Konya Ovası Projesi (KOP) Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı; Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına bağlı olarak hizmetlerini yürütüyor. KOP tarafından tarımda tasarruflu su kullanımına imkân tanıyan basınçlı sulama şebekelerinin yaygınlaştırılması, bitkisel üretimde toprak ve su kaynaklarının etkin ve sürdürülebilir kullanımının sağlanması, kırsal dezavantajlı alanlardaki tarımın verimliliğinin artırılması, hayvansal üretimde verimliliğin ve kalitenin arttırılmasına yönelik eğitim ve yayım ve demonstrasyon faaliyetleri, yeni üretim tekniklerinin tanıtılması, pazarlama kanallarının geliştirilmesi, örgütlenme, işleme, depolama ve paketleme imkanlarının artırılmasına yönelik projelere de destek veriliyor. Ayrıca, kültür ve turizm altyapısının iyileştirilmesi, okuma kültürünün yaygınlaştırılması, dezavantajlı grupların sosyal hayata katılımı ve istihdam imkânlarının artırılması, yenilenebilir enerji ve enerji verimliği konuları da KOP’un faaliyet alanları içerisinde KOP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanı Mahmut Sami Şahin, çalışmaları Konya Yenigün Gazetesine anlattı.
KOP İdaresi’nin faaliyet alanlarıyla ilgili bilgi verir misiniz?
Aksaray, Karaman, Kırıkkale, Kırşehir, Konya, Nevşehir, Niğde ve Yozgat’tan oluşan KOP İdaresi Başkanlığı, bölgenin kalkınması yönünde kamu yatırımlarının koordinasyonunu sağlamak, ağırlığı kamu yatırımı, proje ve faaliyetlerinde olmak üzere kalkınma ajanslarıyla iş birliği içinde eylem planları hazırlamak, bu planların uygulanmasını izlemek ve koordine etmek, bölge için öncelikli gördükleri alanlarda destek programları tasarlamak ve uygulamakla sorumludur.
Bugüne kadar KOP İdaresi aracılığıyla Konya ve bölgesinde yapılan destekler ve yatırımlar hakkında bilgi verir misiniz?
KOP İdaresi tarafından bölgeye 2011-2021 yılları arasında toplam bin 920 projeye 1 Milyar 220 Milyon TL ödenek tahsis edildi. Aynı dönemde Konya’da destek verilen proje sayısı 739 olup tahsis edilen ödenek tutarı ise 478 Milyon 266 Bin TL olarak gerçekleşti. İdaremiz tarafından verilen desteklerin yaklaşık yüzde 87’si tarım sektörüne aittir. Tarımda tasarruflu su kullanımına imkân tanıyan basınçlı sulama şebekelerinin yaygınlaştırılması, bitkisel üretimde toprak ve su kaynaklarının etkin ve sürdürülebilir kullanımının sağlanması, kırsal dezavantajlı alanlardaki tarımın verimliliğinin artırılması, hayvansal üretimde verimliliğin ve kalitenin arttırılmasına yönelik eğitim ve yayım ve demonstrasyon faaliyetleri, yeni üretim tekniklerinin tanıtılması, pazarlama kanallarının geliştirilmesi, örgütlenme, işleme, depolama ve paketleme imkanlarının artırılmasına yönelik projeler öncelikli desteklerimizi oluşturmaktadır. Ayrıca, kültür ve turizm altyapısının iyileştirilmesi, okuma kültürünün yaygınlaştırılması, dezavantajlı grupların sosyal hayata katılımı ve istihdam imkânlarının artırılması, yenilenebilir enerji ve enerji verimliği konuları da başkanlığımızın faaliyet alanları içerisindedir.
