Memlekete hasret kalanlar
Araştırmacı-Yazar Muzaffer Tulukcu, Akören Tarihi’nde ilçeden göç eden isimleri paylaştı. Tulukcu’nun ilçeyle ilgili göç hikayesi şöyle;
FOTO ALTI: (Bolpaça) İbrahim Karakoca 1939 yılında Boruktolu’na ilk yerleşen Akörenli.
AKÖREN’DEN GÖÇ
Şu andaki resmi rakamlara göre Akören'in merkez nüfusunun 2930 olduğu görülmekte. Bunun 1081'inin Yenimahalle'de, 911'inin Ağalar, 682'sinin Tülce, 256 kişisinin ise Hacılar Mahallesi'nde ikamet ettiği belirtilmekte. 1945 yılında Akören merkez nüfusunun 2943, 1955 nüfus sayımında 3372, 1965 sayımında 4275, göçlerin hızlandığı dönemde 1970 yılında 4275, 1980 yılında ise 3496 olmasına rağmen 1988 yılında ilçe olan Akören nüfusunun 2022 yılında daha düşük 2930 olması hayli manidar. Aynı paralelde nitekim 1950 nüfus sayımı ile 2007 nüfus sayımı arasında geçen 57 yılda, kırsalda yaşayanların %46'sının şehirlere göç ettiği bu vesileyle şehirlerin nüfusunun her geçen gün arttığı, küçük yerlerin nüfusunun ise azaldığı görülmekte. 1988 yılında ilçe olmamız, 1997 yılında Meslek Yüksek okulunun açılması da Akören nüfusunun artmasına çare olmadığı bir gerçek. Az da olsa Avdan'dan gelip Akören'e yerleşenlerin biraz olsun artı olduğu malum. 1980'li yıllarda Akören fırınlarında bir günde 2500 ekmek üretilirken sonraki yıllarda bu sayının 1500-2000 arasında seyrettiği de bunu göstermektedir. Anadolu'da 1950'li yıllar öncesi çoğu yerde toprağa bağlı bir toplum vardı. Sanayi ve ticaretin gelişmesi, eğitime verilen önem, şehir hayatının konforlu, lüks ve renkli, daha yaşanılır olması durumu değiştirdi. SSK'nın gelişip emekli olup yaşlanınca daha iyi şartlarda yaşanabilme garantisi de şehirlere göçü tetikledi. 1920'li yıllarda yeni yeni başlayan, 1930'larda-1940'larda her geçen gün artış gösteren Akören'den dışarıya göç, 1950'li yıllar sonrası hayli yükseliş gösterdi. Akören'den dışarılara göçün erken ve çok olmasının en büyük sebebi 1914 yılında Akviran ilkokulunun açılması paralelinde toplumun eğitime yönelmesi ve bu konuda aşama kaydetme arzusundan kaynaklanmakta. Akviran ilkokulu sonrası hemşehrilerimizin özellikle Konya Erkek Ortaokulu (Karma Ortaokulu), Konya Erkek Lisesi (Gazi Lisesi), Konya Sanat Okulu, Konya İmam Hatip Ortaokulu, Bulgur Tekkesi, Eskişehir Çifteler Köy Enstitüsü, Harp Okulu, İvriz Köy Enstitüsü, Konya Sarayönü Ziraat Okulu gibi okullarda eğitime yönelmeleri Akören'den göçü hızlandırdı. Eğitim sonrası memur olup dışarılarda görev yapmaya başlamasıyla Akören'den göç olayı her geçen gün biraz daha arttı. İşte 1920-1930'larda eğitim vesilesiyle Akören'den göç edenlerden hatırlayabildiğimiz isimler: A.Rıza Ercan, Mustafa Çetin, Veysel Türel, Rahim Cengiz, Vahdi Bilgiç, M.Akif Altan, Ali Karagedik, Osman Gültekin, M.Ali Doğaner, Ahmet Tufan, Ö.Ali Öncel, M.Ali Bayrakçı, S.Mehmet Alp, Hüseyin Vehbi Uysal, Hüseyin Eruyar, Nazım Tulukcu, Hüseyin Özkanoğlu, Mustafa Hilmi Aksoy, (Koca Polis) Hüseyin Mınık, (Şehit) Hamdi Özgüner, (Karabıcak) Alaaddin Abidin Özmen, Abdurrahman Erkan, Ali Osman (Efendi) Sönmez, Derviş Rıza Bilgiç, Hüseyin Ceylan, Arif Bilge, H. İbrahim Erden, Ali Erdoğan, Akif Karaoğlu, D.Ali Soysal, Halil İbrahim Yalçın, İdris Öncel.
