İç Güvenlik Tedbiri Olarak Tehcir
Her yıl olduğu gibi bu Nisan ayında da Ermeni Soykırım yalanı temcid pilavı gibi ortaya getirildi. Bu pilava herkes kaşık sokmaya devam ediyor. Daha önce sadece yurt dışından ve bizden olmayanlar bu konuda konuşurdu. Son zamanlarda içimizden de bu pilava belki bana da bir şeyler düşer zihniyeti ile kaşık sallayanlar çıkmaya başladı.
Mesela Başbakan danışmanı Etyen Mahçupyan, Taraf Gazetesi yazarı Hayko Bağdat bu gruba katılanlardan. Daha önce (şimdiki Cumhurbaşkanımız) Başbakanımız da bu konuda özür anlamına gelebilecek kelimeler kullanmıştı.
Bu satırlarda sizlere diğer milletlerin yaptığı katliamları anlatıp bizim yaptığımızın bunların yanında hafif kaldığını savunmaya çalışmayacağız. Dönemin belgelerinden yapılan işin mahiyetini ve niçin yapılmak zorunda kalındığını, yapılırken ne tür tedbirler alındığını ve olayın başından sonuna kadar devlet tarafından nasıl takip edildiğinin belgelerini vermeye çalışacağız.
Bu belgeleri sizlere aktarırken, Ermenilerin katlettiği Müslümanlarla ilgili belgelerden sadece birisini sizlerle paylaşacağız. Diğer belgelerimiz Tehcir sırasında ne tür tedbirler alındığı ve tehcire tabi tutulanların nasıl devlet tarafından yerleşecekleri yere kadar takip edildiklerinin belgeleri olacak.
Ancak on binleri bulan bu belgelerin hepsini sizlerle paylaşmamız mümkün olmayacağı için sadece "KONYA VİLAYETİ" ile ilgili olan belgeleri buraya almaya çalıştık.
Bu belgeleri okuduğunuz zaman konu hakkında bir bilginiz olacak. Bu bilginin yanı sıra Hayko Bağdat'ın katıldığı bir televizyon programında sorduğu "bütün Ortadoğu İslam ülkelerinde Ermeni nüfusu genel nüfus içerisinde yüzde onları buluyor da Türkiye de bu oran çok düşük" sorusunun cevabını da bulacağınızı düşünüyorum.
Ve yapılanın bir soykırım yani Jenosit olmadığını savaş içinde bulunan bir devletin Müslüman vatandaşlarını ve kendi bekasını korumak için almış olduğu bir tedbir olduğunu göreceksiniz.
***
Ermeni Tehciri
Rusya'nın Ermenilere ilgi duyması Çar I. Petro dönemine kadar inmektedir. Çar I. Petro (Ö.1725) İran ile yaptığı savaşlarda Ermenilerden faydalandığı gibi onları Rusya'ya da yerleşmeye davet etmiştir. Bu davet üzerine bir kısım Ermeniler İran'dan Rusya'ya göçmüşlerdir. 1826-1828 İranla yapılan savaşlarda İranlıların yenilmesi üzerine Rusya ile İran arasında Türkmençayı Anlaşması yapılmıştı. Bu anlaşmaya bağlı olarak Azerbaycan'ın kuzey bölgelerini İşgal eden Rusya Nahçivan ve Revan Hanlıklarını birleştirerek Ermeni Vilayetini kurdu. (Halaзoğlu,Yusuf, Prof. Dr., Ermeni Tehciri,s.27,BKY Yay.21. baskı, 2011/İST).1828- 1829 Osmanlı Rus savaşında Osmanlı Ermenileri ihanet ederek Rusya tarafına geçtiler.
Ermeni meselesi, uluslararası bir problem olarak 1877-1878 Osmanlı Rus Harbinden sonra ortaya çıkmıştır. Bilindiği gibi Osmanlı Devleti ile Rusya arasında yapılan bu savaş, Türk tarafının yenilgisiyle sonuçlanmıştı. Neticede, devlet maddeleri çok ağır olan anlaşmalara imza atmak mecburiyetinde kalmıştı. Ayastafenos Anlaşmasının 16. ve Berlin Anlaşmasının da 61. maddesiyle Osmanlı devletini büyük bir yük altına; hatta töhmet altına sokacak olan "Ermeni meselesi" uluslararası platformda ilk defa gündeme gelmiş oldu.
Hınçak, Taşnaksutyun ve Ram'âvâr vs. isimleriyle güya teşebbüsat-ı hayriyede bulunmak, milli refahı temin etmek maksadıyla tesis edilen ve gerçekte ise bir kısmı miliyetperver bir kısmı da Rus, İngiliz ve Fransız paralarıyla satın alınmış yurtsuz ve vatansız serserilerden oluşmuştur. Bunların 1878 senesine gelinceye kadar 40-50 sene süren bir sefahat dönemi geçirmiştir ki işledikleri cinayetler kendi ırkdaşlarını bile tiksindirmiştir.
