Akören çekim merkezi oldu

Göçler konusunda Akören'in tercih edilmesinin farklı sebepleri de vardı.

1-8

FOTO ALTI: 1934 yılında Soyadı Kanunu vesilesi ile Akören’in soyadlarını, zenginleştiren (Çolak) Seyit Yavuz.

Konum itibari ile Bozkır’ın merkeze yakın ve Hadim'in batısındaki köyler Konya'ya geliş ve gidişlerinde Akören güzergahını tercih ederlerdi. Akören pazarı da bu konuda etkendi, çevreye göre nüfusunun çokluğu da etken olmuştu. Demircilik, dağanacılık gibi meslekler ile bir çare kalanların Akören'de hizmetkarlık yapabilme imkanları bile Akören'in tercih edilmesini sağlamıştı. Özellikle 1914 yılında Akören'in Nahiye olması, Belediyenin kurulması, ilkokulun açılması, Jandarma Karakolunun hizmete başlaması ile Akören’e göç geleneği bir kat daha artmıştı.

2-15

FOTO ALTI: Ahmet Çildir artık Akören’de bu soyad ancak mezar taşında var.

Bu konuya şu örnekleri verebiliriz:

1-Bozkıra bağlı eski adıyla Çat, şimdiki adıyla Çağlayanlı olan Ali Efendi, Akören Jandarma karakolunda görev yapar ve emekli olur. Akören’i sever ve Akören’de yaşamaya başlar. Akören’e yerleşir ve 1934 yılında çıkan Soyadı Kanunu ile de Çatlı soyadını alır.

3-16

FOTO ALTI: Akören’den Konya’ya ilk göç edenlerden (Yaylı) Murat Selek şu andaki Dr. Ahmet Özcan Caddesi’ni mesken tutmuştu.

2-Aynı şekilde Bozkır’ın Kuzey tarafında bulunan eski adıyla Fart, şimdiki adıyla Yolören köyünde yaşayan Kadir ve kardeşinin, annesi ve babası genç yaşta vefat edince, 8-10 yaşlarında yetim ve öksüz kalırlar, çocuk yaşta Avdan’da çobanlığa başlarlar, köye uzak yerdeki ağanın ağılında koyunlarla ömürleri geçerken, bir kış günü yoğun bir kar yağışı nedeniyle mevcut azıkları biter, köyden de yardım gelmeyince açlıktan koyunun birini keser ve yerler, sonrasında da ağa korkusu ile iki kardeş korkar ve kaçarlar Alan köyü sonrası Avdan’dan 22 kilometre uzaklıktaki Akören Karahüyük köyüne ulaşırlar. Su içmek için vardıkları sarnıçtan su doldurmaya gelen bir yaşlı kadın, konunun farkına varır ve

-“Oğlum siz burada aç kalırsınız az ileride Akviran'a giderseniz hiç değilse hizmetkar durur aç kalmazsınız” der.

4-15

FOTO ALTI: Aksoy soyadının son ferdi Mustafa Hilmi Aksoy ve Ankara’ya ilk yerleşenlerden (patron) Mehmet Özdil.

Bunun üzerine henüz yeni yetişmekte olan iki kardeş 6 kilometre sonra Akviran'a ulaşırlar. Çok geçmeden Kadir amcamız Valinin Abdullah Türkoğlu’nun yanında hizmetkarlığa başlar. Kardeşi yoluna devam eder İzmir'e ulaşır. Soyadı kanunu ile Kadir amcamız geldiği köyü, Fartlı soyadı ile hayatını sürer. Kardeşi ise uzun yolculuk sonrası İzmir Tire’de Kıyafsil soyadını alır. 1930'lu yıllarda Akören'in 4 esnafından biri olan Topal Hafız (Mehmet Özkan) bir vesile ile Beyşehir yöresindedir. Yolu şu andaki ismi ile Yeşildağ, o günkü adıyla Kaşaklı köyüne düşer. Orada öksüz olan bir kız çocuğunu evlatlık edinir ve Akören'e getirir. Sonrasında da tabii ki büyütür ve gelin eder. Zaman içinde Kaşaklı ismi değişikliğe uğrar ve Gağışdaklı lakabını alır. (Gağışdaklı Fatma, Gençtürk) Çocuğu da Gağışdaklının Aliye unvanı ile anılır.