FOTO ALTI: 1939 Hafız Mehmet Tuncay (Harmancı).
Bu serüven 1950'li yıllarda Abdullah Tenekeci, Abdullah Erkun, Salih Yalçın, Mehmet Ekinci, M.Emin Aşık, Ahmet Karaoğlu, Mükerrem Mermer, D.Ali Soysal, Halis Harmankaya, Veyis Ersöz, Osman Bayrakçı, Mustafa Turcan, S.Ali Karaman, Tacettin Karaçelebi, Muzaffer Özbakan, Mustafa Taşbaş, Muharrem Bıyıklı, Ali Ertaş, İdris Samancı, Veysel Ataç, Mehmet Bağcı, S.Ali Uzun, Halil Naci Kılıçarslan, Abdullah Çoban, İsmail Hakkı Günay, Ö.Ali Öncel, H.Hüseyin Alp, A.Osman Ataç, Bekir Özuysal, Veli Akceylan, Mustafa Bayrakçı, M.Emir Bilgiç, S.Ahmet Gültekin, Mustafa Harmancı, Hasan Tulukcu, Ö. Ali Özdil, Hasan Uysal, Hikmet Ertaş, Mustafa Şekip Alp, Mustafa Acar, A.İhsan Buğdaycı, A.Osman Ceylan, Nazım Kurban, Ahmet Hamdi Öğüt, Mehmet Çalışkan, D.Ali Çoban, Ahmet Gülkara, H. İbrahim Gültekin, Ö. Ali Gültekin, Aksay Öncel, Halit Yarımca isimlerle daha da arttı. Akören İlkokulu sonrası veya öncesinde Konya'da eğitim görenlerden Ali Osman Efendi (Sönmez), Derviş Rıza Bilgiç, Mustafa Çetin, Hüseyin Eruyar, Hüseyin Özkanoğlu, Abdurrahim Taşbaş gibi çok az isim Akören'e dönerek doğdukları topraklarda hayatlarını sürdürdüler. Geneli ise Türkiye'nin muhtelif yerlerinde rızık mücadelesine devam ettiler. Vefat edenlerin ekseriyeti yaşadıkları yere defnedilirken, az bir bölümü Akören mezarlıklarında toprağa verildiler. Eğitim dışında ekmek mücadelesi için Akören'den göç edip çoğunluğunun Konya ve Ankara'ya yerleştikleri, bazı isimlerin de ülkenin muhtelif yerlerine dağıldıkları görülmekte. 1930'lu yılların sonuna doğru Çumra, Boruktolu ve Çomaklı'yada göçlerin başladığı görülmekte. 1926 yılında Çumra'nın ilçi olması sonrası Akörenli memurların Çumra ve köylerinde görev yapmaları Akören'den Çumra'ya olan göçü tetikledi. 1950'lili yılların başında Akören- Alibeyhüyüğü-Çumra yolu açılmadan önce (bu yolun açılmasında Milletvekili A. Rıza Ercan ve Akören Belediye Başkanı Hüseyin Özkanoğlu'nun gayretleri etken olmuştu) vasıta ile Akören-Orhaniye-Süleymaniye sonrası Konya yolu Ahmediye'nin olduğu yerden May Barajı’nın olduğu yerden, Abaz Dağı'nın kuzeyinden, Kale mevki yanından Boruktolu-Çomaklı üzerinden Konya'ya ulaşılırdı. Yol üzerinde olması arazisinin de geniş ve düz olması nedeniyle bir kısım Akörenli geçim derdi için tarım ve hayvancılığa daha uygun olması sebebiyle 1930'lu yıllar sonu ve 1940'lı yıllarda Boruktolu ve Çomaklı'yı tercih ettiler. 1960 yılında Ereğli Demir Çelik fabrikasının kurulması, bu konuda kısa sürede olsa Akörenli Lütfü Örgücü'nün Genel Müdürlük yapması, aynı şekilde Akören'in ilk makine mühendisi Ömer Ali Gültekin'in bu kurumda Genel Müdür Yardımcısı olması sebebiyle özellikle Sanat Okulu mezunu olan Akörenlilerin bu fabrikada çalışmaları devamında bazı hemşehrilerimizin bu tarafı yurt tutmalarına sebep olmuştu. Seydişehir Etibank Alüminyum fabrikasının temelinin 1969 yılında atılması, 1972 yılında da üretime başlaması da Akören'den Seydişehir'e göçün başlamasına