Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde düzenlenen 2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Teklifi Bilgilendirme Toplantısı'nda yaptığı konuşmada, Bartın'da, maden ocağındaki kazada hayatını kaybeden işçilere Allah'tan rahmet, ailelerine başsağlığı, yaralılara acil şifalar diledi.
Oktay, böylesi acıların tekrar yaşanmaması için tedbirler alınarak yaraların hızla sarılacağını belirtti.
2023 yılı bütçesi hazırlıklarının, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın vizyon direktifleriyle, strateji ve Bütçe Başkanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığının eş güdümü, tüm bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşlarının katkılarıyla tamamlandığını anlatan Oktay, "2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi bugün itibarıyla Sayın Cumhurbaşkanı'mız tarafından TBMM'ye sunulmaya hazırdır." ifadesini kullandı.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin 5'inci bütçesi
Oktay, 2023 yılı bütçesinin AK Parti hükümetlerinin 21'inci, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçişin ardından hazırlanan 5'inci bütçe olduğunu belirterek, ülke ve millete hayırlı olmasını diledi.
Geçmiş yıllarda olduğu gibi vatandaşların ihtiyaçlarına odaklanan aynı zamanda bir atılım bütçesi olan 2023 yılı bütçesinin Türkiye yüzyılının bir kilometre taşı olacağını vurgulayan Oktay, sözlerini şöyle sürdürdü:
"100'üncü yılın bütçesi; yatırım, üretim, istihdam, ihracat ve büyüme odaklı bir yapıdadır. 2023 bütçe kanun teklifimizi vatandaşımızı küresel belirsizliklerden ve risklerden koruyacak, her kesimden insanımızı kollayacak şekilde adil ve sosyal bir anlayışla hazırladık. Aynı zamanda bütçenin program dağılımına baktığımızda, inovasyonun, teknolojinin ve durmadan ilerleyen Türkiye'nin bütçesi olduğunu görüyoruz. Sosyal bir yapıya sahip olan bütçe teklifimiz, toplumun tüm kesimlerine hitap eden, sahip çıkan programlar, destekler ve ödenekler barındırmaktadır. Emeğin, refahın, istikrarın ve oyun kurucu Türkiye'nin bütçesi olan bu teklifin Türkiye yüzyılının sıçrama zemini olacağı inancıyla, insanımızın işini, aşını ve geleceğini güvence altına almaya devam edeceğiz. Halihazırda büyüme oranlarımızdan ihracat ve istihdam rekorlarına kadar pek çok gösterge, Türkiye'nin yoluna güçlenerek devam ettiğini ortaya koymaktadır."
2023'te ekonomide yüzde 5 büyüme bekleniyor
Fuat Oktay, 2022 yılının ilk yarısı itibarıyla canlı iç ve dış talebe bağlı olarak, sanayi sektörü öncülüğünde güçlü büyüme sürecinin devam ettiğini söyledi.
Küresel iktisadi faaliyetteki yavaşlamaya rağmen yıl genelinde ekonomik büyümenin yüzde 5 olarak gerçekleşmesinin öngörüldüğünü anlatan Oktay, "Ekonomimizin 2023 yılında da üretim ve talep yönüyle dengeli bir görünüm sergileyerek yine yüzde 5 oranında büyüyerek diğer ülkelerden olumlu yönde ayrışması beklenmektedir. Güçlü ekonomik aktivitenin ve dış talebin istihdam oluşturma kapasitesi üzerinde olumlu etkileriyle istihdamımız; 2021 yılının ikinci çeyreğinde salgın öncesi seviyelerin üzerine çıkmıştır. 2022 yılının ilk yarısı itibarıyla güçlü istihdam artışımızın iş gücüne katılımdaki artışı aşmasıyla işsizlik oranı da azalmaya devam etmiştir. 2022 yılı genelinde ekonomideki canlılığın sürmesiyle yıl sonu itibarıyla istihdamdaki yıllık artışın 1,9 milyona yaklaşarak işsizlik oranının yüzde 10,8'e gerilemesi, 2023 yılında da bu oranının yüzde 10,4'lere düşmesi hedeflenmektedir." değerlendirmesinde bulundu.
