Doğal gaz yer kabuğunun içindeki fosil kaynaklı bir çeşit yanıcı gaz karışımıdır. Bir petrol türevidir. Yakıt olarak önem sıralamasında ham petrolden sonra ikinci sırayı alır. Doğal gazın büyük bölümü (%70-90'ı), Metan gazı (CH) adı verilen hidrokarbon bileşiğinden oluşur. Diğer bileşenleri; etan (CH), propan(CH), bütan (CH) gazlarıdır. İçeriğinde eser miktarda karbondioksit (CO), azot (N), helyum(He) ve hidrojen sülfür (HS) de bulunur. Doğal gaz konvansiyoneldir ve konvansiyonel olmayan doğal gaz türleri arasında kaya gazı, kum gazı ve kömür gazı bulunur.
Doğal gazı oluşturan hidrokarbon bileşikleri, yeraltındaki petrolün de bileşenleridir. Doğal gaz geçmişte petrol üretimi esnasında ortaya çıkan yararsız bir atık olarak görülmüş ve petrol üretim tesislerinde yakılarak uzaklaştırılmıştır. Günümüzde ise değerli ve stratejik bir enerji kaynağı olarak sıklıkla evlerde ve endüstride kullanılmaktadır.
Dünyada Doğalgaz
Çeşitli kimyasal ürünlerin başlıca hammaddesi olan doğal gaz Dünya enerji tüketiminin önemli bölümünü karşılamaktadır. Doğal gazın geçmişi yüzlerce yıl öncesine dayanmaktadır. Tarihsel kaynaklar doğal gazın ilk kez M.Ö. 900'lerde Çin'de kullanıldığını göstermektedir. Taşınması, işlenmesi ve stoklanması kolay olan doğal gaz yaygın kullanımı ise 1790’da İngiltere'de başladı. Boru hattı taşımacılığıyla birlikte 1920’lerde artan doğal gaz kullanımı II. Dünya Savaşı'ndan sonra daha da gelişti. Doğal gaz enerji üretim sektöründe ilk kez Amerika'da kullanılmaya başladı. 1950'li yıllarda doğal gazı Dünya'da enerji tüketimindeki oranı %10'u geçmiyordu. Günümüzde ise enerji tüketiminin %24'ü doğal gazla karşılanmaktadır. Dünyada bilinen doğal gaz rezervlerinin yaklaşık 70 yıllık ömrü olduğu tahmin edilmektedir. Bilinen doğal gaz rezervleri petrol rezervlerine eşdeğerdir.
Dünyadaki kanıtlanmış doğalgaz rezervi tüketime rağmen yeni keşiflerle önceki 5 yıla göre artmıştır. 2014 sonunda 199,3 trilyon m olan toplam rezerv, 2019 sonunda 206,2 trilyon m seviyesine yükselmiştir. OPEC tarafından hazırlanan bu verilere göre 2014-2019 yılları arasında kanıtlanmış, üretilebilir doğalgaz rezervleri % 3,5 artmıştır.
2019 yılı ispatlanmış verilere göre yaklaşık Rusya 50 trilyon metreküp, İran 34 trilyon metreküp, Katar 24 trilyon metreküp, ABD 14 trilyon metreküp ve Türkmenistan 12 trilyon metreküp doğalgaz rezervi ile dünya doğalgaz rezerv sıralamasında ilk beş sırayı almaktadır.
Dünyada doğalgaz fiyatları petrol fiyatlarına göre belirlenmektedir. Değişik fiyat bandı aralığında 1000 metreküp doğalgaz fiyatı 130 dolar ile 200 dolar arasında değişmektedir.
Yukarıdaki veriler ışığında Dünyanın en çok doğalgaz rezervine sahip Rusya’nın doğalgaz tavan fiyatını (Bin metreküp fiyatı) 200 dolar kabul edersek ,10 trilyon dolarlık bir kaynağa sahip olduğu söylenebilir.
