Araştırmacı-Yazar Muzaffer Tulukcu, Akören Tarihi’nde ilçenin yurtdışına rızık için çalışmaya giden isimlerini anlatıyor. 1960’lardan sonra ilçeden çalışmak için yurtdışına gidilmeye başlandığını belirten Tulukcu, bu isimlerin yurt dışındaki zorlu dönemlerine dikkat çekiyor.
YURTDIŞINDA ÇALIŞAN AKÖRENLİLER
İş, aş ve gelecek ümidi ile 1940'lı yıllar öncesi Akören'den göç edenlerin sayısı oldukça azdı. 1950'li yıllarda birlikte Akörenli Konya, Ankara başta olmak üzere ülkenin dört bir bucağına yayılmaya başladı. Bunların çoğunluğu memur ve işçiliğe yönelirken ticari hayatı tercih eden oldukça azdı. 1963 yılı ile birlikte Akörenli Avrupa'ya açılmaya başladı. İlk tercih Almanya olurken, sonrasında Hollanda'nın yanı sıra o az da olsa Akörenli Avusturya ve Fransa'da rızk mücadelesini sürdürerek bu ülkeleri yurt tuttular. Danimarka'da ise yalnızca bir Akörenli bir süre çalışarak Akören'e dönmüştü. 1970'li yıllara gelindiğinde ekmek kapılarını zorlayan Akörenli Suudi Arabistan topraklarında görülmeye başladı. Bu sıcak ülkeye 1980'li yıllarda Irak ve Libya ilave oldu. Akörenlilerin Suudi Arabistan topraklarında bulunmaları münferit olmasına rağmen Irak ve Libya'ya gitmeleri toplu olmuştu. Dönüşleri de genelde aynı olmuştu. Irak ve Libya’ya Akörenli’nin toplu gitmesinin sebebi fonksiyonel 2 Akörenli’nin sıcak ilgisiydi. Doğuş firmasında formen olarak mesleğini sürdüren rahmetli Süleyman Yoncalık sayesinde 30'a yakın Akörenli Libya’da çalışmıştı.
FOTO ALTI : Seyit Ahmet Soykan 1970’li yılların sonunda Libya’daydı
1960'da yıllarda T.E.C. firmasının 4 şantiyesinde çalışan Marangoz Veysel Ipıl, 1982-1986 yılları arasında bu firmanın Irak'taki şantiyesinde 20'ye yakın Akörenli’nin çalışmasına önderlik etmişti. Suudi Arabistan Irak ve Libya'ya giden Akörenliler Avrupa ülkeleri gibi çok uzun süreli bu ülkeleri yurt edinmediler. Bu sebepledir ki bu topraklarda 2. ve 3. kuşak Akörenli’yi göremiyoruz. Her 3 ülkenin fazlasıyla sıcak olması, sosyal hakların güçlü olmaması, alınan maaşların düşük olup fazlaca arttırılamaması, hukuki hakların zayıflığı nedeniyle Suudi Arabistan, Irak ve Libya'ya giden Akörenliler buralarda bu nedenle uzun süre kalmadılar.
FOTO ALTI : Ali Yoncalık 1988 yılı yaz aylarında kayınbiraderi Halil Acar’ın ilgisi ile Arabistan’a ulaşmıştı
Irak ve Libya’ya gidenler aracı şirketlerin projelerini tamamlayıncaya kadar sürmüştü. Ayrıca Irak'ta yeterli can güvenliğinin olmaması da etken olmuştu, nitekim nereden geldiği belli olmayan bir kurşunla Elektrikçi Abdurrahman Karakoç yaralanmıştı.
Anne akrabası aracılığı ile Enver Ersoy 1979 yılında Medine'ye gitti, 1983 yılında küçük kardeşi Oktay'ı getirtti. Değişik işlerde çalıştı, 1992 yılında geri döndü.