"2022 yılında da ihracatımız tarihi rekorlar kırmaya devam etmektedir"
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Oktay, uygulamaya koydukları politikalar neticesinde, küresel iktisadi faaliyetin zayıfladığı bir dönemde ihracatın da yüksek bir performans sergilediğini dile getirdi.
2021 yılında hızla artan ihracatın 225,2 milyar dolarla Orta Vadeli Program hedeflerini aştığına dikkati çeken Oktay, "Jeopolitik gerilimler ve küresel resesyon beklentilerine rağmen 2022 yılında da ihracatımız tarihi rekorlar kırmaya devam etmektedir. Yıllıklandırılmış ihracat eylül ayı itibarıyla 252 milyar doları da aşmış, ilk kez iktidarımız döneminde küresel mal ticaretinden ülkemizin aldığı pay yüzde 1'in üzerine çıkmıştır. 2022 yıl genelinde OVP’de belirlediğimiz 255 milyar dolar ihracat hedefimizin ve 2023 yılı için 265 milyar dolarlık ihracat hedefimizin aşılması için yeşil dönüşüm ve dijitalleşme gibi küresel ticaretteki yeni gelişmelerle uyumlu olarak çalışmalarımızı proaktif bir şekilde sürdürmekteyiz." şeklinde konuştu.
"Turizm gelirlerinin salgın öncesi dönemin üzerine çıkmasını bekliyoruz"
Tüm dünyada salgından oldukça olumsuz etkilenen seyahat gelirlerinin Rusya-Ukrayna savaşının turizm sektörü üzerinde oluşturduğu baskıya rağmen, hükümetin destek ve politikalarının etkisiyle cari dengenin iyileşmesine önemli katkı sağlandığını dile getiren Oktay, "Bacasız sanayi olarak adlandırdığımız ve ekonomimize önemli bir döviz girdisi sağlayan turizm sektörünün güçlü performansı ile 2022 yılı sonunda inşallah seyahat gelirlerimizin 37 milyar dolara ulaşarak salgın öncesi dönemin de üzerine çıkmasını bekliyoruz. Böylece, küresel enerji fiyatlarında rekor seviyelerde artışın olumsuz etkilediği ithalat ve cari işlemler dengesinde de önümüzdeki dönemde iyileşme bekliyoruz." diye konuştu.
Enerji ve savunma sanayi projeleri yatırımları
Fuat Oktay, 2022 yılında yüksek büyüme sağlarken enerji hariç cari fazlada artış kaydetmiş durumda olduklarını bildirdi.
Oktay, enerji alanında ithal bağımlılığını azaltmaya yönelik attıkları adımların ve diplomatik girişimlerin cari dengeye olumlu yansımalarının da daha net bir şekilde görülebileceğini belirtti.
Enflasyonla mücadeleyi sürdürürken, hayat pahalılığının yol açtığı zorlukları da telafi edecek gerekli politikaları hayata geçirdiklerini aktaran Oktay, şöyle devam etti:
"Bunların yanında, hastaneler, otoyollar, demir yolları, köprüler, tüneller, barajlar, içme suyu ve sulama tesisleri, organize sanayi bölgeleri, AR-GE merkezleri, enerji ve savunma sanayi projeleri gibi sayısız yatırımı, içinde bulunduğumuz bütçe döneminde hayata geçirdik ve yatırımlarımıza hız kesmeden devam ediyoruz. Bu başarıda maliye politikamızı güçlü bir biçimde kullanıyor olmamız önemli ölçüde etkili olmaktadır. Hazırlanan bütçe teklifi; kalkınma hedeflerimiz, ülkemizin refahını artırma gayretlerimiz ve istikrarımızın dayanağını oluşturmaktadır. Enerjiden tarıma, sanayiden savunma sektörüne kadar Cumhurbaşkanı'mızın liderliğinde her alanda somut ve dinamik politikaları, bütçemiz temelinde birer birer uygulamaya geçirmeye devam edeceğiz."
Eğitim bütçesi
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Oktay, merkezi yönetim bütçesi kapsamında, 225 kamu idaresinin bütçesinin bulunduğuna dikkati çekti.