Türkiye’de Doğalgaz
Türkiye’de doğal gazın varlığı 1970 yılında Kırklareli Kurumlar Bölgesi'nde tespit edilerek 1976 yılında Pınarhisar Çimento Fabrikası’nda kullanılmaya başlandı. 1975 yılında Mardin Çamurlu sahasında bulunan doğal gaz, 1982 yılında Mardin Çimento Fabrikası’na verildi. Kaynaklardaki rezervlerin sınırlı olması tüketimin genişlemesini önledi.
Doğal gazın sanayi ve şehir şebekelerinde kullanımı çalışmalarına, 84/8806 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla 1984 yılında SSCB ile imzalanan doğal gaz sevkiyatı anlaşmasının ardından başlandı. İlk defa SSCB’den batı hattı dediğimiz boru hattı ile BOTAŞ tarafından doğalgaz ithalat edilmeye başlandı. Doğal gaz şehir içi evsel ve ticari olarak ilk kez 1988’de Ankara’da kullanıldı. 1992 yılında İstanbul, Bursa, Eskişehir ve İzmit’te doğal gaz pazarı genişledi.
Türkiye; Rusya, İran, Azerbaycan gibi ülkelerden aldığı doğal gazı devlet kuruluşu olan BOTAŞ sayesinde boru hatları vasıtasıyla 81 İl’e ve 500 den fazla ilçe ve büyük yerleşim yerine ulaştırmış vaziyettedir. Tüm İllerde doğalgaz kullanımı vardır. BOTAŞ, doğal gazı doğal gaz dağıtım şirketlerine RMS-A denilen istasyonlarda teslim eder ve bu istasyonlar sonrasındaki şehir içi şebekelerinde herhangi bir işletme faaliyeti ve sorumluluğu bulunmamaktadır.
***
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun 2019 Yılı Doğal Gaz Piyasası Sektörü Raporu'na göre, geçen yılki doğal gaz ithalatının yüzde 96,4'ünü Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ gerçekleştirdi.
Türkiye'nin 2019'daki doğal gaz ithalatı bir önceki yıla göre yüzde 10 azalarak 45 milyar 211 milyon metreküpe düştü. Bu ithalatın yüzde 33,6'sı Rusya'dan, yüzde 21,2'si Azerbaycan'dan ve yüzde 17,1'i İran'dan boru hatlarıyla yapıldı.
Böylece, bu dönemde boru hatlarıyla yapılan doğal gaz ithalatı toplam ithalatın yüzde 72'sini oluştururken, kalan yüzde 28'lik kısmı sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithalatı olarak kayıtlara geçti.
Türkiye, geçen yıl toplamda uzun dönemli kontratlar ve spot piyasalardan 12,7 milyar metreküp LNG ithalatı yaptı. Uzun dönemli kontratlarla yapılan LNG ithalatında 5 milyar 678 milyon metreküple Cezayir başı çekerken, bu ülkeyi 1 milyar 756 milyon metreküple Nijerya takip etti.
Türkiye bu dönemde en fazla spot LNG'yi 2 milyar 458 milyon metreküple Katar'dan alırken, ABD'den 1 milyar 218 milyon metreküp spot LNG ithal etti.
Ayrıca, Nijerya'dan 663 milyon metreküp, Mısır'dan 467 milyon metreküp, Trinidad ve Tobago'dan 185 milyon metreküp spot LNG ithalatı yapıldı. İthalatın kalan kısmı ise Fransa, Norveç ve Ekvator Gine’sinden gerçekleştirildi.
***
Türkiye'nin geçen yılki doğal gaz tüketimi ise bir önceki yıla göre yüzde 8 azalarak 45 milyar 286 milyon metreküp oldu. Tüketimin yüzde 31,8'i 14 milyar 396 milyon metreküple konutlarda gerçekleştirildi, bu tüketim bir önceki yıla göre yüzde 14 artış gösterdi.
Elektrik santralleri ise 9 milyar 285 milyon metreküple tüketimden yüzde 20,5 pay aldı. Elektrik santrallerinin tüketiminde bir önceki yıla göre yüzde 40,6 düşüş görüldü.