FOTO ALTI : Bahri Yoncalık da Libya’da ekmek kapısı için mücadele etmişti
Hasan Ali Acar ağabeyi Halil Acar'ın yardımıyla 2 Temmuz 1985 tarihinde Teyme’ye geldi. Lokantacılık, kıraathane, büfe çalıştırdı, motor ustalığı yaptı. 1988 yılında oğlu ve hanımını yanına getirdi. Kızı Emine burada doğdu, 1990 tarihinde Türkiye'ye geri döndü. Konya İş ve İşçi Bulma Kurumu’na müracaat eden Abdullah Aydemir, olumlu talep paralelinde 15 Ekim 1977 günü Damman şehrinde vardı. Alman firması ağırlıklı 1985 yılına kadar tır şoförlüğü yaptı. 1985 Mayıs ayında Türkiye'ye geri döndü. 1990 yılında tekrar Arabistan'a gitti. 1991 yılında geri döndü ve emekli oldu. Oto boyacı Halil Acar 1975 yılı yazında ustalık belgesi ile Ankara İş ve İşçi Bulma Kurumu’na müracaat ederek sağlık muayene sonrası uçakla Libya’nın başkenti Tripoli (Trablusgarp) ulaştı. Hükümete ait bir tamirhanede ekstra maaşla 9 ay çalıştı.
FOTO ALTI : Halil Acar 1975-1987 yılları arasında Suudi Arabistan’da rızk mücadelesi verdi
Türkiye'ye geri döndü. Bu sefer 7 yıl kadar sonra 1983 yılı şubat ayında kardeşi Ahmet Acar ile birlikte Suudi Arabistan'a yöneldiler. Tebuk’un Teyma kazasında TIR şoförlüğüne başladı, haftada bir iki gün evine dönebilecek şekilde 4 yıla aşkın Suudi Arabistan'da ekmeğini kovalayarak 1987 yılında Ankara'da olan ailesinin yanına döndü. Küçük kardeş Ahmet Acar 1983 yılı Şubat ayında İsmail ve Bayram Acar abilerinin ilgisiyle Konya'dan kontur firması otobüsü ile Medine'ye ulaştı. Teyme kazasında koparta ve tanker imalatına başladı. 27 Aralık 1985 tarihinde ailesini Akören'den Arabistan'a getirdi. 1990 yılına kadar çalışmasını sürdürdü ve sonrasında Akören'e döndü. İsmail Acar ise daha önce gidenlere özenerek 1976 yılında Kayasulu Mehmet Dadak ve Bozkır Kildere’li Hamza arkadaşıyla otobüs yolculuğu sonrası Şam, Amman üzerinden Medine'ye ulaştı, iş bulamayınca Cidde'ye geçti. Kısa süre sonra Türkiye'ye döndü. 1976 yılında Ankara'dan hemşehrisi Şükrü Kınaç'ın yardımıyla Libya'nın başkenti Trablusgarp'a gitti, 2 yıl kadar Liman işlerinde çalıştıktan sonra 1978 yılında Türkiye'ye döndü ve evlendi. 1979 yılında Hacı Ahmet Özden'in yardımıyla kardeşi Bayram Acar ve Mustafa Görmez (Mısırlı) ile birlikte Suudi Arabistan'a gitti. Tebuk Teyma’da kaportacı tanker imalatçısı olarak çalışmaya başladı. Sonrasında ailesini getirdi, 3 yıl sonra 1992 yılında Akören’e döndü. Tekrar 1993 yılında Arabistan'a gitti.