"2023 yılı Merkezi Yönetim Bütçesi'nde bütçe giderlerinin 4 trilyon 470 milyar lira, bütçe gelirlerinin 3 trilyon 810 milyar lira olacağı öngörülmektedir." diyen Oktay, şunları kaydetti:
"Bütçe açığının gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı ise yüzde 3,5 olarak öngörülmektedir. 2023 Yılı Bütçe ödeneklerinin ekonomik sınıflandırmaya göre dağılımı ise şöyledir. Personel giderleri için toplam 1 trilyon 102,7 milyar lira. Mal ve hizmet alım giderleri 318,7 milyar, cari transferler 1 trilyon 682 milyar, sermaye giderleri 315,8 milyar, sermaye transferleri 37,3 milyar, borç verme giderleri 359,2 milyar, yedek ödenekler 88,2 milyar, faiz giderleri 565,6 milyar lira. 2002 yılından beri eğitimi en öncelikli meselemiz olarak gördük ve 7,5 milyar lira olarak devraldığımız milli eğitim bütçesini 2023 yılında 435 milyar liraya yükselttik. Öğretmenlik Meslek Kanununu yürürlüğe koyduk, böylece öğretmenlerin kariyer imkanlarını genişlettik. Öğretmenlerimiz, uzman öğretmen olduklarında maaşlarında 2023 yılında yaklaşık 2 bin 250 lira, başöğretmen olduklarında yaklaşık 4 bin 500 lira artış olacaktır."
Üniversite ve öğrenci sayısıyla birlikte üniversitelere ayırdıkları kaynağı da sürekli artırdıklarını, 2002 yılında 3,1 milyar lira olan yükseköğretim kurumları bütçelerini 43,3 kat artışla 2023 yılında 134,7 milyar liraya çıkardıklarını vurgulayan Oktay, "Yükseköğretimi de dahil ettiğimizde eğitim bütçemizi 2023 yılında 649,8 milyar liraya yükseltiyoruz. Böylece merkezi yönetim bütçesinden yüzde 14,5 ile en büyük payı eğitime ayırıyoruz." ifadesini kullandı.
Eğitimle birlikte hükümetleri döneminde en fazla önem verilen konuların başında sağlığın geldiğine değinen Oktay, şu değerlendirmeyi yaptı:
"Başta hekimlerimiz olmak üzere tüm sağlık personelimizin sabit ek ödemeleri merkezi yönetim bütçesine alındı ve taban ödeme adı altında yeni bir ödeme unsuru getirildi. Hekimlerimizin mali haklarının yanında emekli aylıkları da önemli oranda artırıldı. Uzman hekimlerimizin emekli aylıklarında 3 bin lira, diğer hekimlerimizin emekli aylıklarında 2 bin 335 lira artış yapılmıştır. Sağlıkta insan gücü sayısı 2002 yılında 257 bini Sağlık Bakanlığı bünyesinde olmak üzere toplam 379 bin iken, 2022 yılı Eylül ayında 766 bini Sağlık Bakanlığı bünyesinde olmak üzere toplam 1 milyon 347 bine çıkmıştır. 2002 yılında toplam hekim sayımız 91 bin 949 iken, 2022 yılı Eylül ayında ülkemizde toplam hekim sayısı 184 bin 452'ye yükselmiştir. Sağlık personeli kapasitemiz 2022 ve 2023 yıllarında da hızla artmaya devam edecektir."
Oktay, bütçede vatandaşların sağlık hizmetlerinden en iyi şekilde yararlanmalarını temin etmek için merkezi yönetim bütçesinden Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarına 291,5 milyar lira, yükseköğretim kurumları sağlık uygulama ve araştırma merkezlerine 15,5 milyar lira olmak üzere toplam 307 milyar lira kaynak ayrıldığını bildirdi.
Sağlık Bakanlığı ve yükseköğretim kurumları döner sermayeleri ile Sosyal Güvenlik Kurumundan yapılacak sağlık harcamaları da dikkate alındığında sağlık alanına ilişkin ayrılan toplam kaynağın 696,8 milyar liraya ulaştığını ifade eden Oktay, "Sosyal devlet ilkesiyle ülkemizin sahip olduğu refahı toplumun tüm katmanlarına yaymaya kararlıyız." dedi.