Bir konuya daha dikkat çekmek çok isabetli olacaktır. Yapılan desteklerin sayısı ve ödenek miktarları önemli olmakla birlikte; KOP İdaresi aracılığı ile bölgedeki beşeri sermaye fikirlerini hayata geçirme imkanı bulmuş, bu kapsamda bir çok model program hayata geçirilmiştir. KOP İdaresi’nin öncülüğünde tüm yerel paydaşların katılımı ile “KOP Kırsal Kalkınma Programı” ortaya konularak hangi ilçede hangi sektörlerde nasıl ve kimlere destek verileceği ortaya konulmuş, sonu hüsranla biten projelerin önüne geçilmiş ve geçilmeye devam edilmektedir. Bu kapsamda sadece talep olan konular değil talep oluşturan konular ön plana çıkarılmıştır. Birkaç örnek verilecek olursa; kırsalda kalkınmayı sadece alt yapıyı geliştirme olarak görmeyip; üreticilerin ürünlerinin değerinde pazarlanması amacıyla Hadim Aladağ bölgesinde yöre insanına kooperatif kurdurularak, daha önce iptidai şartlarda üretilen Aladağ’ın meşhur keçimen ve göğ üzümlerinden yapılan, markası etiketi olmayan marketlerde satılamayan pekmezi, “Aladağ Üzüm Pekmezi” markası ile 2020 yılından itibaren üretilmeye başlandı. Bu öncü çalışmalarla üreticilerimizin ürünlerinden hak ettikleri payı almaları hedeflenmektedir. Diğer taraftan kısa adı KOP TEYAP olan Tarımsal Eğitim ve Yayım Programı kapsamında yerelde uzmanlar tarafından düşünülen ancak ödenek bulunamadığı için hayata geçirilemeyen ve bölgede ilk defa uygulanan, iklim değişikliğini önleyici ve uyum sağlayıcı özelliği olan, toprak yapısını koruyan, maliyetleri düşüren, şeritvari sürüm yöntemi de hayata geçirilmektedir. Bu ve benzeri birçok yeni model KOP İdaresi sayesinde yerel beşerî kapasiteye imkân sağlanarak hayata geçirilmektedir.
KOP İdaresi’nin bölgedeki destekleriyle istihdama ne tür katkılar sağlanıyor?
2017-2020 yılları arasında KOP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı tarafından KOP Sosyal Gelişim Programı (KOPSOGEP) kapsamında toplumun içinde bulunduğu yoksulluk ve göç gibi olgulardan kaynaklanan sorunları gidermek ve ortaya çıkan adaptasyon sorunlarını ortadan kaldırmak, özel politika gerektiren kesimlerin ekonomik ve sosyal hayata aktif şekilde katılmalarını sağlayarak toplumsal bütünleşmeyi güçlendirmek ve kalkınma sürecini hızlandırmak amacı ile istihdam ve mesleki gelişim, sosyal içerme, kültür sanat ve spor alanlarında ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının projeleri desteklenmiştir. 2021 yılından itibaren söz konusu program “Genç ve Kadın istihdamı” ile “Mesleki Gelişim” konularını öncelik olarak belirlemiş ve sadece bu alandaki projelerin desteklenmesi planlanmıştır. Nitekim 2021 yılı Yatırım Programında da projenin ismi “KOPSOGEP (Genç ve Kadın İstihdamı)” olarak yer almıştır. 2021 yılında çağrı programı kapsamında desteklenmekte olan 8 proje ile 125 genç ve kadın istihdamının sağlanması öngörülmektedir.
KOP İdaresi’nden destek almak için gerekli olan şartlar nedir? Daha çok ne tür projeler destekleniyor?
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının belirleyeceği usûl ve esaslara göre ‘Mevcut proje ve programlarla mükerrerlik oluşturmayacak yenilikçi destek programları tasarlamak ve uygulamak’ hükmü uyarınca Kamu Yatırım programında Başkanlığımız uhdesine verilen projeler ve tahsis edilen ödenekler kullanılarak destek programları yürütülmektedir. Merkezi Yönetim Bütçe Kanununun ilgili hükümleri uyarınca Başkanlığımızca yapılan desteklemeler kamu kuruluşlarına yönelik olarak, kamu kurumları eli ile giderilebilecek sorunlar önceliğinde planlanmakta ve uygulanmaktadır. Bu doğrultuda İdare tarafından duyurulan program/proje başlıklarında (sulama, bitkisel ve hayvansal üretim, kültür, sosyal içerme, enerji vb.) ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının başvuruları alınarak bölgenin ihtiyaç ve öncelikleri doğrultusunda değerlendirilmekte, Bakan onayı ile desteklenecek projelerin nihai listesi belirlenmektedir.
Bölgesel kalkınmaya destek olan KOP İdaresi’nin bu yolla kırsaldan şehre göçü engelleme adına katkıları ne olmuştur?
Başkanlığımızın kuruluşundan bu yana yürütülmekte olan Küçük Ölçekli Sulama İşleri Programı (KÖSİP) ilgili olarak 2016 yılında bu yana KÖSİP kapsamında gerçekleştirilen projeler ile DSİ tarafından uygulanan ve işletme halinde bulunan büyük ve küçük sulama projelerinin etki alanlarında ikamet eden insanların yaşamlarında meydana getirdiği sosyal ve ekonomik değişimlerin incelenmesi, uygulama ve işletme süreçlerinde yaşanan sorunların tespit edilerek KOP Bölgesinde bundan sonra uygulanacak sulama projelerinin geliştirilmesine yönelik önerilerin ortaya konulması amacı ile “KOP Bölgesindeki Bitkisel Üretime Yönelik Sulama Projelerinin Ekonomik ve Sosyal Etkilerinin Değerlendirilmesi Çalışması” gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada, yapılan sulama projelerinin, kırsal nüfusun yerinde tutulabilmesi konusunda, olumlu etkide bulunduğu tespit edilmiştir. Türkiye genelinde köy nüfusları azalırken, KOP Bölgesinde sulama projelerinin uygulandığı köylerin yüzde 13,2’lik kısmının nüfusunda artış olduğu gözlemlenmiştir.