Hükümetin kendilerine karşı gösterdikleri merhametten ve sayeleri hayat buldukları hükümeti yıkmak için fırsat kollamışlardır. Bir taraftan riyâkârane masum bir vatandaş rolünü oynarken bir taraftan hükümetin, Türklerin en tabi hukukuna tecavüzden, memleketi yıkacak, tahrip edecek vasıtaları en ücra yerler kadar sokmaktan geri durmamışlardır.(Ermeni Komitalarının İlan-ı Meşrutiyetten evvel ve sonra, Amal ve Harekвt-ı İhtilaliyesi, s.4, Matbaa-i amire, 1332/İST)
Birinci Dünya Savaşında Osmanlı Devletinin seferberlik çağrısına uymayan Ermeniler, askerden kaçmaya, kendilerini götürmek için gelen jandarmaları dövmeye ve hatta karakolları basıp öldürmeye başladılar.
Osmanlı devletinin I. dünya savaşında üç cephede savaşmak mecburiyetinde olması Ermenileri bağımsız bir Ermenistan kurmak arzusunu güçlendirdi. Kafkas Cephesinde Ruslarla savaşan Osmanlı yenilerek Erzurum'a çekilmişti. Ermeni komitacıların eline istediği fırsat geçmişti. 27 Şubat 1915'te geceyi Adilcevaz İlçesinin Arin köyünde gecelemek isteyen Osmanlı askerlerini Ermeniler köye sokmadı. Çıkan çatışmada Van'daki Erciş Jandarma müfrezesi destek verince Ermeni militanlar yelkenlilere binerek Van Gölündeki adaya kaçarak kurtuldular. 27 Şubat itibarıyla Osmanlı Devleti, ordusundaki Ermenileri terhis edip cephe gerisine attı ve çıkan isyanları bastırmakla meşgul oldu.
20 Nisan'da Van merkezinde büyük bir isyan patlak verdi.300 tüfek ve 1000 tabanca ile 1500 gönüllü Ermeni ve 30.000'i bulan Ermeni Vanlılar, sayıları 15.000'i bulan Ermeni mülteciyi koruma görevini üstlendiler. Van valisinin yardım talebi üzerinde Bitlis'te bulunan Musa Kazım Bey komutasında birkaç tabur gönderilir. Ruslar Ermenilere destek verdikleri için Ermeniler korundu. Onlar bir zarar görmedi.
Bütün bu gelişmeler karşısında Osmanlı Devleti iki ateş arasında kalmamak için isyana katılan Ermenileri savaş ortamından alarak daha güvenli olan Suriye Vilayeti'nin Musul, Zor, Urfa gibi bölgelere zorunlu göçe tabi tutma kararı aldı. Talat Paşa, 24 Nisanda bir genelge yayınlayarak isyana katılan komitacıların teb'idine ve derneklerinin kapatılmasına karar verdi. Dernekleri kapatıldı ve24/25 Nisan gecesi ve ertesi gün aralarında doktor, gazeteci, yazar, din adamı ve mebusların bulunduğu 500 Ermeni Taşnak İhtilal Komitesi üyesi oldukları için tevkif edildi.(Halaзoğlu,s.63)
İşte Ermenilerin, Türkleri "Soykırım" la itham ettikleri olay böyle başladı. İsyan eden bir topluluğu dağıtmak, isyan etmemeleri için bulundukları bölgeden başka bölgeler nakletmek, kendisini Ermenilerin melanetinden korumak isteyen devlet için bir suç kabul edildi.
Talat Paşa'nın 13 Mayıs'ta Sadarete tezkire vermesinden bir gün sonra 14 Mayıs 1331'de "Vakti seferde icraatı-ı hükümete karşı gelenler hakkında Kanun-ı Muvakkat" çıkarıldı. Osmanlı Devleti, 19 Mayıs 1331(1 Haziran 1915) de yürürlüğe giren bu Mavakkat Kanunun birinci maddesi: Ordu, kolordu ve fırka komutanlarına, savaş sırasında hükümetin emirlerine karşı gelenlere, silahlı saldırıda bulunanlara karşı derhal askeri tertibat alma, tecavüz ve direniş sırasında isyancıları imha etme yetkisi veriyordu. İkinci maddede ise aynı komutanlara, casusluk ve vatana ihanet ettikleri anlaşılan köy ve kasaba halkını tek tek veya toplu halde sevk ve iskân imkânı veriyordu.(s.71)
Ermenilerin sevkiyatında gözetilmesi gereken esaslar
Dahiliye Nezareti, 16 Ağustos 1331'de Hüdavendigar, Ankara, Ankara İzmit ve Adapazarı v.s vilayetlere ve mutasarrıflıklara gönderdiği şifreli emirname'de Ermenilerin iskânında şu hususlara dikkat edilmesini istiyordu: Ermenilerin bulundukları mahallerden ihraçlarıyla tayin olunan mıntıkalarına sevkleri den hükümetçe gözetilen gaye; bu unsurların hükümet aleyhine teşebbüs ve fiiliyatta bulunamamalarına, bir Ermenistan Hükümeti teşkili hakkındaki emellerini takip edemeyecek bir hale getirilmelerini temin esasına dayanıyordu. Bu kimselerin imhası söz konusu olmadığı gibi, sevkiyat esnasında kafilelerin emniyeti sağlanmalı ve muhacirin tahsisatından sarfiyat yapılarak iaşelerine ait her türlü tedbirler alınmalıdır. Yerlerinden çıkarılıp sevk edilenlerden başka, yerlerinde kalan Ermeniler bundan sonra çıkarılmamalıdır. Daha önce de tebliğ edildiği gibi asker aileleriyle ihtiyaç nispetinde sanatkâr, Katolik ve Protestan Ermenilerin sevk edilmemesi hükümetçe kararlaştırılmıştır. Ermeni kafilelerine saldırı da bulunanlara veya bu gibi saldırılarda ön ayak olan jandarma ve memurlar hakkında şiddetli kanunî tedbirler alınmalı ve bu gibiler derhal azl edilerek Divan-ı Harbe teslim edilmelidir. Bu gibi olayların tekrarından vilayet ve sancaklar sorumlu tutulacaklardır.(Halaзoğlu,a.g.e,ekler bцlьmь, s.132)
Osmanlı Devleti'de "tehcir" bütün bir millete teşmil edilmemiştir. İsyana karışmamış ahaliye, kadın ve çocuklara dokunulmamıştır. Ayrıca Katoliklere ve Prostestanlar sürgüne tabi tutulmamışır. Sadece isyana destek veren ve halkı kışkırtan Gregorien Ermenileri tutuklanmıştır veya sürgün edilmiştir. Ayrıca sevk edilen Ermenilerin her türlü iaşesi temin edilmiş, salgın hastalık baş gösterdiği zaman onları daha elverişli yerler yerleştirilmiştir.
