AKÖREN'İN ÇALGICILARI
Araştırmacı-Yazar Muzaffer Tulukcu, Akören Tarihi’ni kaleme almayı sürdürüyor. Tulukcu, Akören’deki çalgıcıları anlatarak önemli bilgiler veriyor.
FOTO ALTI: Saz üstadı Mustafa Ertaş. Köy Hizmetleri’nde çalıştığı dönemde Konya’nın Kör Ahmedine çok eşlik etmişti.
AKÖREN’İN ÇALGICILARI
Teyp çıkıp, radyo ve televizyon yayılmadan önce insanlar müzik ihtiyaçlarını bizzat canlı olarak icra edenlerden dinlerlerdi. Bu da iki şekilde olurdu. İlki düğünler vesilesiyle kurulan şenlik sayesinde 7'den 70'e her kesimce dinlenir, kulakların pası çözülürdü. Bir de bu işin tiryakileri vardı ki genelde uzun kış geceleri odalarda veya hariciyelerde de daha da müdavim bir kesime hitap ederdi. Bu programın zaman zaman misafir dinleyicileri olsa da tiryakileri belliydi.
FOTO ALTI: 1960’lı yılların düğünlerdeki neşesi Marangozun İbrahim Karabüber.
Yaz mevsimi çor-çocuğu, kadını-kızı, genci-ihtiyarı ile çalışma zamanı olduğu için düğünler güzün yapılırdı. Odalarda yapılan fasıllarda kışın rağbet görürdü. Dolayısıyla yaz yorgunluğu bir nebze olsun bu vesileyle giderilirdi. İşin müdavimleri çalışmayı da pek sevmezlerdi. Özellikle 1950'ler öncesinde Akören'de çalıp söyleyen nadir olduğu için düğünü olanlar Bozkır ekibi getirtmek için çok önceden haber gönderirlerdi. Bozkır ekibi olan düğünler tabii ki daha neşeli olurdu. Çoğunluk ekip getirir, ekipsiz düğün az olurdu. Bozkır ekiplerinin her bir müzisyeni bir köyde olurdu. Bademli'den Hasan Ali Dal, Bozkır merkezden Ali Şan kaşıklarını, Söğüt'ten Mehmet Çavuş cümbüşünü, Hocaköy'den Köse Dayı kemanını, Bozkır merkezden Sabahattin Konak defini, darbukasını, Akkiseli Gıvrak Ali vuracağı kaşık ve zilini alır, Cumartesi günü öğle sonu Akören'de olurlardı.
FOTO ALTI: Abdal Amad’in torunu Ferit zaman zaman Akören düğünlerinde marifetini göstermekte.
Düğün sahibi önce çalgıcıların karnını doyurur sonra da düzen kurulurdu. Hava sıcaksa gölge bir duvar kıyısında, soğuksa bir oda da şenlik kurulurdu. Gürültü olmaz, pür dikkat çalanlar zevkle dinlenir, oynayanlar seyredilirdi.
FOTO ALTI: Udi Taşkıran Ahmet.
Elektrik, dolayısıyla ses yayını olmadığı için şimdiki düğünlerde olduğu gibi gürültü müziği olmaz, dolayısıyla çevrede rahatsız olmazdı. Kaşıkla oynayanlar zaman zaman mola verirler ki, izleyicilerin içinde marifeti olanlar kurtlarını dökerlerdi. Bozkır ekibinin bakımı iyi olur, genelde yemek programı dışında mola verilmez ara soğutulmazdı. Cumartesi akşam geç saatlere kadar çalıp oynanırdı. Pazar sabahı başlayan program öğle namazı sonrası gelin gelinceye kadar devam ederdi.
FOTO ALTI: Ud ve kanun ustası Kör İbiş Avcı.
