Geçmişten günümüze kadar
gelen Çumra-Akören kardeşliği
Akören Tarihini kaleme alan Araştırmacı-Yazar Muzaffer Tulukcu, Çumra ve Akören’in tarih içerisindeki ilişkilerini kaleme aldı.
FOTO ALTI: 1984-89 yıllarının Çumra Belediye Başkanı Akörenli Mustafa Kemal Embel.
AKÖREN, ÇUMRA’YA BAĞLANDI
Akören 1914 yılında Nahiye olup, aynı tarihte Belediyenin kurulması ve ilkokulun eğitime başlaması ile her geçen gün kabuğunu kırarak gelişmeye başlamıştı. Abdülhamid Han döneminde Hicaz Demiryolu 1908 yılında hizmete başlamıştı. Bu proje ile İstanbul’dan Medine’ye ulaşan hat üzerinde 77 tren istasyonu kurulurken, 1913 yılında da Çumra’ya ilave tren istasyonu oluşturulmuştu. Cumhuriyet sonrası Gazi Mustafa Kemal’in öngörüsü ve talimatı ile 1926 yılında Çumra ilçe olmuştu.
FOTO ALTI: Öğretmen Muharrem Bıyıklı.
Bu çerçevede Akören, Çumra’ya bağlanmış ne Nahiye-İlçe ilişkisi başlamış oldu. Artık Akörenli sağlık, nüfus, evlenme, askerlik, vergi, adliye, PTT gibi hizmetlerini Çumra merkezli almaya başladı. Tabi ki yeni kurulması nedeniyle Bozkır, Hadim, Ermenek ve çevre köylerden gelen yörük ve Türkmenler ile Çumra’nın nüfusu artmaya ve gelişmeye başladı. 1936 ve 1951 yıllarında Bulgaristan’dan gelen 300 kadar Türk göçmenlerle Bardakçı adı ile yeni bir mahallenin kurulması ile Çumra biraz daha büyüdü ve kültürü biraz daha gelişti.
FOTO ALTI: 1950’li yılların Çumra Nüfus Müdürü Akörenli Ali Erdoğan.
Gürcistan’da özerk olarak yaşayan Ahıska ve Acara Türklerinin önce Meram Karadiğin’e sonrası da 1931 yılında Çumra’ya gelip (Batum) Beylerce’ye yerleşmeleri ile Çumra nüfusu ve kültürü biraz daha arttı. Bu Türkler ilk yerleştiklerinde o bölge bataklıktı zamanla normale dönmüştü. Beylerce’deki 12 aile Çumra’ya renk katmıştı.
FOTO ALTI: Öğretmen Bekir Özuysal.
Akören’de çok okuyanın olması, bununda 1920’li ve 1930’lu yıllarda gelişmesi ile yeni kurulan Çumra için bir avantaj olmuştu. Çünkü Çumra’da ilkokul mezunları 1931 yılında henüz diploma almaya başlarken, Çumra henüz kurulmadan 6 yıl önce Akviran İlkokulu mezun vermeye başlamıştı. Dolayısıyla bu çerçevede 1930’lu yıllar sonundan itibaren eğitimli Akörenliler yeni ilçeleri Çumra’nın resmi kurumlarında görev almaya başladılar ve bu konuda zamanla ön plana çıktılar. 1929 Yılında Konya İmam Hatip Okulu’ndan mezun olan ve Akören Alan köyünde öğretmenlik yapan Seyit Mehmet Alp, 1932 yılında Çumra’ya bağlı Aydoğmuş (Dorla) köyünde öğretmenliğe başlayarak bu konuda ilk Akörenli olmuştu.
FOTO ALTI: İçeri Çumralı Milletvekili Mehmet Ali Yavuz Akörenlilere ilgiliydi.
Akörenli Ziraat Okulu mezunu Ali Rıza Ercan, 1936 yılında Meliha hanımla evlenerek Çumra Okçu’ya Çumra’nın ilk profesyonel elma bahçesini kurmuştu. (75 dönem)
FOTO ALTI: Orhaniyeli Dr. Ali Özsümen.