***
Kars Ardahan'da Mьslьmanlara ve esirlere yapılan zulьmler.
Bab-ı Ali Hariciye Nezareti Umur-ı Siyasiye Müdüriyet-i Umumiyesi Mühimme Kalemi
Aded:62151/2544
Hulasa: Kafkasya'daki İslamlara ve üseraya mezalim.
Dahiliye Nezaret-i Celilesi'ne
Devletli efendim hazretleri
Kars ve Ardahan havalisinde hükümetin (Rus) tahriki ile bilhassa Ermeniler tarafından itlaf edilen Müslüman erkeklerin adedi otuz bine vardığı ve hanelerinin ihrak edildiği ve karlı ve buzlu dağlara dökülen biçare kadın ve çocukların hali dil-hıraş bulunduğu ve muhafazası Ermenilere verilen Osmanlı üserasının bunlar tarafından enva'-ı sû-i muamelata maruz kaldıkları ve tüfeng dipçiği ile döğülerek itlaf edildikleri mevsukan istihbar kılındığı ve Ruslarla temasta bulunan asakir-i Osmaniyye miyanında Rum ve Ermenilerin bulunmasını Kafkasya'daki hayrhahlarımızın tenkid etmekte oldukları ve rivayet olunduğuna göre bunların bi'l-iltizam esir düştükleri ve Kafkasya Ermenilerinden bir kısmının da amden bize esir düşerek ve sonra kaçarak öğrendiklerini Ruslara söylediklerini binaen ala-zalik bu babda ihtiyat edilmesi Tahran Sefaretinden bildirilmiştir. Harbiye Nezaret-i Celilesine tebliğ-i keyfiyet olundu. Üseramıza hüsn-i muamele edilmesi esbabının istihsali zımnında İtalya Sefareti nezdinde mükerreren teşebbussat-ı kaviyye icra olunmuş ve aksi takdirde Rus esirlerine karşı tedabir-i şedide ittihaz olunacağı bildirilmiştir, efendim.
Fi 20 Rebiülahir sene (1)333- Fi 22 Şubat sene (1)330
Hariciye Nazırı namına Umur-ı Siyasiye Müdür-i Umumisi
Ahmed Reşid
DH.EUM. 2.Şb. 5/31
*
Konya'ya Fazla miktarda Ermeni sevkinden dolayı sevkiyatın başka bцlgelere yцnlendirilmesi.
Konya'ya sevk edilen Ermenilerin fazla yekün tutması ve hizmetlerin aksatılması endişesiyle daha fazla sevkiyatın yapılmaması hususunda Konya Vilayetinin Dahiliye Nezaretiyle yazışmaları vuku bulmuştur.
Konya'ya Ermeni sevkinin durdurularak sevkiyatın bundan sonra Haleb, Zor ve Urfa cihetlerine yцnlendirilmesi
24 Nisan 1915
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Hususi: 14
Şifre
Dördüncü Ordu-yı Hümayun Kumandanı Cemal Paşa Hazretlerine
Zeytun, Maraş ve civarından ihraç edilen Ermenilerin tamamen Konya'ya sevkleri bilahare kendilerinin o muhitte de toplu bir halde bulunmalarını ve bir müddet sonra yine o civardaki Ermenilerle tevhid-i faaliyet etmelerini intaç edeceğinden şimdiye kadar gönderilenlerden başka artık o mıntıkaya Ermeni gönderilmemesi ve İskenderun, Dörtyol, Adana, Haçin, Zeytun, Sis gibi mevaki'den tard ve ihracına lüzum görüleceklerin başkumandan vekili paşanın fikri veçhile Haleb'in cenubi şarkisi ile Zor ve Urfa havalisine sevklerinin icab edenlere emir ve tebliğ buyurulması.
