Tokat’a vardığımızda saat 20.00 civarıydı. Birkaç yıl önce kitap fuarına da geldiğim için şehre, hatta istirahat edeceğimiz otele aşina idim. Odalarımıza yerleşip akşam yemeği için restorana indik. Yemekten sonra bir grup arkadaş Tokat Köprüsünün gece manzarasını temaşa etmeye gidecekti ama ben kendimi yorgun hissediyordum. Oda arkadaşım Ahmet Aka’ya “istirahate ihtiyacım olduğunu” söyleyip yatsı namazından sonra kendimi uykuya teslim ettim.

Tokat ilimiz

Âşık ve şairlerin şiirleriyle coşkun akan nehirsin,

Ünlü seyyah Evliya Çelebinin methettiği şehirsin,

Seni gelip gören gezen bilir, gelmeyenler ne bilsin?

Hey on beşli türküsünün yazıldığı yersin sen Tokat.

Dokuz yüz yetmiş yedi doğumlu.

Mesleği avukat; hukukçu,

İki dönemdir başkan seçiliyor,

Tokat’ta Sevilen Eyüp Eroğlu.

Herkese güler yüzle bakıyor,

Kalıcı hizmetlere imza atıyor,

Canla başla severek çalışıyor,

Sevgili Başkan Eyüp Eroğlu.

Suyun olduğu yerde hayat vardır deyimi, bu olsa gerek. Yeşilırmak, Amasya’ya olduğu gibi Tokat ovasına da hem güzellik katıyor hem de bereket veriyor. 1 Ağustos sabahı 08.00’den itibaren güne otelimizde kahvaltı ile başladık. 09.30’da ise rehberimiz Hasan Erdem bize dahil oldu ve Tokat gezimiz başladı.

2017 yılında kitap fuarına katılmak üzere Hüzeyme Yeşim Koçak, Melahat Ürkmez, Ahmet Aka ve bendeniz Tokat’ta 4 yıl önce iki gün gezdiğimiz için yabancı değildik. Otobüste Tokat kalesini seyrederek buram buram tarih kokan şehir merkezine geldik. Fatih Sultan Mehmet Han’ın eşi Gülbahar Hatun adına oğlu Sultan 2. Beyazıt tarafından yaptırılan olan Hatuniye Camii ihtişamıyla göz kamaştırıyordu.

Alışveriş için 112 odalı Taşhan’da esnaf, günlerden pazar ve erken saatler olmasına rağmen işbaşı yapmıştı. Anlaşılan erkenci ziyaretçileri için haberdar edilmişlerdi. Hasan Bey “Alışveriş edecekler, aldıklarını otobüse bırakmayı ihmal etmesinler. Çünkü artık bolca yürüyeceğiz” uyarısında bulundu. Tokat bamyası, asma yaprağı, pekmez ve el baskılı tokat yazmaları buranın meşhur ürünüydü.

Tarihi hamamları, medreseleri, türbeleri ve camileri ile ünlü Bağdat caddesini arşınlayarak Yahudiler Sokağı namıyla maruf kentsel dönüşüm alanına geldik. Vaktiyle Yahudiler çoğunlukta olduğu için bu adla anılıyormuş. Burada camilerin yanı sıra kilise ve havra da bulunuyormuş fakat havra ve kiliseler kendi cemaatleri tarafından, “İbadete gelen yok” diyerek 1903 yılında kapatılmış. Yani bir dönem bu sokakta üç dine ait ibadethaneler neredeyse yan yanaymış.