5-12

FOTO ALTI: Aslı Akörenli olup Kağnıcı ve Bilgiçlerle kardeş olan Müderris Mustafa Örgücü Soyadı Kanunu öncesi Konya’ya taşınınca farklı soyad almıştı.

Eveliyatta Bozkır, Hadim çevre köylerden Akören'e çok gelin geldiği de görülmekte. Nitekim belediye başkanlığı yapan Seyit Ali Yıldırım'ın annesinin Bozkır Sobranlı, Öğretmen M. Ali Kayhan'ın annesi Bozkır Hocaköy (Üçpınar)’lü gibi onlarca örnek var. Cumhuriyet sonrası Akören'e göçler değil, Akören'den şehirlere göçler başladı. Nitekim 1934 Soyadı Kanunu öncesi Konya'ya giden Hafız Mehmet, Tuncay soyadını alırken kardeşi Akören'de Harmancı soyadını aldı, Kağnıcı ve Bilgiçlerle birebir akraba olan Mustafa Efendi, Örgücü, evlatlık verilen Karataş sülalesinden İbrahim, Erdiril, Çoban sülalesinden M.Ali Efendi, Ayçiçek, Devlet Su işleri İlk Genel Müdürü Hikmet Bey, Turat soyadını almıştı. Yetiştirme Yurdunda büyüyen Abdullah öğretmende Uzunokatar soyadını almıştı. Nüfus bazına göre Akören arazisinin yetersiz olması gibi sebeplerden dolayı yalnızca şehirlere değil, Çumra, Boruktolu, Kavak ve Çomaklı gibi yerlere de göçler oldu. 1950'li yıllar ile birlikte Akören'den göç hayli hızlandı. Bu konu yalnızca Akören’i değil tüm küçük yerleri etkiledi. Nitekim 1955 nüfus sayımı ile 2005 yılı nüfus sayımı arasında geçen 50 yılda küçük yerlerdeki nüfusun yüzde 45'i şehirlere gitmiş, küçük yerlerdeki nüfus yaşlanarak azaldı, şehirlerde de genç nüfus çoğaldı ve şehirler devasa büyüdü. Okuyanı çok olması Akören'den göçüde fazlasıyla etkiledi. 1934 Soyadı Kanunu öncesi Devlet hane başına o yerleşim yerine ödenek verirdi. O yıllardaki hanede malum, aynı havluda bulunan dede- nene, büyük oğlan, ortanca oğlan, küçük oğlanı kapsardı. Dolayısıyla hane 8-10 kişi olsa da aynı, 15-20 kişi olsa da verilen yardım aynıydı.

6-14

FOTO ALTI: Ayhan soyadının son erkek evladı Mustafa Ayhan.

Soyadı kanunu çıktığı dönemde nüfus işlerine bakan Belediye Memuru Dalgacı lakaplı Hüseyin Ceylan ve yakın arkadaşları bu işe bir akıl aşındırdılar.

7-12

FOTO ALTI: Ahırlı lakabı ile tanınan demircilik mesleğini Akören’e nakşeden sülalenin aslı Ahırlı’dan gelme.

Aynı babanın çocuklarına ayrı ayrı soyadı vererek hane sayısını çoğaltarak Akören için ayrılan ödeneği büyüttüler. Genelde bu konuda aynı kardeşlere benzer soyadlar verildi. Ertaş, Soyertaş Özertaş/Kılıçarslan, Karaaslan, Özarslan/Özselek, Selek, Karaselek gibi

8-8

FOTO ALTI: Bozkır’ın Soycak köyünden geldiği için Soycak soyadını alan Fırıncı Abdurrahman’ın kabri Tahtalı Mezarlık’ta.