Bozkır ekibi nadiren de olsa konu-komşu tarafından bir gün daha misafir edilir, bir akşam muhabbeti ile ekstradan eğlenilir, düğün vesilesiyle uzaktan gelen ekipten yararlanılırdı. Aynı yıllarda bu eksikliği Akören'in milli sünnetçisi olan Abdal Amat ve oğlu Rıza gidermiştir. Abdal Amat yanık keman sesi ile yürekleri dağlarken, oğlu Rıza sazı ile insanları neşelendirirdi. Akören'in hatırlanabilen ilk kuşak çalgıcıları sazı ile Berber Musa (Yılmaz), Çerçi Mehmet (Ersoy), Berber Hidayet (Yılmaz), Udu ile Kör İbiş (Avcu), önceleri udu ile sonraları kanunu ile Püsgüllünün Veli, udu ile Taşkıran Ahmet ve curası ile Efe Selahattin (Yiğit)’di. Kör İbiş ve Berber Hidayet bu dönemin aynı zamanda türkü çığıranlarıydı. Püsgüllünün Veli, çaldığı kanunu Karaağaçlı Mehmet'ten almıştı. İkinci kuşağa gelince çoğunlukla cura çalsa da, ihtiyarca diğer çalgılarla da haşir neşir olabilen ve ortalığı kaynaştıran Yamalı Hasan'ın Hasan (Cartlak), sazı ile Koca Hamzanın Mustafa Ertaş, defi ile Niyazın Kadir, talbası ile Şalcının Durali (Kaçar)'ye Berber Hamdi (Kınaç) iyi kaşık vurarak eşlik ederdi. Şalcının Durali ve Mustafa Ertaş bu grubun sesi iyi olan müzisyenleriydi.
FOTO ALTI: Saz erbabı Mehmet Altan Akören Dergisi programında izleyicileri mest etmişti.
Bu ekibin en iyi kaşıkla oynayanları Bostankara (H. İbrahim Bostan), Mucugilin Mustafa, Çapıtlının Hüseyin Ali (Ünal), Hacıgaranın H. Ali Karataş, Akoğlanın Hüseyin idi. Bu ekipler kış muhabbetlerini genelde Karadelilerin Odası'nda yaparlardı. Gene bir kış akşamı Ali Osman Hoca (Sönmez) aniden odaya çıkıp gelince ekip duraklayıp sessizlik çökünce, Hoca:
- Durman, durman, ben sizi dinlemeye geldim. Şu benim mavulum ve süpürgesi yoncadanı çalıverin yeter deyince ekip isteği yerine getirir ve Hoca müsaade alır. Ali Osman Efendi çok nadir kısa süreli bu tür ziyaretlerden dolayı, hangi türküyü en iyi kimin söylediğini belirtecek bir kulağa sahipti.
FOTO ALTI: Mehmet Kemal Çelebi babasından kalma hatıra sazı ile.
Bu iki kuşak yalnızca Akören değil çevre köy düğünlerine de davet edilir, çoğunlukla parasız bu işler yapılır, ufak tefek hediyelerle gönüllenir, boğazlarına gayet iyi bakılırdı. Su böreği, yağ içinde yumurta ve et eksik olmazdı. Hele hele Kavak ve Orhaniye'nin höşmerimine derman yetmezdi. Ekibin düğünlere gittikleri köylerin başında Karahüyük, Alan, Belkuyu, Apa, Apasaraycık, Avdan, Orhaniye, Kayasu, Tekke, Çukurçimen, Sadıklar, Detse, Eksile, Avalama ve Kavak gelirdi. Bazen köy düğünleri bazı şeylere de vesile olurdu. Girişken ve ekibin çimentosu olan Hasan Cartlak Çukurçimen'deki bir düğünde Berber Hamdi'nin saatini ve Efe Selahattin'in lüksünü satmıştı. Karahüyük'teki bir düğünde yağmurlu bir havada Niyazın Kadir yağmur altında gazete ve şemsiye tutarak def çalmaktadır. Biraz çalıp, biraz siler göğe bakıp;
-Eh deri ile yola çıkanın hali böyle olur, der.
FOTO ALTI: 1977 Lütfi Akalın’ın düğünü.