Fi 11 Nisan sene (1)331
Nazır- Talat
DH.ŞFR, 52/93
Bu emirden de anlaşılıyor ki Konya'nın artık muhacirin kaldıracak takati kalmamıştır. Çünkü savaş devam etmekte, savaşın lojistik desteğin büyük bir bölümü Konya ve havalisinden karşılanmaktadır.
Ermenilere Muhacirin Tahsisatından Akзe Tahsisi
Osmanlı Devleti, tehcire tabi tuttuğu Ermenilerin karnının doyurmak, onları mağdur etmemek üzere işi sıkı tutmuştur. Savaş şartlarında imkan nispetinde Konya vilayetine gönderilen muhacirine tahsisat itası için göçmen nüfusun miktarını istemiştir. İşte bu konuda Dahiliye Nezaretinin Konya Vilayetine gönderdiği Emir:
5 Mayıs 1915
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umum Müdüriyeti Hususi:21
Konya Vilayeti'ne
C.17 Nisan sene (1)331. Oraya gönderilen Ermenilerin iskan ve iaşeleri masrafının masarıf-ı gayr-ı melhuza tertibinden tesviyesi takarrür ederek Maliye Nezareti'ne tebligat-ı mukteziye ifa olunmuştur. Ancak bu cihet için oraca sarfına ihtiyaç görülen mebaliğin tahakkuk ettirilerek Maliye Nezareti'ne yazılmak üzere mikdarının ve beray-ı iskan şimdiye kadar vürud eden Ermenilerin nerelerden geldiğinin ve kaç hane ne kadar nüfus olduğunun iş'arı.
22 Nisan sene (1)331
Nazır
DH. ŞFR, 52/235
Konya Valiliğinin gönderdiği iş'âr üzerine ,sevkıyat sırasında kafilelerin iaşesi için İskan-ı Aşair ve Muhacirin Komisyonundan Konya Vilayetine 400.000 guruş tahsis edilmiştir. Diğer bölgelere de 1.800 000 guruş ödenmiştir. (Halaзoğlu, a.g.e.,s.87)Türk askerine cephede bir kuru ekmeği bile veremeyen devlet,sevk edilen Ermeni kafilelerine harcadığı meblağ hiç de küçümsenecek bir mikdar değildir.
SU'İSTİMALLERİN ЦNЬNE GEЗİLMESİ
Osmanlı Devleti, Sürgüne tabi tutulan Ermenilerin arasına karışarak onları kışkıtmak isteyen kimselerin önüne geçmiştir. Meslela Konya'ya gelen Doktor arapya'nın ne için Konya'ya gönderildiğini hakkında Konya Vilayetinden bilgi istemiş, halkı tahrik eden toplantılar yaptığından dolayı Konya'dan sürgün edildiğini valilik arz etmiştir.
Doktor Arabyan'ın Konya'ya gцnderilme sebebi
25 Mayıs 1915
Karahisar-ı Sahip Sancağı Mutasarrıflığı
Aded: 188
Mahremdir
Dahiliye Nezaret-i Celilesi'ne
Devletli Efendim Hazretleri
Karahisar Ermenilerinden ve Taşnaksütyun efradından olup burada bekası mahzuedan salim olmayacağı zabıta tarafından hafi ve celi icra kılınan tahkikatla tezahür ederek diğer üç refikiyle birlikte Konya'ya i'zam edildiği 10 Mayıs sene (1)331 tarih ve yüz seksen iki numaralı ariza-i aciziyle arz olunan Doktor Arabyan'ın istasyon tabibi olup vücuduna ihtiyaç görüldüğünden bahisle tesri-i tahliyesi Anadolu Şimendiferi ASKERİ Komiseri Tevfik imzasıyla alınan şifre telgrafnamedeiş'ar edilmiş ve keyfiyet-i i'zam tebligat-ı umumiye dairesinde esbab-ı siyasiyedeninbi'as eylediğinden yerine diğerinin tayini ile tedvir-i umur ettirilmesi cevaben bildirilmiştir. Merkumun bir arada sık sık içtima ederek calib-i iştibah harekatda bulundukları tahkikat-ı ma'ruza ile tezahür eylediğinden bir gûna ilkaat-ı mefsedet-cuyanelerine meydan bırakılmamak üzere teb'id edilmiş olduklarının beray-ı malumat tekrar arzına müsaraat kılınmıştır. Ol babdaemr u ferman hazret-i men lehü'l-emrindir.
Fi 12 Mayıs sene (1)331
Karahisar-ı Sahib Mutasarrıf Vekili Kadı İbrahim Zihni bin Ömer
DH. EUM. 2. Şb, 7/31
*
Ermenilerin İaşe ve İskan masraflarının muhacirin tahsisatından tesviyesi
29 Mayıs 1915
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti İskan-ı Aşayir ve Muhacirin Müdüriyeti: 30
Konya Vilayeti'ne
C. fi 14 Mayıs sene (1)331 şifre. Ermeniler için vuku bulacak masarıf-ı iaşe ve iskaniyenin fasl-ı mahsus açılarak vilayette mevcud muhacirin tahsisatından tesviyesi.