Kuraklıktan dolayı çiftçinin zor durumda olduğu bir dönemi yaşarken, KOP İdaresi’nin burada çiftçiye yönelik ekstra bir katkısı olacak mı?
KOP Bölgesi’nin önemli bir bölümünü oluşturan Konya Kapalı Havzasında bölge bazlı KOP Eylem Planı hazırlıklarına ilk defa 2008 yılında Konya ilinde başlandı. Hatırlanacağı üzere, 2007 ve 2008 yıllarında kuraklığın 4 çeşidi de yani meteorolojik, tarımsal, hidrolik ve sosyo-ekonomik kuraklıklar yaşanmıştı. Dört çeşit kuraklığın aynı yılda görülmesi kuraklığın pik yaptığı anlamına gelmektedir. Konya ilinde öncü kurumların önderliğinde kuraklığın etkilerini hafifletmek amacıyla KOP Eylem Planı çalışması süresince sadece ülkemizde KOP Bölgesine özel olmak üzere 2011 yılında 50 milyon TL ödenek ile KOP KÖSİP projesi başlatılmıştır.
KOP KÖSİP kapsamında 2011-2020 yılları arasını kapsayan 10 yıl boyunca KOP İdaresi olarak uygulayıcı kuruluşlar eliyle havza içindeki akarsu ve pınarlardan tarımda kullanılamayan yılda yaklaşık 273 milyon ton su, boruya alınarak tarlalara yönlendirildi ve böylece 545 bin 890 dekar alan sulu tarıma kazandırılmış oldu. Özellikle belirtmek gerekirse tarıma kazandırılan bu yeni alanlar, bir noktada birikmemiş, küçük parçalar halinde birçok köy, kasaba ve mahallede uygulanarak KOP Bölgesi’nin geneline yayılmış olup bölgeler arası gelir adaletsizliğine sebep verilmemiştir. Diğer taraftan su israfına sahip mevcut yer altı ve yer üstü suları üzerinde kurulu 743 bin 100 dekar alana sahip eski sulama tesisleri de borulu modern sulama tesislerine dönüştürülerek yaklaşık yılda 200 milyon ton suyun israfı önlenmiştir.
2021 yılında tekrar 4 çeşit kuraklığın yaşandığı Konya Kapalı Havzası’nda KÖSİP kapsamında bugüne kadar yapılan 1 milyon 289 bin 10 dekar modern sulu tarım alanı derde deva olmuş; üreticilerin, kurak şartları daha hafif atlatmaları sağlanmıştır. Bu yatırımlar yapılmamış olsaydı, bu miktardaki alan yük olarak üreticinin omzunda kalacaktı. Aksine kuru tarım alanlarındaki sıkıntıyı bu alanlarla telafi imkânı olmuştur.
KOP KÖSİP kapsamında 2021 yılında 32 projeye 62 milyon 537 bin TL ödenek aktarılarak; 6 bin 530 dekarı yeni alan olmak üzere 18 bin 910 dekar alan modern sulama şebekesine kavuşturulacak. Aynı zamanda 8 adet hayvan içme deposu ve tesisi yapılarak özellikle kuru tarım ağırlıklı küçükbaş olmak üzere 5 bin hayvana can suyu sağlanacaktır.
KOP İdaremiz tarafından KOP KÖSİP çalışmalarının 2022 yılında da devam etmesi amacıyla yatırım programına ödenek talebinde bulunulmuş, eş zamanlı olarak KOP KÖSİP Mali Destek Çağrı programına çıkılarak, 8 ilimizdeki ilgili kamu kurumlarımızdan 2022 yılında hayata geçirilmek üzere sulama ve hayvan içme suyu tesisine yönelik projeleri talep edilmiştir.
Ayrıca kuraklık sonucu daha da etkili olmaya başlayan rüzgar erozyonuna karşı topraklarımızı korumak, toprağın organik madde miktarını arttırarak su tutma kapasitesini yükseltmek ve kimyasal gübre kullanımını azaltmak amacıyla “Katı Gübre Dağıtma Makinaları”nın çiftçilerimize kazandırılmasına yönelik projelere de önemli destekler sağlanmaktadır.
