Süreli yayınlarda bazen Konya’da yapılan at yarışlarıyla ilgili haberlere rastlanabiliyor ve bu haberler geçmişe doğru araştırıldığı zaman okuyucuyu Cumhuriyetin kuruluş yıllarına doğru götürebiliyor. Bu koşuların yalnızca Konya’da değil, başka şehirlerde ve Konya’nın bazı ilçelerinde de yapıldığını bilgisine de yine bu kaynaklar vasıtasıyla ulaşıldığını ifade eden Prof. Dr. Mustafa Özcan, 1935 yılında Konya’da yapılan at yarışlarını kaleme aldı. Özcan’ın kaleminden dökülenler şöyle: 

ATIN ÖNEMİ ESERLERE DE KONU OLMUŞ!

Bizim toplumumuz için at önemli bir binek hayvanıdır. İnsanlar ondan taşıma, nakliye işlerinde de yararlanırlar. Bazı yörelerimizde düğün alaylarında gelinler at sırtında müstakbel kocasının evine götürülür. Harp meydanlarında atlı birliklerin öykülerini dinlemişizdir. Yahya Kemal’in “Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik” dediği ‘Akıncılar’ şiirini unutmamak gerekir. Abbas Sayar ise Yılkı Atı romanında yılkılığa çıkarılan atların öyküsünü anlatmış ve bu eseriyle ödül almıştır.  Faruk Nafiz Çamlıbel “Han Duvarları” şiirinde “Yağız atlar kişnedi, meşin kırbaç şakladı” diyerek Kayseri’ye doğru yaptığı yolculuğu ölümsüzleştirmiştir. At figürü masallara, atasözlerine, hikâyelere taşınmıştır. Hâsılı at, özellikle kırsal kesimin kolay kolay vazgeçemeyeceği    hayvanlarından birisidir. Ayrıca toplumumuz zaman zaman at yarışları düzenleyerek sosyal hayata canlılık katmaya, eğlenmeye çalışmıştır.

Biz bu yazımızda 1935 yılında Konya’da yapılan at yarışlarından bahsedeceğiz.  Öncelikle şunu belirtelim: Koşular ilkbahar ve sonbahar aylarında yapılmaktadır.  Biz yazımızda koşuların gazetelere yansıdığı kadarından bahsedebileceğiz:

1935 YILI İLKBAHAR AT YARIŞI

1935 yılında Konya At Yarışları’nın ilki 3 Mayıs 1935 Cuma günü saat 14.00’de koşu mahallinde yapılacağı haberi basında yer alır. Vilayet Baytar Müdürlüğü (o zamanki adı Direktörlük) koşu için gerekli hazırlığı yapar. Bu koşuya şehrin ilçeleriyle diğer illerden birçok hayvanın katılacağı bildirilir. İlk koşuda yarışacak olan hayvanların sayıları, cinsleri ve yaşları hatta sahipleri tespit edilir.

Koşunun düzenleme heyeti şu kişilerden oluşur: Vali Cemal Bardakçı, Belediye Başkanı Şevki Ergun, Baytar Direktörü: Fuat Yersel, Ziraat Direktörü: Tevfik Dündar. H. M. (muhtemelen Hususi Muhasebe) Direktörü: Hasan Güler.

Jüriyi sayalım: Baş jüri: Cemal Bardakçı, Yardımcıları: Tevfik, idare heyeti üyelerinden Sadettin, Ko. Baş Baytarı: Albay Rıza.

Muayene Heyeti: Baytar Abdurrahman, Baytar Selim, Baytar Vecihi. Hareket Komiseri: Binbaşı Fahri, Hareket Jürisi: Baytar Binbaşı Emin, Sv. (Süvari)Yüzbaşı İhsan. Yan Jüri: Topçu Teğmen Nevzat.

İLKBAHAR AT YARIŞLAR

Bu yarışlar, Cumhurbaşkanı Atatürk’ün himayelerinde, Başvekil İsmet İnönü’nün başkanlığında, Yüksek Yarış ve Islah Encümeni namına yapılır. 1935 senesi ilkbahar yarışlarından Konya at yarışının ilki 4 Mayıs 1935 Cumartesi günü gerçekleştirilir. Yarışın düzenlenmesiyle sorumlu ve görevli olanlar bu yarışa daha iyi hazırlanmış.  Yani gerek mülki ve gerekse askeri meslek erbabından olan yetkililer, yarışlarda, bir yıl önce görülen eksikleri tamamıyla gidermişlerdir. Vali Cemal Bardakçı ve düzenleme heyeti, yarış öncesi gelerek, kendilerine ayrılan yerde yerlerini almışlardır.