Fi 16 Mayıs sene (1)331
Nazır namına
DH. ŞFR, 53/152
*
Kьtahya'dan Konya'ya sevk edilen Ermeniler
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi
Mahreci: Kütahya
C.4 Teşrin-i Evvel sene (1)331. Bin dört yüz kadar Ermeni muhacir mevcud olup bunlardan bin kişinin de bugün Konya'ya sevk edilmek üzere bulunduğu arz olunur.
Fi 5 Teşrin-i Evvel sene (1)331
Mutasarrıf Faik
DH. EUM. 2. Şb. 68/93
*
Karahisar ve Зay istasyonlarında bulunan Ermeniler
C. 4 Teşrin-i Evvel sene (1)331) El-yevmKarahisar İstasyonunda Konya'ya derdest-i (sevk) bin sekiz yüz altmış üç veiki bine yakın karib Ermeni muhacir mevcud olduğu ma'ruzdur.
5 Teşrin-i Evvel sene (1)331
Mutasarrıf Şevket
DH. EUM. 2.Şb. 68/94
*
PATRİK TALEBİ
Osmanlı Devleti, zorunlu iskana tuttuğu Ermenilerin dini ibadet ve ayinlerini yerine getirmelerini onlara her türlü imkanı sağlamıştır. Zeytun'dan Sultaniya'ye(Karapınar) a göç ettirilen Ermenilerin patrik talebine karşılık verilmiş, böyle bir talebe karşı Konya valisinin mütalaası sorulmuştur:
Zeytun'dan Sultaniye'ye gцnderilen Ermenilerin dini ayinleri iзin patrik vekili ve malzeme talebinde bulunmaları
8 Haziran 1915
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti
Hususi: 31
Konya Vilayetine
Zeytun ve havalisinden Sultaniye'ya nakledilen bin aile kadar Ermeni'nin mezhepleri için Patrik vekili ile bir miktar zeyt-i mukaddes ve kütüb ve elbise-i ruhaniye gönderileceği, Ermeni Patrikliğinin müracatı üzerine Adliye Nezareti'nden bildirilmiştir. Fi'l-hakika böyle bir olup olmadığının ve Patrik vekilinin i'zamı hakkındaki mütalaanızın iş'arı.
Fi 26 Mayıs sene (1)331
Nazır
DH.ŞFR;53/296
*
Konya'ya sevk edilen Zeytun Ermenilerine yardım amacı ile bir Amerikalı ьye gцnderilmek istendiği
10 Haziran 1915
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Hususi:32
Konya Vilayeti'ne
Oraya sevk edilen Zeytun Ermenilerine Amerika heyetinden beray-ı muavenet bir aza gönderilmek isteniyor Mahzur olup olmadığının iş'arı.
Fi 28 Mayıs sene (1)331
Nazır Talat
DH. ŞFR, 53/312
*
Karahisar ve Зay'dan Ermenilerin Sevki
18 Eylül 1915
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi
Mahreci: Karahisar
C. 3 Eylül sene (1)331. Burada Ermenilerle meskun karye olmayıp yerli ve yabancı olmak üzere dahili livada mevcud olan yedi bin dokuz yüz doksan bir nüfus Ermeni'den beş bin yedi yüz altmış dokuzu sevk edilmiş ve yüze karib nüfusu da derdest-i sevk bulunmuştur. Bursa, Eskişehir ve Ankara taraflarından gelerek el-yevmKarahisar İstasyonu civarında yedi bin altı yüz otuz bir ve Çay İstasyon boyunda iki bin ki cem'an sekiz bin altı yüz otuz bir nüfus Ermeni mevcud olup bunların vagon bulundukça Konya'ya sevkleri mukarrer bulunduğu ve şu kadar ki bir haftadan beri sevkiyat-ı askeriye dolayısıyla Konya için vagon alınamadığından boş yer bulundukça posta trenleriyle yalnız yirmi-otuz kimse sevk olunabildiği ve buna mukabil hergün Haydarpaşa'dan buraya kadar boş olarak gelen ve buradan İzmir'e gönderilen vagonlarla Eskişehir ile Alayund'dan buraya beş altı yüz kişi vürud etmekte olduğu arz olunur.
Fi 5 Eylül (1)331
Mutasarrıf Şevket
DH. EUM. 2. Şb, 68/73
*
Konya'daki Ermenilerin talimat gelmeden sevk edilmemesi
23 Ekim 1915
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Hususi: 115
Konya Vilayeti'ne
C. 6 Teşrin-i Evvel sene (1)331. Vilayetin aksam-ı sairesinde bulunan Ermenilerin buradan tebliğ vaki olmadıkça sevk olunmaması ve yerlerinden kaldırılmaması.