Oktay, 2023 yılı bütçesinde sosyal harcamalar için ayırılan kaynak miktarını, 2002 yılındaki 1,6 milyar seviyesinden 258,4 milyar liraya çıkardıklarını ve bu tutarın 2023 yılı bütçesinin yüzde 5,8'ine denk geldiğini söyledi.
2023'te, ödeme gücü olmayan vatandaşların sağlık primi giderlerini karşılamak amacıyla 52,6 milyar lira ayırdıklarını bildiren Oktay, 65 yaş üstü yaşlılar, bakıma ihtiyacı olan engelliler ve yakınlarına bağlanan aylıklar kapsamında 31,3 milyar lira kaynak ayrıldığını belirtti.
Fuat Oktay, engellilerin evde bakımına destek amacıyla 28,2 milyar lira, sosyal konut finansmanının desteklenmesi amacıyla 10 milyar lira, aile destek programı için 7,5 milyar lira, ekonomik yoksunluk içinde olan çocukların aileleri yanında yetişmelerine imkan sağlayan sosyal ve ekonomik destek ödemeleri için 5 milyar lira, yoksul ailelere elektrik tüketim desteği kapsamında 4,8 milyar lira, engelli eğitim taşıma giderleri için 2,4 milyar lira, koruyucu aile uygulaması kapsamında yaklaşık 713 milyon lira kaynak ayırdıklarını ifade etti.
Avrupa başta olmak üzere, tüm dünyanın enerji arz güvenliği konusunda belirsizlik içinde bulunduğunu, Türkiye'nin ise kendi çözüm mekanizmasını harekete geçirdiğini belirten Oktay, "Yerli ve milli imkanlarla Karadeniz'de keşfedilen doğal gazı 2023'ün ilk aylarında vatandaşlarımızın evlerinde kullanımına sunacağız." diye konuştu.
Enerji arz güvenliği çerçevesinde kaynak çeşitliliğine ve kapasite artırımına özel önem verdiklerini vurgulayan Oktay, "Rusya Devlet Başkanı Putin, ülkemizin doğal gaz üssü haline gelebileceği yönünde Türk akım projesine desteğini açıklayarak ülkemizin enerji arzı konusunda kilit nokta olabileceğine de işaret etmiştir." dedi.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, enerji kullanımında hükümet olarak vatandaşın yanında durduklarını, vatandaşların daha ucuz elektrik ve doğal gaz kullanabilmeleri için doğal gazda yüzde 80, elektrikte ise birinci kademede yüzde 50 oranında sübvansiyon uygulandığını söyledi.
Enerji sübvansiyonlarının 2023 yılı bütçesine yükünün 600 milyar lira seviyesinde yer aldığını aktaran Oktay, asgari ücretin vergi dışı tutulması neticesinde de 300 milyar lira tutarında vergiden vazgeçildiğini kaydetti.
Oktay, sosyal devlet ilkesi gereği toplum kesimlerine 2023 yılı bütçesinden sağlanan refah katkısının yaklaşık 1 trilyon 200 milyar liraya ulaştığına dikkati çekerek, "Bu tutar bütçenin yaklaşık yüzde 27'sine tekabül etmektedir. Refahı toplumun tüm kesimlerine yayma hedefiyle, daha müreffeh bir toplum için milletimizin yanında olmaya devam edeceğiz." şeklinde konuştu.
Gıda güvenliği ve tarımsal kalkınmayı, milli güvenlik meselesi olarak gördüklerini vurgulayan Fuat Oktay, 2023 bütçesinden tarıma 142,9 milyar lira kaynak ayırdıklarını bildirdi.
