Kuruluşu tarih öncesi çağlara dayanan Konya’nın yaşayan kültürü şüphesiz geçmişin izlerini taşımaktadır. Konya'nın önemli kültürlerinden biri de çetnevirdir. Düğün, asker uğurlama gibi dönemlerde yapılan çetnevir, geleneksel kültürümüzün en önemli parçalarından bir tanesi. Köy, kasaba ve şehir merkezlerinde çok az bir değişiklikle yapılmaya devam eden eğlence kültürü evlenecek olan, askere gidecek olanların yakınlarının buluştuğu güzel bire gelenektir. Çetnevir ise, kabuklu yemişlerin kırılarak yenilmesi veya kuru yemiş yemek gibi anlamlara geliyor. Düğünlerde gençlerin bu tür kuru yemiş ve mevsimsel meyveler yiyerek arkadaşlar arasında çalgı ve çengi ile eğlenmelerine çetnevir deniyor.
Canlı müzik eşliğindeki programın sonunda konuklara, Konya Ovası'nın ana ürünü olan ve bereketi simgeleyen buğdaydan yapılan afyonlu (haşhaş) bulgur aşı ve çeşit çeşit kuru yemişler ikram ediliyor.
ÇETNEVİRDE OYNANAN OYUNLAR
Çetnevir ise sadece çalgı-çengi eşliğinde yenilip içilen değil, çeşitli oyunların oynandığı da bir kültürü barındırmaktadır. Bu oyunların başında ise yattı-kalktı oyunu, vız vız oyunu, dilsiz oyunu, düdük oyunu, deve oyunu, cıngırak oyunu gelmektedir. Çalgı çengi eşliğinde arkadaşları gecenin geç saatlerine kadar burada eğlenirler. Her mahalleli de buna itiraz etmez. Oynanan oyunlarla eğlenen davetliler güzel bir gün akşam yaşamaktadır.
Çetnevir eğlencelerinde konuklara; “Yeme içme serbest, cebe koyma yok” denilerek şaka yapılır. Bazen şaka olsun diye konukların ceplerinin arandığı, konukların ceplerine gizliden küllük, yemiş kabukları, konulduğu da olur.
DAMADA ZORLA YEDİRME
Çetnevirin en eğlenceli tarafı ise damadın yedirilmesidir. Kabuklu yemişlerden, acı biberlere, tuzlu yiyeceklerden, tatlılara kadar damat zor bir süreç geçirir. Çok zor durumda kalan damadın yardımına yeni sağdıç yetişir ve onu davetlilerin elinden kurtarma telaşına kapılır.
KONYA ÇETNEVİRİNİN EĞLENCESİ KÖÇEKLER
Konya düğün geleneğinin önemli bir geleneği de köçeklerdir. Erkeklerin kadın kılığına girerek oynaması anlamına gelen köçeklik, çetnevir kültürünün de bir parçası olmuş durumda. Anadolu'nun çeşitli illerinde devam edilen köçek kültürü, Abdal, Arap gibi değişik isimlerle anılmaktadır. Konya'da ise genelde Arap ismi öne çıkmaktadır. Nedeni ise Arap'ın tersten okunduğunda Para anlamına gelmesidir. İşleri çeşitli kıyafetler giyip oynayarak para kazanmak olan köçekler kendilerine bu ismi vermiştir. Arap, Dede, Efe ve Kızlardan oluşan ekip, davetlileri zorla oynatarak, oyunlar düzenleyerek eğlendirmektedir. Arap ve Dede ellerindeki sobayla davetlilere vurarak, zorla oynatmakta, kızlarda gösterdikleri oyunlarla bahşiş toplamakta. Sempatik tavırları, kostümleri ve renkli kişilikleriyle köçekler önemli bir kültürel hazine durumunda.
Çumra'da Fatih Uyar'ın düğün çetnevirine katılan Arap ekibi oldukça eğlenceli vakit geçirdi. Arap ekibi kültürü hakkında bilgi vere Halil Harman, geçmişte kadınların oynatılmasına karşı, kadın kılığında erkek olan köçeklerin oynatılmaya başladığını söyledi. "Zamanla bu durum kültüre dönüştü" diyen Halil Harman şunları söyledi: "Erkeklere kadın kıyafeti giydirerek böyle bir gösteri düzenleniyor. Oyun ise çok eskilere dayanıyor. Aslında bize ARAP deniyor ama gerçekte bildiğimiz Arap insanlar değiliz. ARAP'ı tersten okuyunca PARA oluyor. Oynarken de para aldığımız için durum buradan geliyor. Sadece oynamakla kalmıyoruz. Düğün sahiplerinin isteğine göre oyunlar tertip ediyoruz. Damat tıraşı, yattı-kalktı oyunu, vız vız oyunu, dilsiz oyunu, düdük oyunu, deve oyunu gibi oyunlar düzenleniriz. Türkiye'nin çeşitli yerlerinde bu ekip var. Yöreye göre kıyafetler biraz daha değişiyor. Sopa sadece benle dedede oluyor. Ben dedeyi döverim dede de misafiri döver kalkın oynayın diye. Ekipte Efe; Ömer Demirci, Dede; Özen Bardakçı, Kız: Mustafa Kara, Kız: Mustafa Taş oynuyor. Arap da benim. Örf ve adetlerimizi devam ettirmeye çalışıyoruz. Ancak eskiye göre şakaları kaldıran kimse yok. Daha önceleri düğün sahiplerine 2,5 tonluk aracı çektirir, damadı veya sağdıcı arabaların altından sürünerek geçirirdik. Şimdiki gençler o şakaya kaldırmıyor. Bir tane vursam benimle dövüşmeye gelir. Diğer taraftan bahşiş toplarız, işin işi para. Ancak iş eğlenmek, eğlendirmek için buradayız."
ÇETNEVİR BİZİM KÜLTÜRÜMÜZ
Damat Fatih Uyar da çetnevir düzenlemelerinin nedenini şöyle anlattı: "Çetnevir bizim kültürümüz. Yüzyıllara dayanan bir gelenek. Bir anlamda bekarlığa veda olarak da adlandırdığımız çetnevir kültürü ile arkadaşlarımızla biraraya geliyoruz. Müzik eşliğinde, köçek ekibi eşliğinde eğlenerek, çeşitli ikramlarda bulunuyoruz. Özellikle köçekler büyük ilgi görüyor. İnsanlar güzelce eğleniyor. Çumra'da her düğün öncesinde yapılan bir etkinlik. Geleneğimizi sürdürmek adına biz de çetnevirimizi yaptık."
EMİNE ÖZDEMİR