Fi 10 Teşrin-i Evvel sene (1)331
Nazır
DH. ŞFR, 57/89
KONYA'YA GELEN HER ERMENİ SEVK EDİLMİYOR
Konya'ya gelen ve daha önce çeşitli vazifelerle Konya'da bulunan her Ermeni tehcir e tabi tutulmuyor. Bunlardan Agop Boyacıyan'ın yeğeni Bogos Efendi'nin sevkinden vaz geçilerek Konya'da kalmasına izin veriliyor:
Agop Boyacıyan Efendi'nin yeğeni Bogos'un Konya'da bırakılması
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Hususi:120
Konya Vilayeti'ne
Tekfurdağı Mebus-ı sabıkı Agop Boyacıyan Efendi'nin yeğeni olup Konya Ereğlisi'nde derdest-i sevk bulunduğu anlaşılan Tekfurdağlı Bogos'un sevkinden sarf-ı nazar edilerek Konya'da kalmasına müsaade olunması ve inbası.
Fi 14 Teşrin-i Evvel sene 81)331
Nazır
Talat
DH. ŞFR, 57/136
*
Konya'dan yola зıkarılan Yabancılar ve Ermeniler
30 Ekim 1915
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi
Mahreci: Konya
Bu gün yukarı istasyonlardan gelen Ermenilerin bin dokuz yüz elli ve Konya'da bulunan yabancılardan yedi yüz elli ki cem'an iki bin yedi yüz kişinin otuz altı vagon ile yola çıkarıldığı.
Fi 17 Teşrin-i Evvel sene (1)331
Vali
SamihRifat
DH. EUM, 2. Şb. 68/100
SALGIN HASTALIKLAR
Osmanlı Devleti Ermenilerin sevk edildikleri bölgelerde iklime uyum sağlayamayıp salgın hastalığa yakalananların daha güvenli bölgelere taşınarak tecrid edilmesini, karantinaya alınmasını istiyor. Dahiliye Nezaretinin Konya Vilayetine gönderdiği bir emirde: Ereğlide sıtma ve dizanteriye yakalanan Ermenilerin boş olan Ermeni evlerine taşınara kkarantina altına alınmasını ve tedavilerinin yapılmasını istiyor:
Sıtma ve Dizanteri gibi bulaşıcı hastalıklara yakalanan Ermenilerin tecridi
7 Kasım 1915
Bab-ı Ali Dahiliye Nezaretim Emniyeti Umumiye Müdüriyeti
Hususi: 132
Konya Vilayeti'ne
Ereğli'deki iki yüz Ermeni'den ellisinin ağır ve yüz ellisinin hafif hasta ve ekserisinin dizanteri ve sıtma ile musab bulundukları ve bunların toprak üzerinde bırakıldığı haber veriliyor. Merkumların boş olan Ermeni hanelerinde tecrid olunmaları.
Fi 25 Teşrin-i Evvel sene (1)331
Nazır Talat
DH. ŞFR, 57/337
*
Asker aileleri ile Katolik ve Protestan olanların uygun mevkilere yerleştirilmesi
14 Kasım 1915
Bab-ı Ali Dahiliye Nezaretim Emniyeti Umumiye Müdüriyeti
Hususi: 138
Konya Vilayeti'ne
C.30 Teşrin-i Evvel sene (1)331. Beray-ı sevk orada bulunduğu bildirilen iki bin Ermeni'nin şimdilik sevk olunmayarak vilayet dahilinde taht-ı muhafazada bulundurulması ve asker ile Katolik ve Protestan olanların da ber-muceb-i talimat vilayet dahilinde münasib mevaki'de iskanları.
Fi 1 Teşrin-i Sani sene (1)331
Nazır Talat
DH. ŞFR, 58/2
*
Konya'daki Ermenilerin miktarının bildirilmesi
26 Nisan 1916
Bab-ı Ali Dahiliye Nezaretim Emniyeti Umumiye Müdüriyeti
Umumi. 644/24
Konya Vilayeti'ne
1-Vilayet dahilinde el-yevm ne kadar Ermeni vardır? Bunların ne kadarı yerli ne kadarı hariçten gelmiştir?
2-İskan için vilayetin nerelerine ne kadar Ermeni gönderilmiştir? Nüfus-ı İslamiye'ye nazaran kaç nisbetindedirler ve nere Ermenilerindendirler?
3-Sevk edilmek üzere gönderilip orada bırakılanlar kaç kişidir ve nere ahalisindendirler?
4-Bunlardan şimendifer, reji, Duyun-u Umumiye, inşaat hizmetlerine girmiş var mıdır? Merkez ve mülhakt-ı vilayette tanınmış komitecilerden mazınna-i sû', eşrardan eşhas mevcud mudur? Varsa nereli ve isimleri nedir ve ne suretle oraya gönderilmiş ve ikba olunmuştur?
5-Bırakılan Ermenilerin bilhassa Konya merkezinden İstanbul ve sair mahallerle muntazaman muhabere ettikleri te'eyyüd ediyor. Orada bu muhaberata tavassut edenler hakkında vilayetin malumatı nedir? Bi'l-etraf iş'arı.
Fi 13 Nisan sene (1)332
Nazır Talat
DH. ŞFR, 63/119
*
Konya'daki zararlı ve komitacı Ermenilerin Zor'a sevkleri
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti
Hususi: 1462
Mahremdir bizzat hallolunacaktır.
