Şeb-i Arus döneminde Mevlana Kültür Merkezi’nde stant açan Tezhip sanatçısı Zeliha Yıldız, Türk kültürünü yansıtan ögeler arasında yer alan Tezhip sanatı hakkında yerli ve yabancı turistlere bilgi veriyor. Tezhibin, resim sanatının bir kolu olup, altın ve çeşitli renklerle, din, edebiyat ve bilimle ilgili el yazmalarını, hat (yazı) levha ve albümlerini, ferman, tuğra ve cilt kapaklarını süsleme sanatı olduğuna dikkat çeken Zeliha Yıldız, “Altınlamak anlamına gelen Tezhip, resim sanatının bir kolu olup, altın ve çeşitli renklerle, din, edebiyat ve bilimle ilgili el yazmalarını, hat (yazı) levha ve albümlerini, ferman, tuğra ve cilt kapaklarını süsleme sanatıdır. Bu arada Tezhip Sanatı’nın tekstilde de uygulandığı görülmektedir. Tezhipte kullanılan boyalar, guaj ve plaka boyalardır. Altın ise ezilip, sonra jelatinli su ile kullanılır. En önde gelen işlevinin yazı süslemesi ve yazının giysisi olduğu Tezhip Sanatı’nda, süsleme öğeleri olarak stilize edilmiş hayvan, bitki ve bulut motifleri ve figürlerinin kullanılmıştır. Değişen beğeni ve okullara rağmen, altın ile lacivert uyumunun her dönemde ortak nokta olduğu bilinmektedir. Türk süsleme sanatlarında önemli bir yere sahip, Hat sanatından ayrı düşünülmeyen Tezhip sanatının uygulandığı el yazmalarının başında Kuran’lar, dua kitapları ve diğer el yazması eserler gelmektedir. Tezhip Hüsn-ü Hat yazılarının kenarını süslemektir. Kitap bezeme sanatı olarak da geçer. Altın ile yapılır. Esas malzememiz altındır. Arapça zehebe kökünden gelir tezhip kelimesi. Altınlamak manasındadır. Yalnızca ana malzememiz altın olmakla beraber çeşitli boyalar ile renklendirme yaparız” ifadelerini kullandı.
TEZHİP SANATI BÜYÜK BEĞENİ ALIYOR
Mevlana Kültür Merkezinde Hz. Mevlana’yı anma törenlerine gelen misafirlerimize tezhip sanatı hakkında bilgiler verdiklerini ifade eden Zeliha Yıldız, “Mevlana Kültür Merkezinde Hz. Mevlana’yı anma törenlerine gelen misafirlerimize tezhip sanatı hakkında bilgiler veriyoruz. İlgi oldukça güzel. Tezhip sanatı ile genel kanı sanatın çok güzel olduğu. Tezhip sanatı hemen ortaya çıkan bir sanat değil. Tezhip yapmak için bize lazım olan öncelikle Hüsn-ü Hat yazısı. Hatlardan bu yazıyı talep ediyoruz, yada onlar bizlere tezhip sanatı yapmak için yazıyı bizlere veriyorlar. Yazının gerektirdiği ölçüde süsleme ne ise ona göre bir desen tasarlıyoruz. Tezhip başlayan bir kişi öncellikle motifleri öğrenerek başlıyor. Motifleri öğrendikten sonra bir yüzeyde dengeli bir şekilde kullanmayı öğreniyor. Onu öğrendikten sonra yazı kenarı yapıyoruz. Yazı kenarı öncelikle yazısız şekilde yapıyoruz. Tasarım sürecini dikkatli bir şekilde yapıyoruz. Tasarım süreci uzun olabiliyor. Tezhip sabır isteyen bir sanattır. Tezhip temel şartı sabır ve sebat . Özellikle Osmanlı döneminde tezhip sanatı, ferman, berat gibi resmi evrakların süslemesinde de kullanılmaya başlanmış, böylece gelişiminin arkasına Osmanlı Sarayını alarak en parlak devrini yaşamıştır. Kur an-ı Kerim in ilk ve son sayfaları (Serlevha ve zahriye), divan gibi el yazması kıymetli kitaplar, levhalar, fermanlar, nağmeler ve beratlar gibi çeşitli eserlerin tezhiplenmesi bir gelenek halini almıştır” dedi.
TEZHİPTE TEMEL MALZEME ALTIN YA DA BOYADIR
Tezhipte temel malzeme altın ya da boyadır diyen Yıldız, “Altın, dövülerek ince bir tabaka haline getirilir, varak olarak kullanılmaktadır. Altın varak su içinde ezilip jelatinle karıştırılarak belli bir kıvama getirilir, boya ise genellikle toprak boyalardan seçilmektedir. Bugün sentetik boyalar da kullanılmaktadır. Tezhip sanatçısı (müzehhip) bir kâğıdın üstüne çizdiği motifi önce sert bir şimşir ya da çinko altlığın üstüne koyarak çizgileri noktalar halinde iğneyle deler. Sonra bu delikli kâğıdı uygulanacağı zeminin üstüne koyarak delikleri yapışkan bir siyah tozla doldurur. Delikli kâğıt kaldırıldığında motifin uygulanacak zemine çıktığı görülür. Bu motif iyice belirginleştirilip altınla ya da boyayla doldurularak tezhip eseri meydana getirilmektedir” ifadelerini kullandı.
MUHAMMED ESAD ÇAĞLA