neden olmuş, rahmetli Abdurrahman Yalçın'ın Etibank Genel müdürü olması da Seydişehir'e olan göçü kat kat arttırmıştı. Aynı şekilde 1954 yılında Konya Şeker Fabrikası’nın üretime başlayıp onlarca Akörenlinin bu fabrikada çalışması da Akörenlinin Konya'ya göçü için fonksiyonel olmuştu. Ankar’a İstanbul ve İzmir'e göç eden Akörenliler için bu illeri tercih sebebi genelde memuriyet, bürokrasi gereğiydi. Ticaret ve sanayi için bu illeri tercih eden Akörenli sayısı oldukça azdı. Bu illerin dışındaki il ve ilçeleri göç için tercih eden tek tükte olsa Akörenli eksik değil. Her il ve ilçede olmasa da birçok il ve ilçede Akörenlinin olduğuda bir gerçek. Aynı şekilde ekmek mücadelesi için 1963 yılı ile birlikte, her geçen gün sayısı artan yüzlerce Akörenlinin Almanya Hollanda ve Avusturya'da çalıştığı çoğunluğu dönse de bir kısmının ve özellikle çocuklarının hayatlarını oralarda sürdürdüğü görülmekte. Aynı şekilde 30'u aşkın hemşehrimizin Suudi Arabistan, Libya, Irak gibi güneyimizdeki ülkelerde rızıkların aradıkları malum. Bu isimlerin hepsi de bir süre sonra memleketlerine döndüler çoğunluğuda Konya’ya yerleşti. Akörenlinin göç için ilk tercih ettikleri yerin Konya olduğu hepimizin malümu. Yaptığımız araştırmalara göre 1934 Soyadı Kanunu öncesi Konya'ya göç eden ve Akören'deki akrabalarından farklı soyadı olan hemşehirlerimiz de var Tuncay, Ayçiçek, Erdiril, Turat, Örgücü ve Uzunokatar bizim tespit edebildiklerimiz. Bu soyadlardan Hikmet Turat, Mustafa Örgücü ve Hafız Mehmet Tuncay (Harmancı) eğitim için Konya'ya gelmişlerdi. Öksüz olan Uzunokatar, Erdiril (Karataş) ve Ayçiçek (Çoban) ise Konya'ya evlatlık verilmişlerdi. Akören Konya güzergahı eski yol üzerinde olan Boruktolu'na ilk 1939 yılında İbrahim Karakoca daha sonra 1945 yılında öğretmen Mustafa Erkoç birkaç yıl sonra kardeşleri, 1949 yılında Solağın Durmuş Aydemir, devamında (Horazın) İsmail Ötgün, sonraki yıllarda da (Bakkal) Mehmet Abay (Macar) ve Murat Kaçar, Akören'den gelerek Boruktolu'na yerleşmişler. Halen en yaşlısı Abdullah Ötgün (93) Boruktolu’nda. Bu çerçevede Hayyam Karakoca iki dönem, halen görevde olan Durmuş Ali Ötgün 3 dönem Boruktolu muhtarı olarak hizmet ettiler. Halen Boruktolu’nda 6 hane toplamda aslı Akörenli olan 40 kişi mevcut. Aynı sebeple 1945 yılında Eşref Akarsu’nun Çomaklı’ya yerleşmesi devamında Hüseyin Kocaman, Bekir-Seyit Ali-M.Ali-Beşir Bozlak, Ahmet-Halit-Bilal İncedayı oğlu Hasan Hüseyin İncedayı, M.Ali Durna-oğlu Ahmet Durna, Mehmet Çotur, Ese Uykanoğulları, Yusuf ve Mehmet Uykan’ında bir müddet Çomaklı’da yaşayıp sonrasında Konya’ya göç ettikleri bilinmekte. Şu anda Çomaklı’da yaşayan Akörenliler Ahmet Akarsu, Murat Akarsu, Eşref ve Ahmet Akarsu torunlar, Halit Akarsu oğullar Abdülkadir-Eşref-Rizvan-Übeyit Akarsu, İbrahim Erbiş, oğulları Zekariya-Bilal-İbrahim Erbiş, Yaşar Kınaç ve Ahmet Akyol. Akören'de göç edenlerin göç için ilk tercih ettikleri yer hepimizin malumu Konya merkez, sonrasında da Ankara olduğu görülmekte.