Konya Vilayeti'ne
Konya'da bulunan yerli ve yabancı Ermeniler hakkında ber-vech-i ati hareket olunacaktır:
Mahall-i saireden beray-ı sevk oraya gönderilip şimdiye kadar sevk edilmeyerek kalmış olanlardan mazarratları mütebeyyin bulunanların ailelerine ilişilmeyerek yalnız erkeklerinin münferiden ve evvelce ta'mimen tebliğ olunan tarikle Zor'a sevkleri.
Yerli Ermenilerden hıyanetleri ve komitelerle alaka ve münasebetleri malum olanların yine aynı tarikla ve aileleriyle birlikte Zor'a i'zamı, ancak her iki surete tevfikan vuku bulacak sevkiyatda Ermeni teb'idine yeniden başlandığı ihsas ettirilmemek için kafilelerin münasip fasılalar ile ve pek kalabalık olmayarak tahrikleri ve Protestan ve Katoliklerin istisnası lazımdır.
Fi 27 Haziran sene 1332
Nazır Talat
DH. ŞFR, 65/176
*
Musul'a sevk edilmek iзin İzmir'den gцnderilen Ermenilerin nerede bulunduklarının tahkiki
21 Ekim 1916
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti
Şube:2
106
Konya Vilayeti'ne
Diyarbakır tarikıyla Musul'a sevk olunmak üzere mukaddema İzmir'den Karahisar'a ve oradan Konya'ya gönderilen ve 12 Kanun-ı Evvel sene (1)331 tarihli telgrafnamelerinde Pozantı'ya sevk olundukları bildirilen Ermenilerin nerede bulunduklarının tahkik ve inbası.
Fi 8 Teşrin-i Evvel sene (1)332
Nazır Talat
DH. ŞFR, 69/58
*
Konya'ya bağlı yerlerdeki Ermenilerin miktarını gцsteren defterin gцnderilmesi
15 Mart 1917
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi
Mahreci: Konya
C. 13 Mart sene (1)333. Mülhakat-ı vilayetteki Ermenilerin 1990 adedi yerli ve 6696 adedi yabancı olmak üzere cem'an 8686 neferden ibaret olup bu babdakimüfradatlı defterin bugün postaya tevdi'an takdim kılındığı ma'ruzdur.
Fi 15 Mart sene 81)333
Vali Vekili Mektubcu Kemaleddin
DH. EUM, 2. Şb. 69/23
*
Kцylerde bulunan gьзsьz Ermeni muhacirlere yapılacak yardımlarla ilgili talimatname
15 Ocak 1919
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Aşayir ve Muhacirin Müdüriyet-i Umumiyesi İskan Şubesi
Umumi: 34412
Müsta'cel şifre
Konya Vilayeti'ne
9 Kanun-ı Evvel sene (1)334 tarihli talimatnamenin dördüncü maddesi köylerde bulunan ve kendisini geçindiremeyecek kadar aciz olan Ermeni muhacirlerine ma'tuftur. Binaenaleyh merkez-i vilayette öteden beri bedel-i icarı kendileri tarafından tesviye olunan mahallerde ikamet etmekte bulunanlar bu kayıttan haricdir.Pek fakir ve kimsesiz ve muhtaç kadınlarla acezenin mutlaka vilayat merkezinde cem'ikasd edilmemiştir. Mezkur maddede vilayet ve liva ve kaza merkezleri de masturdur. Mesken ve maişet itibarıyla neresi münasip ve sehl ise oranın intihabı zaruridir. Muhafaza ve iaşeden maksad ahval ve şerait-i fevkalade içinde her gün sıcak yemek i'tası demek olmayıp açlıktan ve sefaletden vikayeleri demektir. Şu halde ekmek veyahut hububat verilmekle beraber ara sıra da yemek tevzi'i lazımdır. Ona göre muamele ifası lüzumunun komisyona tebliği mütemennadır.
Fi 15 Kanun-ı Sani sene (1)335
Dahiliye Nazır Vekili Ahmed İzzet
DH. ŞFR, 95/130
*
Sevkiyata tabi Ermenilere verilecek harcırah
16 Ocak 1919
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Aşayir ve Muhacirin Müdüriyeti Umumiyesi Muhasebe Şubesi
34411
Konya Vilayeti ile Eskişehir, İzmit Mutasarrıflıklarına
Sevkiyata tabi tutulmuş olan Ermenilerden muhtaç-ı muavenet bulunanlarına kendi memleketlerine kadar yol masrafı ve masraf-ı zaruriye verildikten sonra memleketlerinin gayrı bir yere azimetde serbesttirler. Şu halde memleketinin gayrı mahalle gitmek arzusunda bulunanlara gidecekleri mahalle göre değil ancak kendi memleketlerine azimetleri nazar-ı dikkate alınarak harcırah ve masarıf-ı zaruriye verilebilir.
Fi 16 Kanun-ı Sani sene (1)335
Dahiliye Nazır Vekili
Ahmed İzzet
DH. ŞFR, 95/137
*
Karma Komisyonun Ermeni ve Rumların durumlarını incelemesi
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Aşayir ve Muhacirin Müdüriyet-i Umumiyesi İskan Şubesi
34699
Konya Vilayeti'ne
On altı
Ermeni ve Rumkların ahval-i umumiye ve muamelat-ı iskaniyelerini tetkik etmek üzere el-yevm Konya'da bulunan hey'et-i muhtelitenin oradaki meşgaleleri hitam bulduğu takdirde Eskişehir, Bilecik, İzmit cihetlerine azimetleri lüzumunun hey'et riyasetine tebliği.