Bazen de birbirine benzemeyen soyadlarla işi neticelendirdiler işte örnekleri

9-12

FOTO ALTI: Çatlının Ali’nin kabri Tahtalı Mezarlık’ta.

Mınık-Tulukcu, Çoşkun-Gençtürk; Ötgün, Akalın-Sağlam, Çetinkaya-Erkoç-Göçmen Darıcı-Koyuncu-Arbağ gibi. 1934 yılında aldığı ilk soyadı sonraki yıllarda değiştirenlere de rastlıyoruz. İlk soyadı Uzun olduğu halde Kocaeli yöresine yerleşen Avukat Mustafa Bey ve çocuklarının soyadı Uzunsoy oldu. İlk soyadı Karatomas olan Musa Efendi'nin çocukları ve torunlarının şu andaki soyadı Ermetin. Aynı sülaleden M.Ali öğretmen ve çocukları ise Akıncı soyadını aldılar. Cartlak soyadını taşıyan hemşehrilerimizin bir kısmı şu anda Ünsal soyadını taşıyorlar. Küçükcartlak soyadı ile bildiğimiz Maylı Murat'ın çocukları ve torunlarının nüfus cüzdanlarında artık Muratoğlu yazmaktadır. Soyadı Kanunu sonrası erkek çocuğu olmadığı veya hiç çocuğu olmadığı için (bilaveled) 10u aşkın soyadın önceden olmasına rağmen şu anda bulunmadığı görülmekte. İşte bu soyadlar: Zemheri, Belenkuşu, Çerezci, (Mustafa Hilmi) Aksoy, Kışnak, Bolat (Akkızın Abdurrahman) Erkan, M. Emin Tatlı gibi. Erkek çocuğu olmadığı için Ahmet Çildir, Mustafa Ayhan, Mit'te de görev yapan Abidin Alaaddin Özmen, (Hacı Efe) Mustafa Yüksel'in de soyadları nüfus kayıtlarında artık bulunmuyor. Aynı şekilde 1946 yılında askerde şehit olan Mustafa Kapan'ın kız çocukları olmasına rağmen erkek çocuğu olmadığı için Akören'de artık Kapan soyadı bulunmamaktadır. 1950 sonrası hızlanan Akören'den göç genelde memur ve işçi ağırlıklı olsa da, 1960 sonrası ticari ve sanayi adamlarının arayış içinde gurbete yayıldıkları görülmekte. Akörenli memur ağırlıklı yetişenleri ile 1950'li yıllar sonrası Türkiye'nin her tarafına yayılsa da, ağırlık olarak Konya, Çumra, Ankara, İzmir ve İstanbul ağırlıklı olduğu hepimizce malum. Bu çerçevede Konya'da Aydoğdu Bölgesi'nin tercih edilmesi nedeniyle Aydoğdu’ya 2. Akviran diyebiliriz. Tabii ki bu konuda (Büyük Ecir) Mehmet Ünver rahmetlinin önemli fonksiyonu olduğu da bilinmektedir. Bu konuda Çumra'ya göç edenleri önceki sayılarımızdan birinde yazmıştık. Büyük şehirlerden Akörenli’nin göç ettiği ve en çok yerleştiği şehir Ankara oldu. İşte Ankara’ya ilk göç edenler; Kemal Kağnıcı, Hasan Fehmi Akın, (Patron) Mehmet Özdil, M. Emin Aşık, Salih Yalçın, Mehmet Ekinci, Osman Durcan, Ahmet Tufan, Şükrü Kınaç, Muammer Özdil, Ahmet Özuysal, A. Kadir Taşkıran, Adil Ünsal, Mustafa Ünsal, Abdullah Ünsal. Tabii ki sonrasında daha gençler ve çocukları

10-11

FOTO ALTI: Abdullah Uzunokatar Milli Bayramda Mandolin çalarken.