Ali Rıza Ercan, sonrasında Çumra Devlet Su İşlerinde çalışmış ve 1950 yılında da Demokrat Parti’den Konya Milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yerini almıştı. 1940 Yılında ise sonraki yıllarda Akören Belediye Başkanlığı’da yapan Seyit Ali Yıldırım Çumra’da 3 yıl Maliye Defterdarlığı’nda memuriyet yapmıştı. 1940’lı yılların başında ise Hilim Çağdaş ve Mustafa Embel Çumra’da hayat mücadelesine başlamışlardı.
FOTO ALTI: Bir zamanların Çumra İstasyon Müdürü Akif Karaoğlu.
1945 Yılında Çifteler Köy Enstitüsü’nden mezun olan Halis Harmankaya (Küçükköy), Veyis Ersöz (Küçükköy), Mustafa Turcan (Alemdar), Tacettin Karaçelebi (Karkın), Mustafa Erkoç (Boruktolu), Ali Ertaş (Dedemoğlu), S.Ali Karaman (Karasınır), Muzaffef Özbakan (Güvercinlik) de öğretmenlik mesleklerine atılıp, sonrasında da Çumra’nın bazı köylerinde eğitime önemli hizmetleri olmuştu.
FOTO ALTI: Halil Muammer Bingöl (Çumra’dan geldi) ve Ayhan Yalnız.
Sonraki yıllarda ise Hasan Yalçın (Kuzucu), Ömer Koçak (Algaran), Osman Gültekin (Dorla), İsmail Koçak (Türkmencamili), Muran Cambaz (Elmasun) görev yaparak Çumra eğitimi için önemli hizmetlerde bulunan Akörenli öğretmenlerdi.
FOTO ALTI: Çumra Alemdar’da öğretmenlik yapan Akörenli Mustafa Turcan.
1949 Yılında tüm Türkiye’de ilçelerde de ortaokulların açılması çerçevesinde İçeri Çumra’da Çumra Ortaokulu adıyla açılan yöredeki ilk Ortaokul Akören için büyük bir umut kaynağı ve bu okuldan mezun olan Akörenlilerin içinde önemli görevlere gelen kişiler olmuştu.
FOTO ALTI: Çumra Cezaevi Ali İhsan Ersoy, Hilim Çağdaş, Halil İbrahim Özden ve Mustafa Özgüner (Çerezci)
İçeri Çumra’da Çumra Zafer Ortaokulu olarak 1949 yılında açılan bu Ortaokulda Ömer Ali Öncel Müdür Yardımcısı, Osman Gültekin öğretmen olarak hizmetlerde bulunmuştu. Söz konusu bu okulda Akörenli İsmail Öncel, Rahime Gültekin, Perihan Gültekin, Mustafa Aşık, Melahat Erdoğan (Bilgin), Şükrü Kınaç, Seyit Eruyar, M.Ali Taş, H.Ali Akceylan, A. Osman Karagedik, M. Ali Kayhan, Bekir Günay, İbrahim Taşkın, M.Ali Sarıkaş, İsmail Arbağ, İsmail Hakkı Ceylan ve Süleyman Gürbüz (Orhaniyeli) eğitim görerek kendilerini kurtarmışlardı. Bunların içinde sonraki yıllarda öğretmenlik yapan M. Ali Kayhan okul birincisi olmuştu.
FOTO ALTI: Çumra Batum’da öğretmenlik yapan Kemal Taşbaş.
1950’li yıllarda Arafa Karaçelebi, Duzcu Musa Öncel gibi bazı Akörenliler hayat mücadelesi için Çumra’ya taşınarak kendilerini ve çocuklarını kurtarmış oldular.
FOTO ALTI: İsmail Hakkı Günay.
1928 yılında Harf İnkılabı vesilesiyle açılan Okuma Yazma Kursu’na katılan Hüseyin Karaman ve Mehmet Aydın 1929 yılında aldıkları öğretmenlik yapabilir diplomaları ile Akören’e dönerek köy odalarında yeni harflerle birçok Akörenlinin okuma yazma öğrenmelerine vesile olmuşlardı.
FOTO ALTI: Çumra da görev yapan ilk Akörenlilerden İskender Yıldırım.
1913 Yılında Çumra’ya tren istasyonu yapılması çevre köyler gibi Akören içinde önemli bir artı olmuştu. Özellikle askerliğini yapmak için İstanbul’a köy Enstitüsü’nde eğitim yapmak için Ereğli İvriz’e gidecek olanlar için tren yolculuğu için Çumra Tren İstasyonu önemli bir artı olmuştu.