26Kanun-ı Sani sene (1)335
Nazır Vekili
Ahmed İzzet
DH. ŞFR. 95/262
*
Rahip Sempat Efendi'nin masraflarının karşılanması
9 Şubat 1919
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Aşayir ve Muhacirin Müdüriyet-i Umumiyesi İskan Şubesi
35120
Konya Vilayeti'ne
Yirmi yedi
Ermeni ahvalini tetkike memuren Konya'da bulunan Hey'et-i Mahsusa azasından Rahip Sempat Efendi'nin Eskişehir'e avdetiyle Bilecik'den oraya vürud edecek hey'ete mülaki olması tebliğ edildiğinden mumaileyhin oradaki masarıf-ı zaruriyesiyle Eskişehir'e avdeti masrafı olarak Seferberlik Tahsisatından seksen liranın avans suretiyle i'tasıyla tarih-i hareketinin inbası.
Fi 9 Şubat (1)335
Nazır Vekili
Ahmed İzzet
DH. ŞFR. 96/127
*
Gayr-ı Mьslim зocukların akrabalarına veya cemaatlerine teslimi
Bab-ı Ali Dahiliye Nezareti Aşayir ve Muhacirin Müdüriyet-i Umumiyesi İskan Şubesi
35502
Edirne, Erzurum, . Konya, Mamuretülaziz, Van Vilayetlerine, Eskişehir, ..Niğde Mutasarrıflıklarına
Umum doksan
Şu sırada İslam aileleriyle müessesat-ı resmiye ve hususiyeden alınarak akrabalarına veya aid oldukları cemaatlere teslim edilmekte olan eftal-i gayr-ı Müslime'den maada eftal-i yetime-i İslamiye'den bazılarının gayr-ı Müslim zannıyla taleb edilmekte olduğu ihbarat ve şikayat-ı vakı'adananlaşılıyor. Gerçi mebebhusunanheftal-i Hıristiyaniye ile İslamlar nezdindeki gayr-ı Müslim kız ve kadınların evvel ve ahir sebk eden tebligat mucebincehüriyet-i diniyelerini izharda serbestileri hükümetçe son derece mültezem ve binaenaleyh bunlardan küçük çocukların bila-kayd u şart ve diğerlerin,in dahi kendirıza ve muvafakatlarıyla velilerine veyahut mensub oldukları cemaatler rüesa-yıruhaniyesine teslimleri muktezi ise de bu miyanda an-aslİslam olan bazı yerli ve mülteci ve muhacir çocuklarının da anasır-ı Hırıstiyaniye yedine geçmesine hiçbir suretle muvafakat caiz olmadığından ahval-i mümasilede pek ziyade tedkik ve ta'mik-i mesele edilerek bu gibi gayr-ı kabil-i telafi mehazire meydan bırakılmamasının alakadarane ehemmiyetle tebliği matlubdur.
Fi 20 Şubat (1)335
Nazır Vekili
Ahmed İzzet
DH. ŞFR. 96/248
Sonuç olarak;
Savaş içinde bulunan ve cephedeki askerine yeterli erzak temininden mahrum bulunan Osmanlı Devleti Hükümeti, tehcire tabi tuttuğu Ermenilerin iaşesi ile yakından ilgilenmiş ve bu konu için yüklü bir bütçe ayırmıştır. Hatta gerekli gördüğü hallerde asker için harcanması gereken Seferberlik Tahsisatından da tehcire tabi tutulanların iaşesi ve/veya yol harcırahları için para harcamıştır.
Yine bu dönemde yedi cephede düşmana karşı mücadele eden Osmanlı Devleti Hükümeti, tehcire tabi tutulan isyancı Ermenilerin yerli ahaliden korunması için zaptiye birlikleri görevlendirmiştir.
Bugün Suriye, Irak, Lübnan ve İran'da yaşayan Ermeni nüfusu bize Tehcirin başarı ile uygulandığını ve tehcire tabi tutulanların büyük bölümünün gönderildikleri yerlere yerleşerek hayatlarını idame ettirdiklerini gösteriyor.
ABD ve Fransa'da yaşayan Ermeni nüfus da kayıpların ne olduğu hakkında bize yeterli bilgiyi veriyor.
Şayet soykırıma uğramış bir millet varsa o da Türk Milletidir. 1912 Balkan Savaşları sonrası başlayan Türkleri yok etme planı 1920'ye kadar devam etmiş, Milli Mücadelenin kazanılması ile bu proje ertelenmiştir. Balkanların ve Kafkasların kaybı ile başlayan tersine göç sırasında hayatını kaybeden ve yerinde kalma kararında olanların katledilmeleri sonucu kaç milyon Türk hayatını kaybetmiştir.
Tarihçilerimiz asıl bu konu üzerinde çalışmalı ve asıl mazlum millet olan Türklerin uğratıldığı soykırım dünya gündemine getirilmelidir.