Daha sonra hummalı Restorasyon çalışmasının devam ettiği Kışla Mahallesi Sulu Sokak’taki bulunan müzeleri, hanları, hamamları, hatta enteresan bir isimle anılan ve halen Restorasyonu devam etmekte olan Ali Tuğsi tarafından yapılmış olan Sık dişini helâsına geldik. Rehberimiz bu bölgenin eski zamanlarda çok kalabalık bir yaşam merkezi olduğunu, bu sebeple han, hamam gibi iş yerleri çok olunca tuvalet ihtiyacının da yoğunlaştığını anlatıp “Ali Tuğsi tarihin ilk bağımsız umumi helasını, hem de nalettayn bir biçimde değil, bir sanat harikası olarak inşa etmiş. Defi hacet için insanlar buraya akın edince de kapıda uzun kuyruklar oluşmuş. Bu sebeple de halk arasında ‘Sık dişini helâsı’ diye anılır olmuş” dedi.

Şehir Müzesini gezerken Tokat’ın çalışkan ve güler yüzlü Belediye Başkanı Eyüp Eroğlu kafilemize katıldı. Müze bahçesinde Amasya’dan getirdiğimiz kirazlar ve ikram edilen çay eşliğinde güzel bir sohbet oldu. Bilhassa restore işinde önemli tarihi yerlerin bölgesel olarak ele alınıp ihya edilmesi takdire şayandı.

Danişmentliler döneminde inşa edilen Ulu Camii dimdik ayakta. Özel mülkiyet olan kerpiç yapıdan geriye kalan uzun ve yüksek duvarlar adeta zamana meydan okuyor. Katırcıoğulları Hanı terk edilmesine rağmen halen tabiat şartlarına karşı direncini koruyor.

Büyük bir kervansaray olan Deveciler Hanı Kara gümrüğü olarak da kullanılmış. İçinde develer ve atlar için ahırlar, insanların istirahat odaları, eyvanlar, ortasında taştan oyma bir su kurnasıyla abidevi bir eser olarak duruyor. Hanın giriş kapısının etrafında köşelere yakın yerde iki oyuk (delik) vardı. Rehbere “Bunların bir önemi var mı?” diye sordum. “Olmaz mı” deyip şu bilgiyi verdi: “Hana giren kervancı başılar gümrük vergisini ödeyip çıkarken bu deliklere sadaka bırakır ve köşeyi dönermiş. Sadaka ihtiyacı olanlarda kıvrakça alıp kimseye görünmeden köşeyi dönermiş. İşte literatüre giren ‘köşeyi dönme’ deyimi de buradan türemiştir.” Oysa günümüzde köşeyi dönmek deyimi kısa yoldan zengin olmayı, sahtekârlığı, hilekârlığı anlatıyor, değil mi? Bakın hele o güzelim sözü ne hale getirmişiz?

Buranın önemli bir ticaret merkezi ve kervan yolu olması sebebiyle, önde merkep ve kervancı, ardından yükleriyle develer olan büyük bir Kervanı Heykeli yapılmış ki, son derece anlamlı olmuş.

Tokat’ın fethi 1073’de yapılıp Türk yurdu olmuş. Tokat şehri ticarette olduğu gibi ilimde de ileri olduğunu gösteriyor. Konya’dan sonra ilk Mevlevihane’nin Tokat’ta yapılması, Osmanlıya 6 tane Şeyhülislam vermesi de bunun bir göstergesidir.

Hülasa; bu şehirlerin idarecilerini tarihi yerleri restore ettirmeleri ve kültüre ehemmiyet vermelerinden dolayı tebrik etmek gerekiyor.

Bu güzel yerleri ziyaret edip otobüse döndükten sonra rehberimiz Hasan Beye “Yorulduğumu” söyleyince kentsel dönüşümle yenilenmiş bir çayhaneyi gösterip “İsmail amca sen burada otur, dinlen ve çayını yudumla. Bizi bekle. Zaten ziyaret yerleri de az kaldı” dedi. Belki son birkaç yerde kafileden ayrı burada dinlenip yakındaki tarihi camide ikindi namazımı eda ettim. Ekip döndüğünde onlar da çaylarını yudumlayıp yorgunluk attı.

