Ödemeler dengesinin alt bir kalemi olan “Net Hata Noksan” kavramını açıklamadan önce kısaca 2018 yılı itibariyle cari işlemler hesabının bir değerlendirmesini yapalım. 

SON 9 YILIN EN DÜŞÜK CARİ İŞLEMLER AÇIĞI 

2018 yılı itibariyle ülkemiz 27,6 milyar dolar cari işlemler açığı verdi. Geçmişe yönelik bir tarama yaptığımızda ise son 9 yılın en düşük seviyesi olduğunu görüyoruz. 2017 yılında gerçekleşen cari işlem açığının 47 milyar dolar olduğunu düşünürsek gayet başarılı olduğumuzu söyleyebiliriz. 

DÜŞÜŞTEKİ ANA ETMENLER NELER ?

Özellikle Ağustos ayında yapılan kur saldırıları neticesinde Doların TL karşısında  yüksek oranda değer kazanması,  ithalat  maliyetlerinin artmasına ve neticesinde ithalatın azalmasına sebebiyet verirken aynı zamanda yüksek kur, ihracatı teşvik eden bir mekanizma haline gelerek ihracatı artıran bir unsur olarak karşımıza çıktı. 

Özellikle kur şokunun başladığı Ağustos ayından itibaren 4 ay boyunca  aylık bazda sevindirici bir şekilde cari fazla veren ülkemiz, kur etkisinin dış ticarete olan yansımasının azalmasıyla birlikte  2018 yılının Aralık ayında tekrar cari açık vermeye başladı. 

ÖDEMELER DENGESİ ALT KALEMLERİ 

Dış alemle yapmış olduğumuz ticaretin kayıt altına alındığı sistemin genel adı “Ödemeler Dengesi” dir. Ödemeler dengesinin alt kalemleri ise; 

  • Cari İşlemler Hesabı (Dış Ticaret, Hizmetler ve Tek Taraflı Transferler) 
  • Sermaye Hesabı 
  • Resmi Rezervler Hesabı 
  • Net Hata Noksan (İstatiksel hata veya eksiklikler) 

Ödemeler dengesinin en büyük kalemi olan Cari İşlemler hesabı ile birlikte hatalı veya eksik kayıttan oluşan net hata noksan kavramı bugünkü yazımızın ana konusunu oluşturacak.

2018’DE NET HATA NOKSAN DEĞERİ 

2018’de gerçekleşen cari işlemler açığımız daha önceden de yazdığımız üzere, 27,6 milyar olurken, bu değerin 21,1 milyar doları Net Hata Noksan olarak kayıtlara geçti. 

EKONOMİDE NET HATA NOKSAN NE DEMEK? 

Ödemeler  dengesi  tablosu, yurtiçinde  ve  yurtdışında  yerleşik  ekonomik  birimler arasındaki  mal  ve  hizmet  ticaretiyle  ekonomik  birimler  arasındaki  faaliyetleri  gösteren  bir  bilançodur.  Her  bilançoda  olduğu  gibi  ödemeler  dengesinde  de  varlıklarla  yükümlülüklere eşittir. İşte bu tablonun eşitlik kalemini ise, Net Hata Noksan sağlamaktadır. Dolayısıyla Net Hata Noksan  kalemini   bir   eşitleyici   bilanço   kalemi   gibi yorumlamalı ve kaynağı belirsiz dövizlerin toplandığı  bir hesap olarak kabul etmeliyiz. 

HATALARIN ÖNÜNE GEÇMEK VE ANLAYACAĞIMZ BİR DİL İLE İFADE ETMEK İSTERSEK

Net Hata Noksan; 

  • Cari açığı kapamaz, cari açığı finanse eder 
  • Kayıt altına alınamayan paradır. Bu para pozitif ise, ülkeye gelişi kayıt altına alınamayan, negatif ise, ülke dışına  çıkarken kayıt altına alınamayan paradır. (2018 yılı için 21,1 milyar dolar pozitif katkı sağlamıştır)
  • Kayıt altına alınamadığı için verginin ödenemediği dolayısıyla kaçırıldığı paradır
  • Kayıt dışı ekonominin bir göstergesidir. 
  • Kara paranın aklandığı para olma ihtimali her zaman mevcuttur. 

PROBLEM NE PEKİ? 

Problem 2018 yılı cari açık finansmanını sağlayan Net Hata Noksan kaleminin cari açık içerisindeki payının % 70’leri geçen bir oranda yüksek olmasıdır. 

BU PARALAR NEREDEN GELMİŞ OLABİLİR?

İşin çok fazla detayına girmeden genel anlamda ihracat kayıtlarının (Gümrük Beyannamesi bağlamında) eksik veya yanlış beyan edilmesinden, bavul ticaretine  hatta turizm gelirlerine kadar geniş bir kalemde olabilir. 

2018 yılı özelinde değerlendirdiğimizde ise, genel kanı özellikle ABD’nin İran’a koymuş olduğu ambargo ile beraber (Kasım ayında başladı ama ambargo haberleri öncesinde İran’da fazlasıyla tedirginlik yaratmıştı bile) İran vatandaşlarının paralarını  yüksek oranda Türkiye’ye getirmiş olma ve piyasaya  sürme ihtimali üzerine durabiliriz. 

SONUÇ: Cari Açığın düşük çıkması kadar cari açığın finansmanı ve bu finansmanın kalitesi de  önemlidir.