Çumra ilçe merkezi olarak, tarihi yakın zamana sahip olduğu için ilçe merkezinde tarihi eser yoktur. Çumra havalisinin kuruluşunun M.Ö. 7000 yıllarına kadar uzandığı, üzerinde bulunan tarihi eserlerden anlaşılmaktadır. Çumra'nın tarih öncesini anlatan en önemli merkezi, Çumra'nın 12 km kuzeyinde bulunan Çatalhüyük'tür. Çatalhüyük ve civarında yaşayan toplumların yeryüzünün en eski kavmi olduğu kazıda çıkarılan eserlerde görülmektedir. Çatalhüyük'ün özelliği insanların kurdukları ilk şehir olmasıdır.
Neolitik devirden kalma Çumra ve çevresinde birçok hüyük mevcuttur:
1-Sırçalı Hüyük
2-Seyithan Hüyüğü
3-Karahüyük
4-Karkın Hüyüğü
5-Dedemoğlu Hüyüğü
6-İçeriçumra Hüyüğü
7-Alibeyhüyüğü
8-Çatalhüyük
9-Küçükköy Hüyüğü
10-Abditolu Hüyüğü
11-Üçhüyük Köyünde bulunan 3 adet hüyük
1926 yılına kadar Çumra ilçesini bugünkü İçeriçumra Kasabası olarak biliniyordu. Büyük önder Mustafa Kemal Atatürk, trenle Adana'ya giderken Çumra'da verdiği mola esnasında Çumra istasyonundan etrafı seyredip sulama tesis ve lojmanlarını gördükten sonra; Bu şirin beldeyi geliştirmek, buraya önem vermek lazımdır. Çumra ilçe olmaya layıktır. demiştir. Atatürk'ün emri ile 26 Haziran 1926 yılında 30.05.1926 tarihli 404 sayılı resmi gazetede yayınlanan, 877 sayılı kanunla Çumra ilçe merkezi haline gelmiştir. Bugünkü İçeriçumra Kasabası da 1955 yılına kadar Çumra'nın bir mahallesi olarak kalmıştır. Çumra'nın ilçe olmasında emeği geçen o dönemin Konya Valisi İzzet Bey'in adı ilk kurulan mahalleye verilmiştir. (İzzetbey Mahallesi)
Çumra ilçe merkezi olarak, yakın bir geçmişe sahip olduğu için tarihi eser yoktur. Ancak bulunduğu yer itibari ile çok eskiden yerleşime uğramış bir çevredir.
Çumra havalisinin kuruluşunun M.Ö. 7000 yıllarına kadar uzandığı üzerinde bulunan tarihi eserlerden anlaşılmaktadır.
Çumra'nın tarih öncesini anlatan en önemli merkezi, Çumra'nın 12 km. kuzeyinde bulunan Çatalhöyüktür.
Çatalhöyük ve çevresinde yaşayan toplumların M.Ö. 7000 yıllan öncesi neolitik devre ait medeniyetin buradan başlayıp, dünyaya yayıldığı anlaşılmıştır.
Çatalhöyük ve civarında yaşayan toplumların yeryüzünün en eski kavmi olduğu kazıda çıkarılan eserlerde görülmektedir. Çatalhöyük'ün özelliği insanların kurdukları ilk şehir olmasıdır. Neolitik devirden kalma Çumra ve çevresinde birçok hüyük mevcuttur. Sırçalı Hüyük, Seyithan Hüyüğü, Karahüyük Karkın Hüyüğü, Dedemoğlu Hüyüğü, İçeriçumra Hüyüğü, Alibeyhüyüğü, Çatalhüyük, Küçükköy Hüyüğü, Abditolu Hüyüğü, Üçhüyükler köyünde bulunan 3 adet hüyük. Tarih çağlarında bulunduğu yer hakkında en eski yazılı kaynağa ise eski Hitit krallığı zamanından kalan Telepinuş fermanında rastlarız. Bu fermanda Hattuşilin Hupişna (Ereğli) Lunda (Karaman memleketlerinde oğullarından her birini atadığı ve onların da bu memleketleri yönettikleri görülür. Çumra'nın Kuzey kısmında bulunan Üçhüyük ve Türkmen Karahüyük köyleri Alibeyhüyüğü kasabası civarında Hititlerin yaşadığı buralarda yapılan kazılarda çıkarılan tarihi eserlerden anlaşılmaktadır.
Çumra ve çevresinde Frigyalı ve hatta kısa süre ile Lidyalılar hakimiyet kurdukları anlaşılmaktadır. Pers kralı Ahamanis Çumra ve çevresini Perslere bağlamış, fakat onların da hükümranlığı fazla sürmemiş. Çumra ve çevresi Neolitik devrin Etilerin (Hitit), Perslerin ve Frigyalıların idarelerinde kalmıştır. Yörede Selçuklu hakimiyeti bilinmesine rağmen herhangi bir tarihi esere rastlanamamaktadır. Ancak Karaman oğullarından kalma halen mevcut Çarşamba çayı üzerinde Dineksaray, Balçıkhisar, Tavşanköprü, Karaman, Seyithan ve Karkın köprüleri bulunmaktadır. Anadolu'yu fethederek Anadolu Selçuklu Devleti'ni kuran Süleyman Şah'ın 1075 yılında Konya'yı alarak başkent yapması yörenin Türk egemenliğine geçtiği dönemdir. Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasında sonra kurulan Türkbeylikleri arasında geçen Anadolu Türk birliğini kurma mücadelelerinde Çumra'dan geçen Çarşamba çayı sınır olarak kabul edilmiştir. Anadolu Selçuklu devletinin yıkılmasından sonra yörede Karamanoğlu beyliği kurulmuş ve bir süre hüküm sürmüştür. İlçenin şimdiki sakinlerinin birçoğunun Selçuklularla gelen Türk boylarından olduğu, yerleştikleri köylere verdikleri isimlerden anlaşılmaktadır (Karkın, Afşar, vb.). Osmanlılar döneminde Yavuz Sultan Selim'in L Beyazıt'ın, 1. ve 2. Murad'ın Karamanoğullan dolayısıyla yöre üzerine seferleri görülür. Fatih Sultan Mehmet tarafından Karamanoğlu beyliğinin ortadan kaldırılması ile Osmanlı yönetimine giren yöremiz, o dönemler şu anda ilçe olan Çumra'nın bulunduğu yer bataklıklarla kaplıdır. 1926 yılında Çumra'nın kurulmasında iki olay çok büyük rol oynamıştır. Birincisi: Çarşamba Kanalı'nın açılması, bataklıkların kurutularak ıslah edilmesi için Konya ovasının sulanması maksadıyla 1911 yılında yapılan sulama tesisleridir. İkincisi: 1894 yılında Haydarpaşa-Bağdat demiryolunun yapımına başlanıp, 1913 yılında bitirilmesidir. 1913 yılında buradan ilk tren geçmiştir. Dolayısıyla Çumra'daki ilk bina istasyon olmuştur. Osmanlı zamanında ilk tapu ve kadastro işlemleri de Çumra'da başlatılmıştır!