FOTO ALTI: Konya 24.Noteri Mehmet Yılmaz Günay.
Nüfus, evlenme, sağlık, adliye gibi hizmetler için Çumra Resmi kurumları Akörenli için bir nimet olmuştu. Bu çerçevede günde bir sefer olan otobüs seferleri, sabah Akören’den hareket eder, İçeri Çumra üzerinden Çumra’ya ulaşır, Çumra’da işi olanlar iner, otobüs Konya’ya devam eder. Tekrar öğleyin Konya’dan hareket eden otobüs, resmi işi sonu Çumra’dan İçeri Çumra’ya gelen Akörenlileri alır ve öğleden sonra Akören’e dönmüş olurdu.
FOTO ALTI: Çumra Dorla’da Vekil öğretmenlik yapan Rahmi Tulukcu.
1950’li-1960’lı yıllarda Çumra ve köylerin de şu isimler öğretmenlik yaparak Çumra’nın eğitimine önemli katkıları olmuştu.
FOTO ALTI: Çumra Stadı Cumhuriyet Bayramı geçit merasimi. Sol başta Akörenli Halil Naci Kılıçarslan.
Kamil Çoban, İsmail Hakkı Güney, Halil Naci Kılıçarslan, İdris Öncel, Rahmi Tulukcu (Vekil), Seyit Ali Uzun, Abdurrahman Altıntaş, Mehmet Emin Bilgiç, Bekir Özuysal, Ömer Ali Kelek, Haydar Gençtürk, İsmail Hakkı Ceylan, Mükerrem Mermer, Hasan Hüseyin Turgut, Muzaffer Özbakan, Veli Akceylan, Ahmet Dinç.
FOTO ALTI: Okçu’da ikamet eden milletvekilliği yapan Akörenli Ali Rıza Ercan.
Kaza Çumra’da İlçe Sağlık Müdürü Orhaniyeli Ali Özsümen ve Müftü Ali Osman Ceylan görev yapan Akörenlilerdi. Bunu sonrasında Halk Eğitim Müdürü İsmail Hakkı Günay, İlköğretim Müdürü Halil Naci Kılıçarslan, Mal Müdürlüğü’nde Ali Karaburun, MEDAŞ’ta Mustafa Özdil, Orhan Güler, Halk Eğitim’de Mehmet Karabayır takip etmişti. Sağlık memuru Mustafa Avcı ise Apa Köyü’nde görev yapmıştı.
FOTO ALTI: Akviran Kültürspor’un kırmızı-siyahlı formasını giyen iki Çumralı İlhan Türe (gol kralı en solda) ve Naci Uzun (en sağda.)
1960 ihtilali ile Öğretmen Osman Bayrakçı İçeri Çumra, İsmail Hakkı Günay Karkın, Kamil Çoban Karasınır, Muharrem Bıyıklı Alibeyhüyüğü, Mevlüt Sağdıç İsmail Belediye Başkanlıklarına getirilmişlerdi.
FOTO ALTI: İçeri Çumra da Öğretmenlik ve Belediye Başkanlığı yapan Osman Bayrakçı.
1960 yıllar ve sonrasında Çumra ve bağlı köylerde öğretmenlik yaparak Çumra eğitiminin yükselmesine vesile olan Akörenli öğretmenler ise şu isimlerden oluşuyor: M.Ali Kayhan, Abdullah Çoban, Beşir Çoban, M.Emin Pancar, Mustafa Abay, Osman Pancar, M.Emin Tulukcu, Rafet Kınaç, Kemal Taşbaş, Mustafa Arıcı, Hakkı Ertuğ, Ali Osman Mucuk, Mustafa Çalışkan, A.Osman Çakır, A. Osman Samancı, Abdülkadir Mermer, Abdurrahman Pancar.
FOTO ALTI: Kamil Çoban. (İvriz Köy Enstitüsü Sonrası ömrü Çumra’da geçti.)
1960-1970’li yıllarda Çumra Devlet Su İşlerinde Akörenli İbrahim Aczi Kurban, Halil Tulukcu, Kasım Çelebi, Halil Eraşık, İbiş Uğuz, Bahri Yoncalık’ın görev yaptığı bilinmektedir.