İşte Ankara'ya ilk yerleşen Akörenliler: (Koca Polis )Hüseyin Mınık, Kemal Kağnıcı, (Patron) Mehmet Özdil, Abdullah Tenekeci, M.Emin Aşık, Ahmet Tufan, Veli Taşkın, Ahmet Özuysal, Muzaffer-İsmet Güngör, Ali Osman Durcan, Durmuş Baykur Çelebi, Hasan Fehmi Akın, Ali Aşık, Abdurrahman Bayındır, Celalettin Rumi Çelebi, Ziya Çevik, Ali Osman Demirci, İbrahim Demiroğlu, Nurullah Ercan, Şakir Erkoç, Abdullah Harmancı, Yahya Kınaç, Şükrü Kınaç, Keramettin Tufan, İsmail Öncel, Nihat Sağlam, Mehmet Tarlacı, Hayrullah Taşbaş, Ayhan Tufan, Hasan Uysal Ankara'daki Akörenliler memleketlerini unutmayıp 1996 yılında Ankara Akörenliler Derneği'ni kurdukları da malumumuz. Yukarıdaki ilk ve ikinci kuşağa ilave 30 civarı aileninde Ankara’da yaşantılarını sürdüklerini görüyoruz.
FOTO ALTI: Ali Osman Efendi (Sönmez) Konya da Medrese eğitimi sonrası Akören’e döndü gerek Hoca Gerek Belediye Başkanı olarak önemli hizmetlerde bulunmuştu.
Bu çerçevede İzmir'e yerleşen ilk Akörenliler:
S. Mehmet Ersoy, İbrahim Akbayır (1952 ), M.Ali Karapelit (1955), Murat Harmankaya (1960), Ahmet Eruyar (1960), Murat Çetinel, Abdullah Sarıbayır (1962), A.Rıza Kavaklı (1977), Ahmet Uzun (1973) Hasan Eskil (1963 ), D.Ali Soysal (1966 ), Kerim (Hoca) Ercengiz (Urla-1963), İbrahim Taşkın (1958), Latif Eruyar (1974 ), Ömer Ali Özcengiz (1980), Ayhan Çetin (1988) Tabii ki bunlar ilk gelenler sonrasında onlarca Akörenli ailelerin ve özellikle ilk gelenlerden çoğunun çocuklarının da yerleşmek için İzmir'i tercih ettikleri malum.
FOTO ALTI: Annesi ölüp yetim kalan Murat Selek Akören’den Konya’ya çocuk yaşta gelmişti.
Pilot Hamdi Özgüner 18 Kasım 1939 tarihinde İzmir'de şehit olmuş ve İzmir Kadifekale mezarlığına defnolmuştu.
DEVAM EDECEK
FOTO ALTI: Çomaklı’da bir dönem muhtarlık yapan Halit Akarsu.
FOTO ALTI: 1.Haziran 2008 İzmir’deki Akörenliler’den bir gurup topluca piknikte.
FOTO ALTI: 4 Kasım 2007 Karadeniz Ereğli’deki Akörenlileri Akören Dergisi olarak ziyaretteyiz.
FOTO ALTI: Hepsi de Akören dışına yerleşen 1960’lı yılların gençleri. Ayaktakiler: Abdurrahman Kutlu, Muzaffer Yıldırım, Necati Çoban, Hakkı Ertuğ, Süleyman Gültaş. Oturanlar: Mustafa Yalçın, Mehmet Tulukcu, Cafer Gündüz, Sıtkı Yonca, Mustafa Çalışkan.
FOTO ALTI: 11 Nisan 1996 Abdurrahman Yalçın’ın da hazır olduğu Konya Akörenliler Derneği’nin organizesi ile Seydişehir’deki Akörenliler birarada.
FOTO ALTI: 10 yaşında öksüz kalan Mustafa Embel’in hayatı Çumra’da geçti, Çumra’ya defnedildi.
FOTO ALTI: 1945 yılında Çumra’ya göç eden Arafa Karaçelebi oğulları Hasan Hüseyin (asker) ve İsmail ile.
FOTO ALTI: Yıllar önce Çumra’ya yerleşen Mustafa Ersöz ve Ailesi.
FOTO ALTI: 1934 Soyadı Kanunu öncesi Akören’den göç eden Hikmet Turat.
FOTO ALTI: 1935 Bayburt Konya İmam Hatip Okulu mezunu Yüzbaşı Mustafa Hilmi Aksoy annesi hanımı ve yeğeni Mehmet Özdil (Patron) ile.
FOTO ALTI: Çomaklı’ya 1945 yılında göç eden ilk Akörenli Eşref Akarsu.