Hakem, muayene heyetleriyle, harekât komiser ve hakemleri, yan hakem ve muvasalat (varış) komiserleri de yerlerini aldıktan ve diğer görevliler de işlerinin başına geçtikten sonra tam saat 14.00 e yarışa girecek hayvanların ve jokeylerin muayenesine başlanmıştır. Bu iş bittikten sonra yarışa katılacak atlar, yarış yerine çıkarılmışlardır. Koşu şartları ve neticeleri hakkında şu bilgileri verebiliriz.

Birinci Koşu: Üç yaşında ve hiç koşu kazanmamış yerli yarım kan, Arap ve halis kan Arap erkek ve dişi taylara mahsus olan yarıştır. İkramiyesi 245 liradır. Birinciye 170 lira, bundan başka bu koşuya giren hayvanlar için verilen giriş ücretlerinin (duhuliye ücreti) toplamı, ikinci gelene 55 lira, üçüncüye de 20 lira ödül konulmuştur. Mesafe: 1000 metre, ağırlık 56 kilodur. Bu koşuya 5 hayvan katılmıştır.  Su sığırlıklı Bay Hakkı’nın Kader ismindeki 3 yaşında kızıl kır tayı 1.10 dakikada birinci, Kadınhanlı Bay Lütfi’nin Demir ismindeki 3 yaşındaki kır tayı ikinci, Eskişehirli Bay Talat’ın Ceylan ismindeki 3 yaşındaki Altay’ı üçüncü gelmiştir.

İkinci Koşu: Dört ve daha yukarı yaşta ve hiç koşu kazanmamış yerli yarım kan Arap ve halis kan Arap at ve kısraklara mahsustur. İkramiyesi 200 liradır, Birinciye 130 lira, ikinciye 50 lira, üçüncüye 20 lira verilecektir.

Mesafe 2000 metre, ağırlık 4 yaşındakiler için 57 kilo, beş ve daha yukarı yaştakiler için ise 60 kilodur. Bu koşuya başlangıçta 5 hayvan katılacak olur. Ancak daha sonra Akşehirli İzzet ve Mevlüt’ün Sayyat Yavuz ismindeki 8 yaşındaki Kestane dorusu atı katılmamış, yani yarıştan çekilmiştir. Katılan 4 attan Adanalı Bekir’in Kanat adında 7 yaşındaki kır atı 2.30 dakikada birinci gelmiştir. 13’ncü Alay subaylarından Yüzbaşı B. Osman’ın 9 yaşındaki Hırçın adlı kır atı ikinci olmuştur.

Üçüncü Koşu: Saat 15.30’da başlamış, dört ve daha yukarı yaştaki yerli yarım kan Arap halis kan kısrakları katılmıştır. İkramiye 210 liradır.  Birinciye 140, ikinciye 50, üçüncüye 20 lira verilecektir. Yarışın mesafesi: 2200 metredir. Jokey ağırlığı dört yaşındakiler için 60 kilodur. Bu koşuya üç hayvan katılmıştır. Konyalı Ahmet’in Sakarya Mebruk ismindeki 4 yaşındaki kızıl kır kısrağı üç dakikada birinci, Konyalı Yusuf’un Küheyle ismindeki 8 yaşındaki kır kısrağı ikinci olmuştur.

Dördüncü Koşu: Bu yarış dört ve daha yukarı yaştaki yarım kan Arap ve halis kan Arap at ve kısraklara mahsustur. İkramiyesi 300 liradır. Birinciye 225, ikinciye 55, üçüncüye 20 lira olarak dağıtılacaktır. Koşunun mesafesi 2400 metredir. Ağırlık ise dört yaşındakiler atlar 58 kilo, beş ve daha yukarı yaşlarda olanlar ise, 60 kilo taşıyacaklardır. Bu koşuya 4 hayvan katılmıştır. Adanalı Hüseyin’in 7 yaşındaki Yıldırım adlı kır atı 3 dakikada birinci, Akşehirli İzzet ve Mevlüt’ün sekiz yaşındaki Sayyat Yavuz adındaki ikinci koşuya katılmayan Kestane dorusu atı ikinci, Kadınhanlı Mustafa’nın 9 yaşındaki Sevinç ismindeki kır atı üçüncü olmuşlardır. Bu yarışa dâhil olan Tarsuslu İbrahim’in Yılmaz adındaki kır atının jokeyi düşmüş ve hayvan tabii geride kalmıştır. Basında, yarışlarda bahsi müşterek çok hararetli olduğu, halkın yarışlara çok yoğun bir ilgi gösterdiği bilgisi yer almıştır. Yarış yerinde bir bando, asayiş ve inzibatı sağlamak üzere de polis ve jandarma kuvvetleri bulundurulmuştur.

