Geçen hafta Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) ve Ticaret Bakanlığı organizasyonunda, Sayın Ticaret Bakanımız 2019 yılı Ocak ayı dış ticaret verilerini açıkladı. Bu açıklamanın diğer açıklamalardan farkı ise, dış ticaret istatistiklerinin hem “Özel Ticaret Sistemi” hem de “Genel Ticaret Sistemine” göre iki farklı yöntem kullanılarak açıklanması oldu. 

YAZIMIZIN BAŞLIĞI SİZİ YANILTMASIN 

Aslında dış ticaret istatistiklerinin belirlendiği sistem veya hesaplama yöntemi değişmedi sadece şu ana kadar kullanılmayan bir hesaplama yöntemi ekstradan dahil edildi. Şu ana kadar “Özel Ticaret Sistemine” göre dış ticaret verileri açıklanırken, bu hesaplama modelinin yanında “Genel Ticaret Sistemine” göre de dış ticaret istatistikleri paylaşılacak. Dolayısı ile bizler her iki tür istatistiği de görme fırsatını yakalamış olacağız. 

KAFAMIZ KARIŞTI DEĞİL Mİ?

Kafa karışıklığından kastım şu, Yahu biz önceki sistemi bilmiyorduk ki yeni sistemi anlayalım? Veya şu ana kadar uygulanmayan hesaplama yöntemi neden şimdi dahil ediliyor? Vb. Sorular. Kesinlikle haklısınız. O zaman hem Özel Ticaret Sistemini hem de Genel Ticaret Sisteminin ne anlama geldiğini örneklere sizlere aktarmaya çalışayım. 

İHRACAT HESAPLAMALARINDA ÖZEL VE GENEL TİCARET SİSTEMİ 

Teknik kavramlarla sizi yormadan kısaca aktarmaya çalışayım. Ülkemizin şu ana kadar kullandığı sistem önceden de ifade ettiğim üzere Özel Ticaret Sistemidir.  Bu sisteme göre, serbest bölgelerden, yurt dışına yapılan satışlar ihracat sayılmazken, ülke içinden yine ülke içindeki serbest bölgelere yapılan satışlar ihracat sayılmaktadır. Bu arada Serbest Bölge kavramını da açıklayalım. Serbest Bölgeler; ülkemizin siyasi sınırları içerisinde yer almasına rağmen, dış ticaret mevzuatı gereğince başka bir ülke olarak kabul edilen, mevcut dış ticaret mevzuatının geçerli olmadığı ve bir takım vergi avantajlarının olduğu alanlardır. 

Genel Ticaret Sisteminde ise, ülke içinden yine ülke içindeki serbest bölgelere yapılan satışlar, ülke içi satış olarak kabul edilirken, Serbest bölgelerden diğer ülkelere yapılan satışlar ihracat olarak değerlendirilir ve istatistiklere öyle geçirilir. 

ÖRNEKLENDİRELİM 

Örneklerimizin hepsinin istatiksel bağlamda olduğunu ve mevzuat bağlamında değerlendirilmemesi gerektiğini belirttikten sonra örneklerimize geçelim. Özel Ticaret Sistemine göre, İzmir’de tekstil üretimi yapan X bir firma, İzmir’deki “İzmir Serbest Bölge” içerisinde faaliyet gösteren Y firmasına ürünlerini satarsa, istatiksel anlamda ihracat yapmış olur ve bu ihracat değeri istatistiklere “İzmir Serbest Bölgeye” yapılan ihracat olarak yansır. Aynen Almanya, İtalya, İran’a yaptığımız ihracat gibi farklı bir ülkeye yapılan ihracat olarak kabul edilir. Fakat İzmir Serbest Bölgede faaliyet gösteren Y firması, ister bu ürünleri işlesin, isterse olduğu gibi örneğin Rusya’ya satsın, bu satış ihracat olarak değerlendirilmez ve ihracat istatistiklerinde gösterilmez. 

Genel Ticaret Sisteminde de aynı örnekle gidelim. İzmir’de tekstil üretimi yapan X firması, İzmir’deki “İzmir Serbest Bölge” içerisinde faaliyet gösteren Y firmasına ürünlerini satarsa, istatiksel anlamda ihracat yapmış sayılmaz ve ihracat istatistiklerine bu veriler dahil edilmezken,  İzmir Serbest Bölgede faaliyet gösteren Y firması ister bu ürünleri işlesin, isterse olduğu gibi örneğin Rusya’ya satsın bu sefer gerçekleşen satış, ihracat olarak değerlendirilir ve ülkemizin ihracat istatistiklerine yansır. 

KISACA 

Tüm dünyada dış ticaret istatistikleri iki ana kategoride gruplandırılmaktadır; “Genel Ticaret Sistemi” ve “Özel Ticaret Sistemi ”. Genel Ticaret Sistemi, Gümrük alanlarına ve serbest bölgelere giren ve çıkan mallar da dış ticaret verisi olarak kaydedilmektedir. Özel Ticaret Sistemi’nde ise, gümrük sınırı esas alınmaktadır. Dolayısıyla serbest bölgeler ve gümrük antrepoları gümrük sınırı dışında yer almaktadır. 

O ZAMAN TÜM ÜLKELER AYNI YÖNTEMİ KULLANMIYORLAR 

Evet, ülkelerin hepsinin aynı sistemi kullanmadığını biliyoruz. Ticaret Bakanımızın açıklamasına göre; Türkiye’nin de dahil olduğu 74 ülke Özel Ticaret Sistemi ile dış ticaret verilerini açıklarken,  117 ülke ise, Genel Ticaret Sistemini kullanmakta.  Ama şunu da belirtelim ki AB ülkelerinde bile bu sistem farklılaşabilmektedir. 

İKİ SİSTEME GÖRE DIŞ TİCARET VERİLERİNİ AÇIKLAMANIN BİZE FAYDASI NE?

Genel anlamda bir faydası yok. Ama ülkemizde toplam 21 adet “Serbest Bölge” olduğundan yola çıkarsak, Genel Ticaret Sistemi ile ülkemizdeki serbest bölgelerin ihracat performansını ölçmek anlamında bir faydası olabilir. 

AKLINIZA ŞU SORU MU GELİYOR?

Acaba ihracat değerlerinin yüksek gösterilmesi için mi böyle bir hesaplama yöntemi açıklandı?  Onu bilemem ama bu yönde bir düşünce olsa bile, her iki sisteme göre veriler açıklandığı sürece benim açımdan sıkıntı yok. O zaman ikinci soruyu soralım, yıl sonunda toplam ihracat veya genelde dış ticaret istatistikleri resmi olarak hangi sisteme göre kayda geçecek.  Benim anladığım eski sistem olan Özel Ticaret Sistemi ama bildiğim kadarıyla henüz bu yönde resmi bir açıklama yapılmadı. 

SONUÇ: Özel Ticaret Sisteminde “Gümrük Sınırı”, Genel Ticaret Sisteminde ise “Ekonomik Bölge Sınırı” baz alınır