Çalıp söyleyenlerin bir kısmı son günlerine kadar bu uğraşlarını devam ettirmişler, bazıları da bir vesile ile bu işi erken bırakmışlardır. Bunlardan Berber Musa 1942 yılında müezzinliğe başladığı için, Yamalı Hasan'ın Hasan ise İsmil'de bir düğündeyken annesi Ankara'da vefat etmiş, haberini de sonradan alıp bu olaydan etkilenerek curayı bırakmıştı. Teyibin çıkması ile bu ekol zayıflasa da sonraki kuşaklardan düğünlerde Abdurrahman Demiroğlu ve Yaşar Arıcan sazı ile, A. Osman Samancı bağlaması ile düğün ve köy odalarının baş sedirinde otururlarken Seyit Uğuz, Mehmet Varol, Rüstem Arıcan, İsmail Esgil kaşıkla oynarken, rahmetli Marangozun İbrahim'de darbukası ile ekibe eşlik ederdi.
FOTO ALTI: 1990 Hacıkara’nın Ramazan’ın oğlu Ahmet’in düğünü Efe Selahattin Berber Hamdi (Kınaç) ve Ahmet Sezgin.
Bir kuşak sonraki ekipte önce saz sonrasında uda mızrap vuran Kasım Çelebi'ye, İbrahim Akbaba sazı ile katılanlardandı. Bu dönemin iyi oynayanlarından birisi de halen Almanya'da yaşayan Halil İbrahim Özyavuz ile Cemil Gülcan ve Kasım Tulukcu'ydu.
FOTO ALTI: Oynayanlar: Ekrem Türkmen, Ali Osman Çağlar. Arka planda: Tahsin Turcan, Ahmet Çelebi, Ahmet Yapıcı ve Kasım Çelebi.
Son yıllarda Konya'da olan Abdurrahman Albayrak, Yalvaç'ta bulunan H. İbrahim Gök, Kütahya bulunan Mehmet Altan gibi sazın mızrabına dokunanların bir araya gelip ekip kurmaları mümkün değil. Hepsi hayat şartları nedeniyle değişik yerlere savrulmuş durumda. "Tüfek icat oldu, mertlik bozuldu" misali teyp çıkınca tabiri caizse çalgıcılık köreldi. Elektrik nedeniyle hoparlörün sesi biraz yüksek olsa da Akörenli'nin bazı düğünlerinde profesyonel çalgıcılar boy göstermekte. Bu işte ön planda olan Seyit Uğuz, Sarı Mehmet, Abdurrahman Mucuk, Ekrem Varol ve Osman Şakar'a marifeti olanlar kaşıklarını alıp neşe ile eşlik etmektedirler.
FOTO ALTI: Akörenli gençler köy odasında eğlencede.
Son yıllarda Karayollarından emekli Abdurrahman Mucuk,Abdal Amad’ın torunu Ferit Keman, Karapınarlı cümbüşçü İsmail Can ve Oktay Sak ile kurduğu ekiple kendisi, torunu M. Ali Mucuk, Hasan Kasalak, Muhittin Karaca, Mehmet Karaca, Ekrem Varol, Ahmet Yavuz, H.İbrahim Yavuz ve Halis Taş ile birlikte tahta kaşıklarla Akören ağırlıklı, zaman zamanda dağ köylerindeki düğünlere neşe katmaktalar. Ekip olmasa da sazı ile Yasin Albayrak, bağlaması ile Serkan Yavuz ve Emre Ünal’da müzik sevenlerle zaman zaman bir araya gelip efkar dağıtmaktalar.
FOTO ALTI: Kaşık ile oynama ustası Bostankara (H İbrahim Bostan).
FOTO ALTI: Udi Kasım Çelebi.
FOTO ALTI: Son yılların müdavim kaşıkla düğünleri coşturan baş ustası Sarı Memed ve Abdurrahman Mucuk.
FOTO ALTI: Rahmetli Ahmet Çelebi, Rahmetli Muammer Öğmen ve Ali Osman Çağlar.
FOTO ALTI: Abdülkadir Taşkıran gençliğinde düğünde.
FOTO ALTI: Abdurrahman Mucuk (ortada), ekibinden: M. Ali Mucuk, Özgür Arslan ve Mehmet Karaca.
FOTO ALTI: Cümbüş İsmail Can, bağlamada Mehmet Keskin, Kaşık Ekibi: Abdurrahman Mucuk, Mustafa Mucuk, M.Ali Mucuk Akören düğünlerinde.