Gençliğe yönelik yapılan çalışmalarınızdan bahseder misiniz?
KOP İdaresi tarafından 2016 yılından bu yana yürütülen KOP Bölgesinde Okuma Kültürünün Geliştirilmesi Projesi kapsamında okuma kültürünün yaygınlaştırılması ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasına yönelik yapılan projelere mali destek sağlanmaktadır. Bu kapsamda millet kıraathaneleri, Z-kütüphaneler, tematik kütüphaneler, çocuk kütüphaneleri, gezici kütüphaneler, sesli kütüphaneler oluşturulmuş, köy ve şehir merkezlerindeki okullar ile kamu kurumlarına, hastane, otobüs durakları, şehir meydanları gibi mekânlara kitaplık temini gerçekleştirilmiş, yazar buluşması, okuma etkinlikleri, söyleşi ve yarışma türü faaliyetler düzenlenmiştir. 2021 yılında ise KOP Hayal Kütüphaneleri teması ile çağrı programına çıkılmış olup desteklenecek projeler aracılığıyla yenilikçi, model ve ihtisaslaşmış alanlarda, okuma-yazma kültüründe farkındalık oluşturulması, çocuklar ve gençlerin hayal kurma becerilerinin artırılması, nitelikli bireylerin yetiştirilmesi, bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Bu kapsamda; fen, bilim ve deney, astronomi, sanat ve teknoloji, geri dönüşüm, akıllı tarım gibi alanlarda ihtisas kütüphanelerinin oluşturulması desteklenmiştir.
Yerel yönetimlerle ortaklaşa yürüttüğünüz önemli projelere değinebilir misiniz?
Başkanlığımızca gerek bütçe büyüklüğü gerek desteklenen proje sayısı açısından yürütülen en geniş kapsamlı destek programı kısaca KOP KÖSİP olarak adlandırılan KOP Küçük Ölçekli Sulama İşleri Programı’dır. Konya Kapalı Havzası özelinde KOP Bölgesi ülkemizin en az yağış alan bölgesidir. Geniş tarım arazileri göz önüne alındığında kısıtlı su kaynaklarının verimli kullanımı bölgenin en öncelikli sorunu olup bu konu gerek idaremizin kuruluşu öncesi bu alanda yapılmış çalışmalarda gerekse Başkanlığımızca gerçekleştirilen Eylem Planı çalışmalarında birinci öncelik olarak karşımıza çıkmıştır. KÖSİP kapsamında bölgede İl Özel İdareleri ve İl Özel İdaresi olmayan Konya ilinde Büyükşehir Belediyesi işbirliği ile tarımda tasarruflu su kullanımına imkân tanıyan basınçlı sulama şebekelerinin yaygınlaştırılmasına yönelik projeler desteklenmektedir.
Yerel yönetimlerle yürütülen diğer önemli projeler arasında Hayvancılık Altyapısının Geliştirilmesi Projesi kapsamında hayvan pazarı ve modüler mezbahane; KOP Bölgesinde Okuma Kültürünün Geliştirilmesi Projesi kapsamında kütüphane; KOP Sosyal Gelişim Programı kapsamında sosyal ve mesleki gelişim merkezleri, üretim atölyeleri; kültür ve turizm altyapısının geliştirilmesi ile enerji verimliliği uygulamalarının desteklenmesine yönelik projeler yer almaktadır.
KOP İdaresi olarak özel olarak ilgilendiğiniz ve bundan sonraki süreçte bölgeye kazandırmayı düşündüğünüz programlar hakkında bilgi verir misiniz?
Başkanlığımız önümüzdeki üç yıllık faaliyetlerini, 19 Şubat 2021 tarihinde Cumhurbaşkanımız tarafından onaylanarak yürürlüğe giren 2021-2023 KOP Bölge Kalkınma Programı kapsamında belirlenen amaç, hedef ve sektörel operasyonel programlar doğrultusunda yürütmektedir. Bu kapsamda toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve kırsal kalkınma İdaremizin en öncelikli faaliyet alanıdır. Bu çerçevede su kaynaklarının verimli kullanımı, kırsal nüfusun gelirinin ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesi ve hayvansal üretimde verimlik ve hayvan refahının arttırılmasına yönelik çalışmalar gerçekleştirilecektir. Ayrıca, bölgenin ekonomik kalkınması ve sosyal gelişmesini sağlamak amacıyla sanayi, enerji, turizm sektörlerinin bölgesel kalkınmadaki payının artırılması ile bölgenin insan kaynağının ve istihdam imkânlarının geliştirilmesi yönünde tedbirlerin uygulanması hedeflenmektedir.
MUHAMMED ESAD ÇAĞLA
