KONYA’DA TOHUMCULUK(2) (Tohumculuğun Türkiye ve Konya’daki Gelişimi)
İyi çeşit ve nitelikli tohumluk elde edilmesine yönelik çalışmalar çok eskilere dayanmaktadır. Çünkü tarım bulma, toplama, yetiştirme ve ıslah şeklinde gelişme göstermiştir. Yurdumuzda çeşit tescili ve tohumculuğun gelişimine bakıldığında sistemli, geniş kapsamlı ve bilimsel olarak çeşit geliştirme ve tohumluk üretimine Cumhuriyet döneminde başlandığı görülmektedir. 1925 yılında yurdun değişik yörelerinde kurulan “Tohum Islah ve Üretme İstasyonları” ile tohumluk üretim çalışmalarına başlanılmış ve o yıllarda daha çok seleksiyon (seçme) metodu kullanılarak geliştirilen tahıllara ait az sayıdaki çeşitten sınırlı miktarda( birkaç yüz ton) tohumluk üretilerek üreticilere dağıtılmıştır. 1950 yılında 5433 sayılı yasa ile “Devlet Üretme Çiftlikleri(DÜÇ)” nin kurulmuştur. Ülkemizde çeşit geliştirme tohumluk üretim ve dağıtım programlarını daha organize bir şekilde DÜÇ’ler kanalıyla kamu tarafından yapılmaya başlanmıştır. 1953 yılında deneme niteliğinde Tahıl Tohumluklarının Kontrol ve Sertifikasyonuna Tarım Bakanlığı adına “Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Bitki Yetiştirme ve Islahı Kürsüsü”nde başlanmış ve 1959 yılı sonuna kadar sürdürülmüştür. 1960 yılında “Bölge Çeşit Deneme Müdürlüğü” kurularak yurdumuzda araştırma ve ıslah çalışmaları sonucu geliştirilen çeşitleri bir kuruluş tarafından devlet eliyle denemeleri yapılarak tescil edilmesine ilk adım atılmıştır. 1963 yılında Tohumlukların Tescil, Kontrol ve Sertifikasyonu Hakkındaki 308 Sayılı Yasa ve daha sonra çıkartılan yönetmeliklerle, düzenlenmeye başlanmış olup 1963 yılı Türkiye’de çeşit geliştirme ve tohumculuk üretiminde yeni bir dönemin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. 1963 yılına kadar yurdumuzda sadece 5 özel tohumculuk kuruluşu görev yaparken, 1983 yılında özel tohumculuk kuruluşu sayısı 10’a çıkmıştır. 20 yıl kadar kamu tarafından ağırlıklı olarak yapılan bu görev 1982 yılından itibaren izlenen politikalar doğrultusunda, liberalleşme hamlesiyle birlikte yurdumuzdaki özel tohumculuk kuruluşlarının sayılarında önemli artışlar olmuştur. Bu yıllarda serbest piyasa ekonomisine geçiş ile tohumluk fiyatlarının serbest bırakılması, 1984 yılında tohumluk dış alımının kolaylaştırılması, 1983 yılından sonra özel kuruluşların tohumculuk sektöründeki önemleri hızla artmıştır. 1985 yılında çıkartılan tohumluk teşvik kararnamesi ve bunların uygulamaya konulması ile özel tohumculuk kuruluşlarının sayılarında ve dış ülkelerde tescilli çeşitlerin ülkemize getirilenlerinin sayısında ve üretiminde büyük artışlar olmuştur.
Sektörün bugünkü durumuna gelmesinde 2004 yılında yürürlüğe giren “Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun” ile 2006’da yayımlanan “Tohumculuk Kanunu” ve bunlara dayandırılarak çıkarılan ilgili alt mevzuatın çok önemli katkısı olmuştur. Tohumculuk endüstrisindeki faaliyetler her şeyden önce çok kapsamlı ve oldukça hacimli mevzuat hükümlerine uygun olmak zorunda olduğundan hızla gelişen bir sektörde bazı sorunları da beraberinde getirmiştir. Ülkemiz coğrafyasının geniş bir bölümünde üretilen tohumluğun canlı bir materyal olması, üretilip mevzuatlara uygun temizlenip ambalajlandıktan sonra dağıtımı ve depolanmasında görülebilecek olumsuz çevresel faktörlerden etkilenmektedir. Ekim ile yeni bir başlangıca adım atılmakta süreç tarladan kullanıma kadar her bir safhada takip istemektedir.
Tohumluk firma sayısında artış hızlı devam ettiğinden 2003 yılında 31 tane kamuya ait tohumculuk kuruluşu varken, özel tohumculuk kuruluşlarının sayısı 116’ya ulaşmıştır. Bu kuruluşlardan 52 tanesinin ”Araştırıcı Kuruluş Belgesi” bulunmaktadır. 2019 yılı itibariyle “Yetkilendirilmiş Tohumluk Üreticisi” firma sayısı 757 adet olmuş olup bunların %16.26’sı Konya’da bulunmaktadır. Konya’daki yetkilendirilmiş tohumluk üreticisi firma sayısı 123 adettir. Araştırıcı Kuruluş belgesi alan firma sayısı 230’un üzerinde olup bunlardan 30’dan fazlası Konya’da faaliyet göstermektedir. Ayrıca merkezleri Konya dışında olan tohumcu firmalar da Konya’da araştırma ve üretim yapmaktadırlar. Merkezi Konya’da olan bazı firmalarda çeşitlerini farklı bölgelerde ki illerde kurdukları araştırma ve üretim parselleri ile denemeler yapmaktadırlar. Bahri Dağdaş Uluslararası Araştırma Enstitüsü başta olmak üzere her yıl kamu ve özel sektör tarafından yeni çeşitler tescil ettirilmektedir. Firma sayısı ve tescil ettirilen çeşit sayısı ve üretilen tohumluk miktarı (320.000 ton) Konya’da tohumculuk sektörünün önemini açıklamaktadır. Bu örnek gelişmeler tohumculuk sektörünün Konya’da giderek güçlenmesini sağlamaktadır. Sağlıklı ve hayırlı günler dileklerimle hoşça kalınız.
NOT: Bütün okuyucularımın Kurban Bayramını kutluyorum. Herkese iyi ve sağlıklı bayramlar, sağlıklı gelecek günler dilerim.
(Devam Edecek).
