Tek Parti Devri ve İlk Muhalefet Kuruluşu
1938 yılı sonlarında!
CHP' kararı olan "Tek parti, değişmez Cumhurreisi ve Genel başkanlık" kararı kendi deyimlerinde de belirttikleri gibi CHP tüzüğünü (Recep Peker konuşması) anayasa hükmü gibi oluşturulan 1938 sonrasında ki oluşumdur.
***
Atatürk'ün vefatı sırasında Başbakan Celal Bayar'dır ama İsmet İnönü 1937 Yılında Başbakanlıktan ayrılmakla birlikte, CHP içindeki gücünü ve ağırlığını korumuş, orduyla olan temasını da hiç kesmemiştir (Bak*)
***
Ankaralı yaşlıların yaygın bir söylentisine göre, İnönü'nün Mareşal Fevzi Çakmak'a İdareyi sivillere bırakırsak Kurtuluş savaşımızın zaferi devam etmeyebilir.
Bu bakımdan Cumhurbaşkanı olarak ya siz yada ben olmamda fayda var teklifine önem vererek
TBMM üyelerinin, Cumhurbaşkanlığına Celal Bayar'ı getirmek isterlerken!
Mareşal Fevzi Çakmak'ın İnönü'yü Cumhurbaşkanlığına getirilmesi önerisi sonrası Milletvekillerine pencereden dışarı bakınız demiştir.
***
Vekiller Meclis karşısında topların Meclis binasına yönelik dizildiğini görmüşlerdir..
Başkaca aday olmadığından da İnönü Cumhurbaşkanı seçilmiştir.
***
Seçilince, ilk işi partiye daha egemen olmak ve hedefine ulaşmak amacı varmış ki.
26 Aralık 1938'de toplanan CHP Üçüncü Büyük Kurultayda İsmet İnönü " Değişmez Genel Başkan" ve "Milli Şef" ilan edilmesi kararıyla sonuçlanmıştır.
***
İsmet Paşa'nın Milli Şef seçilmesi ile parti, hükümet ve devlet üzerinde doğrudan etkili hale gelmesi oluşmuştur.!
Atatürk'ün son Başbakanı olan Celal Bayar'ı memnun etmemesi bir yana. Bayar yanlısı bakanlardan Şükrü Kaya ve Tevfik Aras'ı da ayrılmaya zorlama olayı (bak**) tuz biber ekmiş ki!
Celal Bayar 25 Ocak 1939 evveli Başbakanlıktan İstifa etmiş yerine Refik Saydam gelmiştir.
***
II. Cihan harbinin başlaması ile güya müttefiki olduğumuz ve nedense halkın bile dost bilip desteklediği Hitler Almanya'sı günleri!
20 yaş ve ilerisi bütün gençlerimiz askere çağrılmıştır. Dört yılı aşan ve harp bitinceye kadar gençlerin asker olarak kalması!
İhtiyaç maddelerinin camilere varıncaya kadar depolarda stoklanması karaborsayı kuvvetlendirmiş. Ekmek, Şeker ve bazı yiyecekler yanında kaput bezi, kumaş ve basma vb. karne veya "kafa koçana damga" (Nüfus Cüzdanı) ile verilmesi
Hava parası verilmeden ev kiralamak zorlaşması oluşmuştur..
***
Bunların yanında 1942 de çıkartılan varlık ve daha evvel alınan ve devam eden altı lira (Reşat Altınının bir lira civarında olduğu günler!) Yol vergisini de veremeyenler!
Ya yolda, ya da başka işlerde bedensel bedava çalışmaya veya hapse gitmeye tabi olmuşlar!
1944 de çıkarılan ve daha sonraki kararlarla Menderes ile arkadaşlarının ihraçlarına da sebebiyet veren Toprak mahsulleri vergisi!
Toplumun İnönü dönemi hükümetlerinden soğumalarından öte önemli sonuçlar doğurmamıştı.
O yılların Polis, Jandarma ve devlet memurlarının halkla karşılaşmasındaki tutumlarını halen dillere destan olduğundan konu dışı bırakalım da!
Bunları yazış sebebimin O yıllardaki halkın, Hükümete ve dolayısıyla hâkimiyeti elinde tutan CHP ye karşı antipatisinin kaynaklanması oluşmuştur.!
***
Stalin dönemi Sovyetler Birliğinin 1925 antlaşmasını uzatmayacağı gibi!
Kars Ardahan ve Artvin'i isteyen, Boğazların ortaklaşa savunulmasını öneren bir nota vermesinin Türkiye'yi zor duruma getirmesi ile NATO ya girme çabası, Marshall yardımı isteği!
Zaten Batı'ya dönmüş olan Türkiye'nin başta ABD olmak üzere, Batı dünyasıyla ilişkilerini geliştirmesini hızlandıran temel etken olmuştur
***.
Bu durum, Birleşmiş Milletlerce de teklif edilerek, çok partili demokrasiye geçme yolunu mecburen açmıştır.
İnönü'nün Bayar'a teklifi ile başlayan düşünce, Bayar'ın ihraç edilen Menderes, Koraltan, Köprülü grubunu yanına alarak TBMM ne dörtlü takrir vermeleri ile neticeye varmış. "Tek particilik" kararı ortadan kalkmıştır.
***
Çoğumuz ilk önce muhalif parti olarak DP'nin kurulduğunu sanırız.
Hal bu ki DP kuruluşundan bir yıl önce, 18 Temmuz 1945 de Nuri Demirağ tarafından "Milli Kalkınma Partisi" kurulmuştur.
İstanbul yaşamımda, her gün boğaz vapurlarında Beşiktaş önünden geçerken okuduğum Nuri Demirağ yazılı fabrikasında!
Koç ve diğerleri daha tüccar iken, vatanına yararlı bir sanayici olan!
Yaptığı tayyareleri km.lerce uçuran, demiryolları ile trenlere yol veren, hayırlı hasenatlar içinde bulunan!
Ve ilk muhalefet partisini kuran değerli insan Rahmetli Nuri Demirağ nedense hiç denilecek kadar yazılıp anılmamakta.
İnşallah ileri yazılarımda bu vatanperver sanayicinin hayatından sunmuş olurum.
***
Hoşça kalınız.
----------
(*)İlkay Sunar: Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt, VIII.
(**) " " "
