Bir süredir küresel büyüme istenilen seviyenin çok gerisinde bulunuyor. Bu iştahsız büyüme, küreselleşme karşıtı yükselen sesler, ülkelerin karşılıklı kayıpları, artan jeopolitik riskler ile karşı karşıya gelince, bu durumdan kurtulmak için yeni bir çıkış kapısı aranıyor ancak brexit durumu ile karşılaşmak riski tüm ülkeleri korkutuyor.
Oluşan yeni olumsuz kısır çemberin ötesine kapı aralamaya çalışan anti korumacı bir takım yaklaşımlar eski kurulan düzen içinde barınamayacağı anlaşılınca geçerliliğini yitirmeye mecbur kalıyor. Küresel ticarette zayıflama işaretleri hem gelişen ülkeler hem de gelişmekte olan ülkelerde yükselmeye başladı. Bu olumsuzluğu besleyen; yakın gelecekte yaşanacak seçimler, siyasi çekişmeler, olumsuz makro beklentiler ve tersine revize edilen makro değişkenler, derecelendirme kuruluşlarının ülke hizalama çabaları ile küresel ticarete katkı notları, küresel kazancı tekrar düzeltmeye yetecek güçten uzak görünüyor.
İşbirlikleri de sorgulanmaya başladı. Kapitalizmi destekleyen ülkelerce rekabet ve yarış geçerliliğini yitirmişe benziyor. Sosyal devlet anlayışı düşen karlar ile birlikte güvencesizlik bayrağını dalgalandırmaya başladı. Refah devleti ekonomik açıdan görünümü zayıfladığı için, refahı yansıtmaktan giderek uzaklaşmaya başladı. Sosyal devlet ve bazı ölçülerden benzer görünüm veren refah devleti, eşitsizlik görünümü ağır basan rakamlar ile büyümenin daha da daralacağı izlenimini vermekte.
Küresel ticaret rehberinde, yetersizlikler çokça yer almaya başladı. Ülkelerin ve toplumların küresel hoşnutsuzlukları çoktan artış eğilimine girdi. Küreselleşmenin büyük şirketler lehine görünüm kazandığı çoklarca yüksek perdeden dillendiriliyor. Küreselleşmeye daha da artan ihracat rakamları, yüksek fiyatları beraberinde getirip, oransal olarak gelir dağılımındaki dengesizlikle birleşince, (Keynes'e atfen) toplam talep daralması kaçınılmaz oluyor. Eşitsizlikler, küresel ticareti ve küresel ekonomiyi adeta cezalandırıyor.
Bu tabloda çıkış yönü kaybolmuş durumda. Yeni hikaye arayışları ise bu dinamiklerin etraflı bir şekilde yeniden belirlenmesi ve oyun kartlarının tekrar dağıtılmasını gerektiriyor. Sermaye bu yeni dönem ve yeni oyunda liderliğini diğer üretim faktörlerine kaptıracak gibi görünüyor.
Sözleşmenin tarafları (Oliver Hart, Bengt Holmström, Nobel 2016 İktisat Ödülü, atfen) küçük yazıları ve satır aralarını daha iyi okuyacak kadar akıllı görünüyor. Bu yeni dönemde güç dengeleri ve duruş yerleri çok yakından takip ediliyor.
Y. Doç. Dr. Bülent Darıcı