İstanbul'a ilk yerleşenler, H. Hüseyin Alp, Ömer Kağnıcı, H. İbrahim Yıldırım, A. İhsan Erden, Halil Harmancı, Mustafa Cartlak, Ahmet Karaoğlu, Ömer Öncel, Muzaffer Gültekin, Mustafa Acar. Aynı şekilde İzmir'i yurt edinen ilk Akörenliler; Murat Çetinel, D. Ali Soysal, A. Rıza Kavaklı, Latif Eruyar, Murat Harmankaya, Mükerrem Mermer, Ahmet Eruyar. 1960'lı yıllar itibari ile rızık kapısı için birçok Akörenlinin yurt dışında çalışmaya başladığı görülmekte. Bu konuda Suudi Arabistan, Libya, Irak gibi Türkiye'nin güneyindeki ülkelerde ekmek mücadelesi veren hemşehrilerimizin 5-10 yıl çalıştıktan sonra Türkiye'ye döndükleri tarihi bir gerçek. Avrupa'yı tercih eden Akörenlilerin çoğunluğunun Hollanda, Belçika ve Almanya'da çalıştığı çok azının da Avusturya'yı tercih ettikleri bilinmekte. Avrupa'da çalışanlarının bir süre sonra Türkiye'ye döndükleri görülse de, ilk gidenlerin bir kısmının ve çocuklarının Almanya Hollanda, Belçika ve Avusturya'yı yurt tuttukları görülmekte. Bazı hemşehrilerimiz de çocuklarına ve özellikle torunlarına dayanamadıkları için ömürlerinin yarısını Türkiye'de yarısını da Avrupa'da geçirmektedirler.  Akören'den Konya'ya İlk göç eden isimler: (Yaylı) Murat Selek, (Tomas) Ahmet Akın, (Büyük Ecir) Mehmet Ünver, (Küçük Ecir) Mehmet Arıcan, Ahmet Küçükercan, Mustafa Öncel, (Duzcu) Musa Öncel, Süleyman Özel, Halil Naci Çelebi, Tevfik Eruyar S. Mehmet, (Tömek) Bilal Çaldağ, (Kuyucular) Ahmet Dursun, Süleyman Eren.

11-15

FOTO ALTI: Bozkır Dere’den gelerek Akören’e yerleşen Mustafa Dereli Torunları Mehmet ve Rüstem Mermer ile.

12-9

FOTO ALTI: Akören’in en eski kabir taşları Kadıburnu Mezarlığı alt tarafında hepsi de yazısız.

13-10

Hayeesani: Etliekmeğe bayıldım Hayeesani: Etliekmeğe bayıldım

FOTO ALTI: Tahtalı Mezarlığı’na isminin verilmesine sebep olan çocuk mezarı.

14-14

FOTO ALTI: Dört kız babası Mustafa Yüksel’in soyadı artık tarih oldu.

15-5

FOTO ALTI: Kadir Fartlı Bozkır Yolören (Fart)’tan Akören’e göç etmiş ve uzun yıllar Abdullah Türkoğlu’nun hizmetkarlığını yapmıştı.

16-3

FOTO ALTI: Maylı Murat Küçükcartlak’ın soyadı artık Muratoğlu olarak devam ediyor.

17-1

FOTO ALTI: Mehmet Emin ustanın vefatı ile Akören de artık Tatlı soyadı kalmadı.

18-1

FOTO ALTI: Mustafa Kışnak soyadı artık Akören’de bulunmuyor.

19-1

FOTO ALTI: Sanat okullarında öğretmenlik yapan Alaaddin Abidin Özmen’in soyadı artık Akören nüfus kütüğünde bulunmuyor.

MUZAFFER TULUKÇU 

Editör: Birkan Bakay