FOTO ALTI : Trablusgarp. Ayaktakiler: Formen Rahmetli Abdullah Ünsal, Ankaralı Etem Doğan. Oturanlar: Ahmet Çamlı, Akkiseli Tahsin Kıymet, Taşkentli Mehmet Sağır ve Erol Eskin
FOTO ALTI : Ahmet, Halil ve İsmail Acar kardeşler Arabistan topraklarında
Yıl sonunda Akören’e geri döndü. D. Ali Samancı ile birlikte 1974 yılında uçak yolculuğu ile İstanbul'dan Roma'ya sonrası Tunus'a ulaşan Seyit Ahmet Soykan iş bulamayınca Libya'ya geçtiler. Trablusgarp'ta iş bulamayınca 1980 yılına kadar değişik işlerde çalışarak Akören’e döndü. Kayınbiraderi Halil Acar'ın ilgisiyle 1988 yılı yazında otobüs yolculuğu sonrası Irak üzerinden Suudi Arabistan'a ulaşan Ali Yoncalık ise Teyma şehrinde 1990 yılı Mayıs ayına kadar, Bayram Acar'ın kahvehanesinde çalıştı ve radyatörcülük yaparak Akören’e dönmüştü. Abdülkadir Şahin 1986 yılında Libya'ya giderek Doğuş firmasına ait Defne Şantiyesi’nde Nivocu olarak işe başladı.
FOTO ALTI : (Sarı) Ahmet Çakır Irak, Suudi Arabistan ve Libya’da da çalışmıştı
Teknik eleman olduğu için altyapı kanalizasyon inşaatı olan firmanın tüm şantiyelerinde çalıştı. 14 ay sonra 1987 yılı sonunda Türkiye'ye döndü. DSİ 4. Bölge (Konya) Müdürlüğü’nde işe başlayınca bir daha Libya’ya gitmedi. Mustafa Akcan ve Mustafa Soykan kafa kafaya verirler ve Libya’ya gitmeye karar verirler. Vize imkanı olmayınca 1975 yılı ocak ayından önce Mısır Kahire sonra Libya’ya geçerler uzunca bir arayıştan sonra Bingazi’de Seyit Ahmet Soykan'ı bulurlar. Bir Alman firmasında Mustafa Soykan, sonrada Mustafa Akcan işe başlar. Mustafa Akcan Libya’da iki buçuk yıl çalıştı, pasaportunun vizesi olmadığı için bir gün hapis yattı ve para cezası ile kurtuldu ve Türkiye'ye döndü.
FOTO ALTI : Zeki Aydemir, Süleyman Yoncalık, Abdurrahman Yoncalık ve Mehmet Tufan ile Libya’da aynı kasabada beraber olmuşlardı
Mustafa Soykan ise 20 ay sonra Akören’e döndü, 3 ay sonra Suudi Arabistan'a gitti Riyad’ta 3 yıla yakın çalıştı. Oradaki çalışma şartları daha iyiydi. 10 yıl kadar Akören'de kaldıktan sonra tekrar Libya'ya gitti 2 yıl daha çalıştı ve Akören’e döndü.
FOTO ALTI : Abdullah Aydemir Arabistan topraklarında
Meram Sanayi’de kendi dükkanında oto boyacılığı yapan Mehmet Tufan'ın dükkanına 1978 yılı temmuz ayında Muhammed Ali Ubeyri adında bir Arap, tercümanı ile geldi. Yapılan teklif üzerine pasaportunu çıkararak otobüs yolculuğu sonrası Suudi Arabistan'ın Tebük şehrine bağlı Haşhaş köyüne ulaştı, burada iki buçuk yıl oto boyacılığı mesleğini sürdürdü. Bir buçuk yıl da Teyma’da çalıştı. Egzama rahatsızlığı nedeniyle Türkiye'ye döndü. Ankara Hacettepe Hastanesi'nde 2 ay tedavi oldu. Tekrar Meram sanayide mesleğini sürdürmeye başladı. Gene bir gün Libyalı bir kişi geldi, yapılan teklif üzerine uçakla Trablusgarp’a oradan Gubba ilçesine ulaştı, burada çalışırken tekrar rahatsızlandı, dağ bölgesinde bir hastanede 76 gün tedavi gördü. Libya’da 20 ay kadar daha kalarak 1985 yılı Mart ayında Konya'ya döndü. Genel Müdür Cemal Harmankaya'nın ilgisiyle MEDAŞ’ta işe başladı.