Bir hafta sonraki koşular da aynı koşu yerinde ve saat 14.30’da yapılmıştır. Bu defa daha fazla yarış atı katılmış, bu yüzden de yarışı seyretmeye gelenlerin sayısı bir hafta öncekinden çok daha fazla olmuştur.

10 Mayıs 1935 Cuma günkü bu yarışta hava sakin ve elverişlidir. Yarışlara dair şu ayrıntıları verebiliriz.

Birinci koşu, taylar arasında yapılmış ve Su sığırlıklı Hakkı’nın Kader’i, 1200 metreyi 1.22 dakikada alarak birinci, Kadınhanlı Lütfi’nin Demir’i ikinci, Antepli Teğmen Mustafa’nın Ayhan’ı üçüncü gelmiştir. Ödüller, birinciye 267 lira 40 kuruş, ikinciye 55 lira, üçüncüye 20 liradır.

İkinci Koşu: Mesafesi 2000 metredir. Birinciliği Osmaniyeli Mehmet’in Mesut’u, 2.02 dakikada almıştır.   Karaçaylı Mustafa’nın Sevinç’i, ikinci; Adanalı Fehmi’nin Sema’sı üçüncü olmuştur.  İkramiyenin dağılımı şöyle yapılmıştır: Birinciye 155, ikinciye 55, üçüncüye 20 lira verilmiştir.

Üçüncü koşu, handikap koşusudur.  Mesafesi 2400 metredir.

Birinciliği Adanalı Turan’ın Tufan’ı, 2.54 dakikada, ikinciliği Adanalı Kadir Ali’nin Yılmaz’ı, üçüncülüğü 13. Alay’dan Yüzbaşı Osman Nuri’nin Hırçın’ı almıştır. Ödül olarak da birinciye 245, ikinciye 55, üçüncüye 20 lira verilmiştir.

Dördüncü koşu, son koşudur.   Safkan atlar arasında yapılır. Mesafe 3500 metredir. Bunda da Gerdanlılı Hüseyin’in Gümüş’ü, 4.09 dakikada gelerek birinci olmuştur. Kozanlı Cevdet’in al Ceylan’ı ikinci, Osmaniyeli Mehmet’in Mesut’u üçüncü gelmiştir. Ödülü; birinciye 316, ikinciye 55, üçüncüye 25 lira olarak paylaştırmışlardır.

Yarıştan sonra atların bir kısmı Kayseri koşusuna katılmak üzere Konya’dan ayrılmıştır.

SONBAHAR AT YARIŞLARI

Bu yarışlar için de büyük hazırlıklara girişilmiştir. Valilik çevresi içinde bulunan ilçelere, bucaklara göndermeye başlanmıştır. Koşuda dağıtılacak ödül, Tarım Bakanlığından Valilik emrine gönderilmiştir. Bir başka basın haberinde de şu bilgiler vardır: “Konya’mızda son bahar at koşuları bu ayın (Eylül) 27’nci Pazar günü saat 14.30’da yapılacaktır. Gereken tedbirler alınmış ve hazırlıklar bitmiştir. At koşularına duhuliyesiz hiç kimsenin girmemesi esasları kararlaştırılmıştır. Koşu heyeti, Vali Cemal Bardakçı’nın başkanlığında oluşturulmuş ve faaliyete geçmiştir. 24 Eylül akşamına kadar bütün kayıtlar yapılmıştır[1].

Gerçekten de sonbahar at koşuları büyük bir kalabalık kitlesi karşısında gerçekleştirilir. Bu koşulara 24 at ve kısrağın katıldığı görülmüştür. 20 Birinci teşrin 1935 Pazar günü Konya’nın Çayır mevkiindeki koşuya at ve kısraklar ve taylardan çok kıymetli olanlarla koşulara girmiş ve kazanmış olan at ve kısrakların katılmaları da koşuya ayrıcı bir önem ve değer katmıştır.