Oktay, şöyle devam etti:
"Bu kapsamda, tarımsal destek programları için 54 milyar lira, tarım sektörü yatırım ödenekleri için 40,4 milyar lira, tarımsal kredi sübvansiyonu, müdahale alımları, tarımsal KİT'lerin finansmanı ve ihracat destekleri için 48,5 milyar lira kaynak ayırıyoruz. OECD 2022 yılı Tarım Politikası İzleme ve Değerlendirme Raporuna göre ülkemizin tarıma ayırdığı toplam kaynağın GSYH'ye oranı 2021 yılı için yüzde 1,15 olarak belirtilmektedir. OECD ülkeleri ortalaması ise 0,61 düzeyindedir. Son iki yıl içinde önemli ölçüde artırdığımız reel sektör desteklerine 2023 yılında da devam ederek yatırım, üretim, istihdam ve ihracat odağımızla özel sektörle omuz omuza büyüme stratejimizi sürdürüyoruz. Reel kesim destekleri için bütçemizden 145,4 milyar lira olarak ayırdığımız ödenek bunun göstergesidir. Bu kapsamda, sosyal Güvenlik Kurumu işveren prim ödemeleri için 68,1 milyar lira, tarımsal krediler sübvansiyon desteği olarak 21,6 milyar lira, Halk Bankası esnaf kredileri sübvansiyon desteği için 11 milyar lira, ihracat destekleri kapsamında 10,3 milyar lira, Eximbank sermaye artırımı için 6,8 milyar lira, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımız aracılığıyla kullandırılmak üzere teşvik ödemeleri kapsamında 6 milyar lira kaynak ayırdık."
Fuat Oktay, Savunma Sanayii Destekleme Fonu için ayrılan kaynak da dahil edildiğinde savunma ve güvenlik sektörü için 2023 yılında 468,7 milyar lira ödenek öngörüldüğünü belirtti.
Büyükşehir ve diğer belediyeler ile il özel idarelerine ayrılan toplam kaynağı yüzde 49,1 artırarak 401,1 milyar lira seviyesine yükselttiklerini ifade eden Oktay, 2002'de bu kaynağın bütçe içerisindeki payının yüzde 4 iken bu oranın 2023 yılında yüzde 9 olduğunu söyledi.
Ödenek tahsis edilen bütçe programları
Oktay, ödenek tahsis edilen başlıca bütçe programları ve artış oranlarına ilişkin şunları kaydetti:
"Enerji arz güvenliği, verimliliği ve enerji piyasası programı kapsamında ayırdığımız kaynağı, bir önceki yıla göre yüzde 154,9 artırarak 406 milyar 535 milyon liraya çıkardık. İstihdam programı ödeneğini yüzde 63,7 artırarak 100 milyar 403 milyon lira seviyesine yükselttik. Kadının güçlenmesi programına ayırdığımız kaynağı bir önceki yıla göre yüzde 53,2 artırarak 2 milyarın üzerine çıkardık. Çocukların korunması ve gelişimlerinin sağlanması programına ayırdığımız kaynağı yüzde 45,4 oranında artırarak 10 milyar 985 milyon lira seviyesine getirdik. Tüketicinin korunması, ürün ve hizmetlerin güvenliği programı ödeneğini ise yüzde 40 oranında artırarak 7 milyar 454 milyon liraya yükselttik. Hukuk ve adalet programı ödeneğini yüzde 65,1 artırarak 79 milyar 436 milyon lira seviyesine çıkardık. Çevrenin korunmasına ve sürdürülebilir şekilde yönetilmesinin sağlanmasına önem veriyoruz. Bu amaçla, toprak ve su kaynaklarının kullanımı ve yönetimi programı ödeneklerini bir önceki yıla göre yüzde 47 oranında artırarak 47 milyar 870 milyon liraya, sürdürülebilir çevre ve iklim değişikliği programı ödeneklerini bir önceki yıla göre yüzde 112 oranında artırarak 6 milyar 244 milyon liraya, ormanların ve doğanın korunması programı ödeneklerini bir önceki yıla göre yüzde 76 artırarak 10 milyar 210 milyon liraya yükselttik."
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Oktay, bütçeyi, Türkiye'nin kalkınma hedeflerine ulaşma ve vatandaşların refahını artırma yönündeki çalışmalarının bir halkası olarak TBMM'nin takdirlerine sunacaklarını hatırlattı.
Fuat Oktay'ın açıklamalarının ardından geleneksel bütçe bağlama töreni yapıldı. Oktay, masada yer alan bütçe evraklarına son düğümü attı.
Toplantıda, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanı İbrahim Şenel ile Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Yunus Elitaş da hazır bulundu.