FOTO ALTI : Otobüs yolculuğu sonrası Arabistan’a ulaşan Bayram Acar oto boyacılığı yapmıştı
Mehmet Tufan Libya'da hemşehrileri Zeki Aydemir, Abdurrahman ve Süleyman Yoncalık ile aynı kasabada beraber olmuşlardı. Ali Osman Tokmak 1986 yılı Haziran ayında Süleyman Yoncalık'ın yeğeni Abdurrahman Yoncalık aracılığı ile uçakla Libya Trablusgarp, sonrası Bingazi oradan da otobüsle Doğuş firmasının Derne Merkez Şantiyesi’ne ulaştı. Şantiye’nin meyve yetiştirme işinde 18 ay çalıştı. Akören’e izne geldi evlendi. Bir süre sonra tekrar Libya’ya döndü. 14 Nisan 1989 tarihinde Türkiye'ye döndü ve Abdurrahman Yalçın'ın ilgisiyle Seydişehir Etibank’ta işe başladı.
FOTO ALTI : Oto boyacı Mehmet Tufan (ayakta) Suudi Arabistan da Arap arkadaşlarıyla
Ali Osman Tokmak Libya'da hemşehrileri Ahmet Aydemir, Abdullah Karabayır, Ahmet Akyol, Arif Çamlı, Ramazan Muştu, Bahri Yoncalık, Ercan Akceylan, Ramazan Akkoç, Hüseyin Yıldırım, Kadir Şahin, Kadir Küçükcartlak ve Tahsin Arıcan ile aynı yerde zaman zaman bir araya gelirlerdi. Bu ekibe birkaç ay sonra İsmail Demirörs, Hüseyin Çamlı, Mustafa Mustu ve Mustafa Soykan'da katıldı. Marangozluk mesleğini 12 Eylül 1978-31 Ocak 1986 tarihleri arasında Suudi Arabistan'da sürdüren Mehmet Çalış Alman Flip Hozman firmasında çalışmıştı. Yemeni gezdi, Umre ve Hac farizasını ihmal etmedi.
FOTO ALTI : Mustafa Soykan ve Mustafa Akcan Mısır üzerinden Libya’ya ulaşarak bir Alman firmasında çalıştılar
SSK emeklisi halen Akören'de yaşıyor. Birçok Akörenli Libya, Irak ve Suudi Arabistan'dan bir veya ikisinde de çalışırken halen Akören'de yaşayan renkli kimliğiyle tanınan Sarı Ahmet lakaplı Ahmet Çakır bu üç ülkede de rızık mücadelesi vermiş bir Akörenli. Ahmet Çakır maceralı bir yolculuk sonrası kısa bir süre sonra Lübnan Beyrut'ta Mustafa Eskil ve Mehmet Gülcan ile kaldı. Sonrasında da uçak yolculuğu ile Mısır üzerinden Libya Bingazi’ye ulaştılar. 8 ay Kıbrıs Müdüroğlu firmasında kaportacılık yapan Ahmet Çakır Akören’e izine geldi. 2 ay sonra tekrar Libya’ya döndü, greve katılınca işinden oldu. 1979 yılı sonuna kadar iş ortağı olarak sanayide çalışarak Akören’e döndü. (Sarı) Ahmet Çakır halen Akören’de yaşıyor.
FOTO ALTI : Veysel Ipıl ve Remzi Demirörs Libya’da
FOTO ALTI : Libya’da rızk mücadelesi veren Abdullah Karabayır halen Akören’de yaşıyor
FOTO ALTI : Enver Ersoy 1979 yılında, kardeşi Oktay Ersoy ise 1983 yılında Arabistan’a gitmişti
FOTO ALTI : Ahmet Akyol, Ramazan Muştu ve Ahmet Aydemir onların Libya’da çalışmalarına vesile olan Rahmetli Süleyman Yoncalık ile
FOTO ALTI : Abdülkadir Şahin Nivocu olarak 1986 yılında Libya’ya ulaştı. Doğuş firmasında 14 ay çalıştıktan sonra Türkiye’ye döndü
