LAVANTANIN GELECEĞİ

Lavanta kurak alanlarda yetişebilen bir bitkidir. Ancak lavantanın yaygın yetiştirildiği yörelerin (Isparta, Burdur, Denizli vd. illerin) yağış miktarı ve mevsimlere dağılımı Konya ortalamasından fazladır.  Meteoroloji Genel Müdürlüğü verilerine göre 1929- 2020 gözlem yılları ortalama yıllık yağış toplamı Isparta’nın 569.4 mm ve Konya’da 329.2 mm’dir. 1991- 2020 gözlem yılları ortalama yılık yağış toplamı Burdur’da 429.0 mm ve Denizli 569.3 mm’dir. Üç ilin yağış miktarları Konya’nın birçok yöresinden fazladır. Uzun yıllar ortalamalarına göre aylık dağılımları da ilimiz içerisinde ki bazı ilçe ve yörelerinden de farklıdır. Konya ilinde Yunak ilçesinin bazı kısımları, Akşehir ilçesinden başlayıp Taşkent ilçesine kadar olan ilçelerde yağış fazla olduğu için lavanta sulanmadan yetiştirilebilir. İlimizde yağışın 350 mm’nin altında olan yörelerde lavantanın kurakta yetiştirilmesi zordur.

Dört ilin yıllık yağış miktarları mevsimlere göre dağılımı aşağıda verilmiştir.

Tablo 1. İllerde ki Ortalama Yıllık Yağışın Mevsimlere Göre Miktarları(mm)

Lavanta üretimi yapılmakta olan ve örnek alınan üç ilin yıllık yağış miktarları yukarda tablo da görüldüğü gibi Konya ili ortalama yağışından yüksektir, yetiştiricilikte bu husus göz ardı edilmemelidir. Ayrıca yıllık yağışın az olduğu Konya’da yağışlı gün sayısı 102.8 gün olduğundan bazı günlerde düşen yağışın etkinliği de az olmaktadır. Lavanta kurakta yetişiyor söylemi belirtilen iller örnek alınarak söyleniyor ise Konya için bu söylem doğru değildir. Isparta, Burdur ve Denizli illerinde kurakta yetişiyor diye bu iller örnek alınmamalı, Konya’da kurak yerlerde lavanta yetiştirirken dikimde ve sonrasında bazı hususlara dikkat edilmelidir. Konya’da ortalama yıllık yağışın 350 mm den az olan yörelerinde dikimden sonra mutlaka can suyu verilmeli ve yıllık yağış dağılımına göre yılda bir veya iki sulama yapılmalıdır.

Ormanlar üzerindeki sosyal baskının azalmasına yönelik olarak orman köylülerinin gelir düzeyinin artırılmasına katkı sağlamak amacıyla, lavanta üreticiliğinin yapıldığı Isparta yöresindeki orman köylerinde, lavanta üreticilerinin genel profilinin ortaya konulması, lavanta yetiştiriciliğinin ekonomik analizinin yapılması, lavanta üretiminin hem hane halkı düzeyinde hem de yöre ekonomisindeki yerinin belirlenmesi ve üretimden pazarlamaya kadar olan sürecin analiz edilmesi amacıyla 2018 yılında Kader Hale Güler tarafından Isparta’da bir yüksek Lisans tez çalışması yapılmıştır. Araştırma amaçlarına ulaşabilmek için yoğun lavanta üreten 4 köyde (Aydoğmuş, Kılıç, Çukurören ve Kuyucak) lavanta üretimi yapan 105 hane ile anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Ankette demografik bilgiler ile tarımsal üretim ve lavanta yetiştiriciliğine yönelik sorular sorularak ekonomik analizler sonucunda yaş lavanta için İç Kârlılık Oranı (İKO) %22,59 ve kuru için İKO %29,24 olarak belirlenmiştir. Merkez Bankası’nın 2017 yılı için belirlenen cari faiz %13,37 düzeyinde olduğundan bu çalışmada lavanta üretimi her iki yatırım (yaş ve kuru) için de ekonomik bulunmuştur. Yaş ve kuru lavanta üretimi arasındaki %7’lik fark, kuru lavantanın daha yüksek fiyatla satılabiliyor olmasından kaynaklamaktadır. Lavanta üretim ve pazarlama sürecinde lavanta üreticileri; yerel aracılar, tüccarlar ve yörede faaliyet gösteren fabrikalar olarak belirlenmiştir. Lavanta yetiştiriciliği, yöre ekonomisine katkıları açısından incelendiğinde, hane gelirlerinin %75,8’inin bitkisel üretimden elde edildiği görülmektedir. Lavanta yetiştiriciliğinden elde edilen gelirler, bitkisel üretim gelirlerinin yaklaşık yarısını (%48,8), tüm gelirin ise %37’sini oluşturmaktadır. Lavanta yetiştiriciliğinin yöre ekonomisine katkıları bağlamında sermaye istihdam oranı ölçütüne göre kuru lavanta için sermaye istihdam oranı 36.506,95 TL/kişi, yaş lavanta için ise 83.235,84 TL/kişi olarak hesaplanmıştır. Bu araştırmaya göre yörede lavanta yetiştiriciliği kazançlı bulunmuştur.

