayak izidir. Beyaz etin (4.325 litre/kg) hayvansal protein kaynağı olarak son derece çevre dostu bir üretime sahip olduğu söylenebilir. Beyaz et üretimi dünya su ve yem kaynaklarını en ekonomik ve en verimli kullanan sektör olduğu gibi kullandığı akıllı sistemler ve uygulamalarla çevreyi hayvansal gıda üretimi için en az kirleten sektördür. Bu verilere göre hayvancılığın su temini kolay olan bölgelerde ayrıca teşvik edilmesi gereği ortaya çıkmaktadır.
Susuz ve yiyeceksiz kalmamamız dileklerimle hoşça kalınız. (DEVAM EDECEK)