FOTO ALTI: 1950’li yıllarda Algaran (Yenisu) öğretmenlik yapan Ömer Koçak.
Akörenli Mehmet Öztürkmen Tarım Kredi’de Ramazan Özgür Uzun İlçe Tarımda, Ali Sarıoğlu (Kayasu) Şeker Fabrikası Kooperatifi de, İrfan Gülkara Toprak Mahsulleri Ofisi, Aygül Öncel Tapu Müdürlüğü’nde görev yaparak Çumra’ya hizmet ederken, Abdurrahman Uğuz, Mustafa Aytan ve Abdullah Mınık, Mehmet Ertaş, Hasan Tulukcu, İbrahim Yarımca’nın Çumra köylerindeki Camilerde İmamlık yaptıkları bilinmektedir.
FOTO ALTI: 1970’li yılların Çumra Uzunkuyu köyü öğretmenleri Akörenli Ali Osman Mucuk ve Mehmet Emin Tulukcu.
1980 ihtilali sonrası Akörenli Kamil Çoban İçeri Çumra’da, İsmail Hakkı Günay ise Güneybağ’da Belediye Başkanı olarak görev yapmışlardı.
FOTO ALTI: Akörenli Arafa Karaçelebi ailesi de Çumra’ya yerleşmişti.
1984 yılında ise Akörenli olan Mustafa Embel Anavatan Partisi Adayı olarak seçimi kazanarak 1989 yılına kadar Çumra Belediye Başkanı olarak önemli hizmetlerde bulunmuştu. İçeri Çumralı Milletvekili Haydar Koyuncu ve Mehmet Ali Yavuz Akörenli hemşehrilerinin göreve getirilmesi, işe alınması gibi birçok olumlu hizmetleri tarihi bir vaka idi.
FOTO ALTI: Çumra Dedemoğlu’nun ilk öğretmeni Ali Ertaş ve ailesi.
Akörenli Milletvekilleri Ali Rıza Ercan ve Abdullah Tenekeci ile gene Akörenli olan Gelirler Genel Müdürü Altan Tufan gibi bürokratların ilçeleri Çumra’ya hizmet için tercihte bulundular
FOTO ALTI: Akörenli Şafakçı Ailesi de Çumra’ya yerleşmişti.
Aslen Çumralı olan Selahattin Maraşlı, Kadir Caygın (Deli Kadir), İlhan Türe, Şerafettin Cambaz, Ayhan Türe, Muammer Bingöl ve Naci Uzun’un Akviran Kültürspor forması ile terledikleri, Selahattin Maraşlı ve İlhan Türe özel gayret ve yetenekleri ile Akviran Kültürspor’un kırmızı-siyah formuyla gol kralı olma şerefine eriştikleri bilinmektedir.
FOTO ALTI: Çumra Küçükköy ve Güvercinlik (Karamankırı)’nda öğretmenlik yapan Halis Harmankaya ve Eşi Miyase Hanım.
Ayrıca Akören Karahüyüklü Çifteler Köy Enstitüsü mezunu Tevfik Sağlam ve Hakkı Çivlik 1949 yılında Karkın ve Apasaraycık’ta öğretmenliğe başladılar.
FOTO ALTI: Hüseyin Karaman’ın 1929 yılında Çumra’dan aldığı B Sınıfında öğretmenlik yapabilir diploması.
1988 yılında kararın çıkması, 1999 yılında da Akören’in ilçe olup Konya’ya bağlanması vesilesiyle Çumra’nın sınır komşusu Akören’le olan dostluğu devam ediyor. 1992 Yılında Akörenli olan Muzaffer Tulukcu Çumra Belediyesi ve Karayolları’ndan aldığı destek ile Çumra stadı futbol sahasını özel gayreti ile çim yaparak kumdan kurtarmıştı.
FOTO ALTI: Mustafa Kemal Otobüsü 1950’li yıllar Akören-Çumra-Konya seferleri.