Samsunspor 3 puan için Konya’ya geliyor Samsunspor 3 puan için Konya’ya geliyor

Konya’da yapılan bu koşuyu Vali Cemal Bardakçı ve değerli Kor Komutan Cemil Cahit Toydemir de izlemiştir.    Saat 14.00’de halk kafile kafile koşuya gelmiş ve bütün tribünler seyircilerle dolmuştur. Birinci koşu, üç yaşındaki yerli yarım kan ve halis kan Arap erkek ve dişi taylara mahsustur. Bu koşuya üç yani bir dişi, iki erkek tay katılmıştır.  Koşu mesafesi 1400 metredir. Toplam ödülü 320 liradır. Duhuliyesi 320 kuruştur. Koşu başlamış ve Mardin Valisi Fehmi’nin Oktay adlı erkek tam kan Arap kızıl kır tayı bir dakika 45 saniyede birinci, Kader namındaki erkek tay da ikinci ve Yüzbaşı Osman’ın Nasibi de üçüncü gelmiştir. Birinciye bu üç tayın verdiği duhuliyeler de eklenerek, 345, ikinciye 55, üçüncüye 20 lira mükâfat verilmiştir.

Handikap II. Koşu: Handikap koşusuna saat on beşte başlanır. İkramiyesi 295 liradır. Bu koşuya 7 hayvan katılmış ise de biri cesaret gösteremeyerek vazgeçmiş ve 6 hayvan girmiştir.  Birinci İzmirli Yusuf’un Ceylan’ı, iki dakika 26 saniyede 2000 metre mesafeyi kat etmiştir. İkinci, Kadınhanlı Mehmet’in Sevinci ve Baytar Binbaşı Recep’in Ceylan’ı üçüncü olarak gelmiştir. Birinciye 220, ikinciye 55, üçüncüye 20 lira ödül verilmiştir.

III. Koşu: 3. koşuya saat 15.30’da başlanır. Mesafesi 2400 metredir. Dört ve daha yukarı yaştaki veya hiç koşu görmemiş yerli yarım kan Arap veya halis kan Arap at ve kısraklarına mahsustur. Bu koşuya 9 hayvan kayıt yaptırmışsa da ikisi yarışa girmemiştir.

İkramiyesi 190 liradır. 3 dakika 6 saniyede Tahsildar Nasır’ın Al-Ceylanı birinci olmuş, Adanalı Osman’ın Gümüş’ü ikinci, Beyşehirli İbrahim’in Ceylanı da üçüncü gelmiştir. Birinciye 120, ikinciye 50, üçüncüye 20 lira ödül verilecektir.

IV. Koşu: Bu koşuya dört veya daha yukarı ki yaştaki yerli yarım kan ve halis kan Arap atı ve kısrakları katılabilecektir. Mesafesi 3500 metredir. Birinciye 325, ikinciye 55, üçüncüye 20 lira ödül verilecektir.

Yarışta, Karaca Kemal’in Görderviş adlı atı birinci, İzmirli Yusuf’un Al Ceylan’ı ikinci, Tekmen Şemseddin’in Bahtiyar’ı üçüncü olmuşlardır. Bando her koşunun bitiminde yeni yeni havalar çalmış ve bütün seyircileri kıvanç içinde bırakmış, yarışa coşku katmıştır.

Dereceye giren atların sahiplerine ödülleri hemen verilmiştir. Koşuya büyük ilgi gösterilmiştir. Seyirciler dürbünleri ile koşuyu takip etmişlerdir. Kadın ve erkek kalabalığı her zamankinden daha çok olmuştur. Belediye de seyirciler için kolaylıklar sağlamış, taşıt araçlarını belli bir tarife ile sefere çıkarmıştır. Kalabalığın artmasında bunun da yararı görülmüştür. Koşular övünülecek bir düzen içinde saat 16.30’da sona ermiştir.

Kısaca sonbahar at koşuları 24 at ve kısrağın katılımıyla 25 Birinci teşrin Pazar günü saat 14.30’da Konya’nın Çayır mevkiinde yapılmıştır. Konya’da yapılan bu koşuya Vali Cemal Bardakçı ve değerli Kor. Komutan Cemil Cahit Toydemir de varlıkları ile yüksek ilgi göstermişlerdir.


Muhabir: TÜLİN ŞEKER