Geçtiğimiz yıllarda Devekuşu yetiştiriciliği oldukça rağbet görmekteydi. Çok sayıda devekuşu çiftlikleri, yumurta ve damızlık alış verişi yaygınlaşmıştı. Bu günlerde kaç tanesi kaldı etrafımızda, bir moda gibi geldi geçti. Lavanta yetiştiriciliğinin devekuşu yetiştiriciliğine dönüşmemesi için önemli bazı tedbirler alınmalıdır. Yağışın yetersiz olduğu yörelerimizde yanlış adımlar ve yönlendirmeler ile ve büyük umutlarla lavanta yetiştiriciliğine başlayanları hayal kırıklığına uğratmamalıdır. Dikim yapılacak bölgenin yağış durumuna göre gerekli tedbirler alınarak ürün yetiştirilen alanlardan ziyade uygun marjinal alanlar dikim için seçilmelidir. Belediyeler ve bazı resmi kurumlar tarafından desteklenmekte olan lavanta yetiştiriciliği devekuşu yetiştiriciliğine benzemesin isterim.

Lavanta yetiştirilen bölgelerde lavantanın değerlendirilmesi ile ilgili yağının çıkarılması, çok farklı ürünlerin üretiminin yaygınlaştırılması, atıklarının yem ve diğer kullanım alanlarında değerlendirilmesi, yöreye göre marka ürünler yapılmasına öncülük edilmeli ve bu sektör özel desteklenmelidir.

Geçtiğimiz günlerde Güneysınır ilçesinde Konya Büyükşehir Belediyesi ve Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi iş birliğiyle ilçeye kazandırılan lavantadan yağ çıkarma işleminin yapılacağı damıtma tesisi bölge için önemli bir kazançtır. Bu tesiste işlenecek lavanta dışında ürün çeşitlendirilmeli, ürünler farklı işlenmiş ürüne ve markaya dönüştürülmelidir.  Tesisin uzun süre çalışabilmesi için kooperatif ve belediyelerce nakliye desteği verilmelidir.        Bölgede lavantaya dayalı sanayi ve ürüne dönüştürme işlemleri teşvik edilmeli ve özel olarak desteklenmelidir. Yörede lavanta balı için arıcılık da desteklenmelidir. Lavanta ürünleri ile ilgili Kooperatif üyeleri ve yöre kadınlarına yönelik konu uzmanlarınca eğitim çalışmaları düzenlenmelidir. Yörelerin tabii güzellikleri turizm açısından lavanta yetiştiriciliği ile birlikte öne çıkarılmalıdır. Bu tür teşvik ve destekler getirilir ise lavanta üretimi peyzaj alanları dışında birçok sanayi sektöründe kullanılan hammadde haline gelecektir. Köyden kente göçü önlemek için genç nüfusa (özellikle 18-25 yaş arasına) sigorta ve alternatif destekleme imkânları sağlanmalıdır. Özellikle üretilen lavantanın işlenmesi, ekonomiye kazandırılması, ekonomik değerinin artırılması ile ilgili çalışmalar hızlandırılarak istenilen noktaya gelmesi sağlanmalıdır. Lavanta üretiminin istenilen bu noktaya ulaşılması dileklerimle geçtiğimiz günlerde idrak etmiş olduğumuz Kurban bayramınızı tebrik ederim. Hoşça kalınız.