Akören-Çumra kardeşliğinde tabi ki yaşanmış birçok hatıralar olduğu da malum. Bunlardan iki tanesini hatırlayalım. Vatan borcu için askere gidecek olan Akörenli gençler Hicaz Demiryolu vesilesiyle 1913 yılında Çumra’ya tren istasyonu yapılmadan önce genelde yürüyerek, bazen de at arabası ile önceleri Bozkır, İstiklal Harbi döneminde Seydişehir Askerlik Şubesi’ne giderdi. Çumra’ya tren İstasyonu yapılıp 1926 yılında da İlçe olmasından sonra durum değişti.
FOTO ALTI: Eskişehir Çifteler Köy Enstitüsü’nden mezun olan Veyis Ersöz ilk görevine 1945 yılında Çumra Küçükköy’de başlamıştı.
KÜMÜK MEVLÜT (KARAKEMİK) ASKER
Hacılar Mahallesi’nde ikamet eden 1930-1940’lı yılların Tahsildarı (Kümük) Mevlüt Karakemik (1914-23.05. 2006) 1934 yılında askerlik için Çumra’ya gitmeden önce tertipleri ile beraber Mezarlık yanında toplanır. Her zaman ki gibi dualar edilir, askerlik harçlıkları ceplere konur, gözler biraz yaşlı, biraz gururlu, birbirine sarılmalar, eller öpülür, vedalaşılır. Yürüyerek 41 km uzaklıktaki kaza (ilçe) Çumra’ya varılır. Çumra’ya bağlı tüm köylerden ve Çumra merkezde bulunan asker adayları Askerlik Şubesi’nde toplanır. Yoklamalar yapılır. Tüm askerlere içlerinde okuma yazması olup olmadıkları sorulur. 150’nin üzerinde asker adayından iki kişi çıkar. Bunun birisi (kümük) Mevlüt Karakemik, diğeri de bir başka köydendir. İkisine de bir yazı yazdırırlar. Akörenli Mevlüt Karakemik’in yazısı beğenilir ve kendisine isterse Çumra Askerlik Şubesi’nde yazıcı olarak kalabileceği söylenir. O yıllarda silah kuşanmadan eğitim yapmadan asker mi olunur düşüncesiyle, Akörenli (Kümük) Mevlüt Karakemik trenle İstanbul’un yolunu tutarak asker olur.
VALLA HAKİM BEY ‘ARKADAŞ YEDİK DEDİYSE YEDİK-YEMEDİK DEDİYSE YEMEDİK’
Akören’de iki çoban dağda koyun gütmektedir. Çobanın biri saf mı saf, diğeri de cin mi cin. Cin olan arkadaşına döner:
-Gel len şu guzulardan birini kesip yiyelim. Her gün pilav, ayran, soğan bıktık len. Garnımız bayram etsin. Arkadaşı şaşkın.
-Tamam da köye varınca mal sahibine ne diyeceğiz?
-Kolay len. Kurt kaptı deriz.
Tabi ki saf olan arkadaşı bu söze inanır. Guzunun biri kesilir mideler bayram eder, afiyetle yenir.
Akşama doğru sürü Akören’e ulaşır, beşer onar koyun-guzular evlere dağılır.
Guzusunun biri eksik olan sinirlenir.
-Hani lan benim guzu?
-Valla ağa kurt kaptı.
-Ne kurdu lan, kurt 5-10’una dalar, üç beşini yer, bir tane mi lan!
Der ve inanmaz, bunun bir oyun olduğunu anlar ve mahkemeye başvurur. O yıllarda mahkeme Çumra’dadır.
Duruşma günü gelir. İki çoban Çumra’dadır. Önce kurnaz olan Mahkeme Salonu’na alınır. O öbür tarafta çıkarken, mübaşir diğer kapıdan saf olan çobanı içeriye alınır.
Ömründe ilk defa mahkemeye gelen çoban içeri girer, nerede duracağını da bilmemektedir.
Hakim, elle işaret edip yerine geçmesini söyler, henüz soru bile sormamıştır. Çoban korkar ve ağlamaklı bir söz ile;
-Valla hakim bey arkadaş yedik dediyse yedik, yemedik dediyse yemedik.
Sözü ile hakim
-Ha siz bu kuzuyu yemişiniz!
der ve cezayı verir.
Bu iki örnekte olduğu gibi Akörenlinin Çumra ile ilgili birçok hatırası olduğu bir gerçek.