Tüketimin kalan yüzde 47,7'lik kısmı ulaşım, sanayi ve hizmet olmak üzere diğer sektörler tarafından gerçekleştirildi.
Türkiye’nin yıllara göre 45- 50 milyar ortalama doğalgaz tükettiğini kabul edersek, bugün ki fiyat aralığında yaklaşık 10 milyar dolar doğalgaz ithalatına döviz ödemektedir.
***
Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan, 20 Ağustos 2020 günü müjde olarak nitelendirilen haberi TV ekranlarında paylaştı. "Türkiye, tarihinin en büyük doğalgaz keşfini Karadeniz'de gerçekleştirdi. Fatih sondaj gemimiz Tuna 1 Kuyusu sondajında 320 milyar metreküp doğalgaz rezervi keşfetti" dedi. Erdoğan, hedeflerinin 2023 yılında Karadeniz gazını kullanıma sunmak olduğunu söyledi. Bulunan gaz Türkiye’de bir ilk olması açısından küçümsenecek bir rakam değil. Doğalgazda yüzde 99 dışa bağımlı bir ülke için 320 milyar metreküp ülkemizin yaklaşık hiç ithalat yapmadan yedi yıllık ihtiyacını karşılar ve ekonomik değerde 64 milyar dolar. Emeği geçen herkese teşekkürler. Umarım yeni sondajlar ile daha yüksek kapasiteli kuyular açılarak milletimiz sevindirici haberler alırız.
Esas Gaz Akdeniz’de
Dünyanın önemli gündemlerinden biri artık Doğu Akdeniz. Bölge hem coğrafi olarak hem de doğalgaz ve petrol yataklarıyla yeni dünyanın merkezi pozisyonunda. Burada kıyasıya bir mücadele var. Dünyanın bütün emperyalist devletlerinin gözü burada.
Doğu Akdenizde en çok sınırı bulunan ülke Türkiye. Türkiye buradaki haklarını muhafaza etmek için olağanüstü gayretler, diplomasi hamleleri yapıyor. Bu bir “milli mesele”. İç siyasete ve politik meselere heba edilemez. Neden mi? dersiniz. Çünkü geleceğin enerji havzası Doğu Akdeniz. Doç.Dr.Cihat Yaycı bir kitap yayınladı. “Libya Türkiye’nin Denizden Komşusudur”diye. Bu kitapdan bir alıntı yapacağım konunun ehemmiyeti açısından…
“ABD Jeolojik Araştırmalar Merkezi tarafından Nil Delta havzasında ise yaklaşık 1.8 milyar varil; 6.3 trilyon metreküp ( 223 trilyon kübik feet) doğalgaz ve 6 milyar varil sıvı doğalgaz rezervi olduğunun tahmin edildiği , Kıbrıs adasının çevresinde ise 8 milyar varil olduğu söylenen petrol rezervinin yaklaşık değerinin 400 milyar dolar civarında olduğu açıklanmıştır. “Herodot” olarak adlandırılan Girit’in güney ve güneydoğusundaki alanda biri 1.5, diğeri 2 trilyon metreküp olmak üzere toplam 3,5 trilyon metreküplük doğalgaz bulunduğu ifade edilmektedir.
Bu bağlamda; Doğu Akdeniz’de yaklaşık olarak toplam değeri 1.5 trilyon dolar olan 30 milyar varil petrole eşdeğer hidrokarbon yatakların bulunduğu değerlendirilmektedir. 2010 yılı tüketim miktarları dikkate alındığında, Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon rezervinin Türkiyecin yaklaşık 572 yıllık, Avrupa’nın 30 yıllık doğalgaz ihtiyacını karşılayacak seviyede olduğu anlaşılmaktadır…”
Türkiye’nin bugün itibarı ile yıllık ortalama 10 milyar dolar doğalgaz ithal ettiği üzerinden, 572 yıllık doğalgaz değerin karşılığı 5.7 trilyon dolar olduğunu unutmayalım.
Cenabı Allah yar ve yardımcımız olsun.
Baki selamlar.
