Dış ticaret diye bahsettiğimiz olgu, somut ürünler bazında gidersek, mal ihracat ve ithalatından oluşmaktadır. Dış ticaretin kendi içerisindeki ihracat ve ithalat dengesinin açık vermesi ise dış ticaret açığı olarak ifade edilmektedir.
DIŞ TİCARETTE “KALİTE” KAVRAMI DERSEK İYİ EDER MİYİZ?
Genel anlamda dış ticaret dengesini analiz ettiğimizde, ihracatın ithalattan fazla olması durumu her zaman istenen bir olgudur. Dolayısı ile dış ticarette fazla vermek veya açık vermek, genel anlamda dış ticaret performansını değerlendirirken bize fikir verir. Ama “dış ticaretin kalitesi” hakkında bilgi verir mi? Orası şu ana kadar çokta üzerinde düşündüğümüz bir konu değil herhalde.
DIŞ TİCARETİN KALİTE UNSURLARI VE ARASINDAKİ DENGE NEDİR?
Salt ihracat bağlamından gidersek, ihracatta kalite kavramını “katma değeri yüksek” olan ürünlerin ihracatının yüksek olması olarak değerlendirebiliriz. Peki, ihracatta katma değeri nasıl ileri seviyeye getirebiliriz?
- Yenilikçilik (İnovasyon) yaparak. Yenilikçi aşamalar; ürünün tasarımından tutun, üretim süreçlerine ve işlevlerine kadar birçok farklı parametreleri kendi içerisinde barındıran çoklu boyutları içerir.
- Marka oluşturarak. Marka oluşturmak ve markalı ürün ihracatı yapmak katma değeri artıran diğer bir unsurdur. Yüksek düzey işletmecilik ve pazarlama birikimi ve deneyimi gerektirir.
- Tasarım (Dizayn) yaparak. Yenilikçilik aşamaları içerisinde de değerlendirilebilir. Ama yenilikçilik, tasarım haricindeki unsurları da kendi içerisinde barındırdığından, tasarımı ayrı bir başlık içerinde değerlendirmekte fayda var.
- Yüksek Teknoloji Ürünler Üreterek. Ne kadar çok ileri teknoloji ürünlerin ihracatını yaparsak o kadar katma değer ihracatı da yapmış oluruz. Ülkemizin teknoloji ihracatını anlayabilmek ve yorum yapabilmek için Uluslararası ticaret teorileri içerinde yer alan “teknoloji açığı teorisini” okumanızı tavsiye edebilirim.
Ülkemizin dış ticaret dengesindeki kaliteyi ölçmek için yukarda saymış olduğum maddeleri içerisinde barındıran ihracat ve ithalat arasındaki denge ile tüm ürünleri barındıran malların, ihracat ve ithalatı arasındaki karşılaştırmayı yapabilir veya sadece oranların arasında da değerlendirme yapabiliriz. Ben yazımdaki analizimde ise kısıt koyarak sadece “Yüksek Teknoloji Ürünleri” değerlendirmek istiyorum
YÜKSEK TEKNOLOİJİ ÜRÜNLER HANGİLERİDİR?
Bu ürünler, EUROSTAT teknoloji sınıflamaları listesinde,
- Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı,
- Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı,
- Hava taşıtları ve uzay araçları ile bunlarla ilgili makinelerin imalatı ve imalat grubunun ürettiği ürünler olarak sınıflandırılıyor.
ŞİMDİ KISACA 2019 ŞUBAT AYI DIŞ TİCARET VERİLERİNE BAKALIM
Geçen hafta içerisinde TUİK Tarafından açıklanan 2019 Şubat ayı dış ticaret verileri açıklandı. Bu veriler ışından gidersek;
- İhracat 2019 yılı Şubat ayında, 2018 yılının aynı ayına göre %3,4 artarak 13 milyar 593 milyon dolar
- İthalat %16,9 azalarak 15 milyar 727 milyon dolar,
- Dış ticaret açığı %63,1 azalarak 2 milyar 134 milyon dolar olarak gerçekleşirken,
- İhracatın ithalatı karşılama oranı 2018 Şubat ayında %69,4 iken, 2019 Şubat ayında %86,4'e yükseldi.
Genel olarak baktığımızda ise, tablo gayet iyi gözükmekte. Ama olayı “dış ticaret kalitesi” bağlamında değerlendirirsek, başka parametrelere bakmamız gerekmekte.
YÜKSEK TEKNOLOJİ ÜRÜN TİCARETİ VE DENGESİNE GELİRSEK
Öncelikle bilmemiz gereken en önemli unsur; İleri Teknoloji Ürünleri sadece imalat sanayi içerinde değerlendirmekteyiz. Dolayısı ile “Teknoloji Yoğunluğuna” göre dış ticaret verileri, ISIC Rev.3 sınıflaması içinde yer alan imalat sanayi ürünlerini kapsamaktadır. Bu bağlamdan gider ve 2019 Şubat ayını değerlendirirsek;
- İmalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı %94,2
- Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı %3,4
- İmalat sanayi ürünlerinin toplam ithalattaki payı %76,2
- Şubat ayında yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı %15,7'dir.
Genel değerlendirmeye gidersek “Yüksek Teknoloji Ürünlerin” İmalat Sanayi Ürünleri ihracatı içerisindeki payının ne kadar düşük seviye de olduğunu görebiliyoruz. Denge bağlamında baktığımızda ise, 2019 Şubat ayında oransal olarak yüksek teknolojili ürünlerde 5 kat açık vermişiz. (Olumsuz durum maksimum bir düzeyde) Normal mal ticaretinde ise bu fark kat bazına bile yaklaşamamakta bunu da ayrıca söylemek lazım. (olumlu bir durumu ifade etmek için)
SONUÇ: Düşük fiyattaki ürün ihracatı, elin adamına (yurt dışındakilere) ucuz mal alsınlar diye daha fazla çalışmak demektir.