Gün sona ermek üzereydi. Otobüsümüz geldi, bindik ve Yeşilırmak kenarındaki Hıdırlık Belediye Sosyal Tesislerine geçtik. Belediye Başkanı Eyüp Eroğlu karşılaşmamızdan itibaren bizi bırakmamıştı. Patlıcan ve kuzu etinden mükellef Tokat kebabı, etli ve baklalı yaprak sarmaları ile karnımızı doyururken sohbetin son demleriydi.

Akşam namazını müteakiben kanımızın kaynadığı dostları ardımızda bırakırken Tokat’a son bakışlarla veda ettik.

Gezimiz sırasında kaleme dökülen şiirleri yazımızın başında ve içinde zikrettik ama 2017’deki Tokat seyahatimde de gönlümde aşk uyandıran Tokat’a bir güzelleme yazmıştım. Yazımıza noktayı da bu şiirle koyalım.

TOKAT İLİMİZ

Belediyenin daveti ile geldik seni gezmeye

Konyalı yazar ve şairlerin gönül kitabı ile

Konya dan Tokat’a acep ne yakışır hediye

İşte bu şiirli sevgiyle geldik biz Tokat ilimiz

Çok görmek istiyordum şu Tokat ilini

Yeşil ormanıyla ünlü olan çamlı belini

Karadeniz ve iç Anadolu’nun süslü gelini

Güzelleri ile adından söz edilen Tokat ilimiz

Ünlü kazova ovanız yılda iki ürün verir

İki metreye yakın rakımlı şanlı Çamlı belin

Gazi Osman paşanın Talibi Ceyhuni şairlerin

Yetiştirdiğin ünlülerle övün sen Tokat ilimiz

Karlı kışta bile çok güzeldi şehrin silueti

Buranın yaşayanları böyle görsün cenneti

Yeşil ırmak bu şehre yüce Allahın nimeti

Seni gezip görmeye geldik bizler Tokat ilimiz

Kalenizden bakınca güzel şu Tokat’ın hali

Gecenin loş ışıklarında yeşil ırmağın mavi

İklimlerin size verdiği bereket cennet misali

Tarihinle kültürünle güzelsin sen Tokat ilimiz

Kale kışladan bakınca şu şehri Tokat’a

Minareler yükselir göklere doğru hışımla

Çok harika bir şehirsin Tokat bahar kışınla

Sende yaşamayı arzu ederdim Tokat ilimiz

Mevlana şehri Konya mıza özenmişsiniz

Mevlevilerle semazenlerle bezenmişsiniz

Karadeniz iç Anadolu iklimli bir şehirsiniz

Verimli bereketli topraklara sahip Tokat ilimiz

Kale sulu sokaktan bakınca görüntü aşiyan

Yukardan çok heybetli görünüyor taş han

Baharla yeşile bürünüyor senin her köşen

Senin için cana can katar derler Tokat ilimiz

Duydum tarihi adını Togayit Türklerinden alır

Yoksa bol yeşil otlarla doymuş Tok Atlar’mıdır

Sana surlu şehir diye isim koyan tarihçiler vardır

Ne olursan olan senin sevenin çoktur Tokat ilimiz

Araştırdım Tokat’ın merkezini ve ilçelerini

Sanal âlemde gezdim tanıdım her yerlerini

Dağların zirvesine yapılmış tarihi kalelerini

Sen gezip yazmaya doyulmuyorsun Tokat ilimiz

Erbaa, Reşadiye Yeşilyurt ve Pazar ilçeleri

Niksar, Almus, Zile, Turhal gezilesi yerleri

Artova, Başçiftlik Sulu sarayı gidip görmeli

Seni günlerce gezmek yaşamak isteriz Tokat ilimiz

Ozan İsmail cennet ülkeyi gezmeye doymaz

Tokat’ı yazmak Kolay değil kâğıtlara sığmaz

İnsanları çok cana yakındır misafirden yılmaz

Güzel Anadolu’muzun tarih şehri Tokat ilimiz

Konyalı ozan İsmail DETSELİ. 4. Kasım 2017