Tüm Dünya’yı ve Ülkemizi yakından ilgilendiren ve koronavirüs (COVİD-19) vakası, onlarca ülkede, binlerce kişide etkisini gösterirken Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’nın, 10 Mart tarihinde yaptığı açıklama ile ülkemizde de görüldüğü bilgisi halkımızda da büyük tedirginlik oluşturdu. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından da “Pandemi” olarak ilan edine bu virüsün, bulaşıcı özelliği olması nedeniyle Türkiye’de çeşitli tedbirler alınmaya devam ediliyor. Bunun yanında virüsün “Gıdalarda bulunabilir mi?” ve “Gıdalar ile yayılması mümkün müdür?” soruları da akıllara geliyor. Dünya çapında yapılan araştırmalar sonucunda virüsün gıdalar yoluyla bulaştığına dair herhangi bir bulgu yok. Ancak uzmanlar yine de gıdalarda da hijyen noktasında dikkat edilmesi gerektiğini vurguluyor.
GIDALARDA HİJYEN UYARISI
Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Gıda Mühendisleri Odası Konya Şubesi Başkanı M. Hulusi Ada, Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA), Amerika Gıda ve İlaç Otoritesi (FDA) ve Amerika Tarım Birimi’nin (USDA) yaptığı araştırmalar sonucunda eldeki veriler çerçevesinde virüsün gıdalar ile bulaşmadığını ifade ettiklerinin bilgisini paylaştı. Ayrıca Çin'den ve diğer ülkelerden ithal edilen veya ülkemizde üretilen gıdaları, COVID-19'un yayılması ile ilişkilendirecek hiçbir kanıt bulunmadığını belirten Başkan Ada, şunları söyledi, “Ancak kimi diğer virüslerde olduğu gibi, COVID-19 da yüzeylerde belirli sürelerle de olsa hayatta kalması mümkündür. Yine gerek WHO, gerekse ülkemiz Sağlık Bakanlığı açıklamalarından virüsün sıcaklığa dirençli olmadığı bilinmektedir. Her ne kadar gündemimize olan Koronavirüsün gıdalar kanalıyla yayılması söz konusu değilse de; vatandaşlarımıza gıdaların üretimi, tüketimi sürecinde uyulacak hijyen kurallarını bir kez daha hatırlatmak bir görev olarak değerlendirilmektedir. Gıda üretiminde , “iyi hijyen uygulamaları” çerçevesinde gıda güvenliğinin 4 temel adımını (temizle/temiz tut; çiğ ve pişmişi, gıda olan ile olmayanı, temiz ile kirliyi ayır, doğru pişir, güvenli sıcaklıkta tut) takip etmek önemlidir. Her zaman olduğu gibi, bu süreçte de ilk önerimiz gıda ve gıda ürünleri alırken ambalajlı iyi hijyen uygulamaları ve gıda güvenliği yönetim sistem uygulamalarına üretim tekniklerinde uygulayan, gıda mühendisi veya ilgili meslek mensupları tarafından denetim ve kontrole tabi kayıtlı veya onaylı işletmelerde üretilen gıda ürünlerinin tercih edilmesidir. Özellikle merdiven altı diye tabir edilen kayıtdışı ve denetim mekanizmasından uzak gıda işletmelerinin üretmiş olduğu gıda ürünlerinin tüketilmemesini halk sağlığı açısından önermekteyiz.”
ÖNERİLERİ ŞÖYLE SIRALADI
Başkan Ada, gıdalar noktasında yapılması gerekenlerle ilgili olarak çeşitli önerilerde bulundu. Ada, şunları kaydetti, “Özellikle iyi hijyen uygulamaları kurallarına uyularak üretilen gıda ürünlerinde COVID-19'un bulunması mümkün görülmezken gıda üreten işletmelerde çalışanların ve gıda tüketicilerinin şu önemli hususlara uyması çok büyük önem taşımaktadır. Üretim öncesinde, sonrasında ve süresince gerektiğinde, çiğ bitkisel ve hayvansal gıdalarla temastan sonra, yemekten önce ve sonra, tuvaletten sonra, evcil ve yabani hayvanlara temas sonrası, çöpe dokunduktan sonra, hasta ziyareti ve refakati öncesi ve sonrası, kesik veya yara tedavisinden önce ve sonra, burun temizliği, öksürme veya hapşırdıktan sonra eller mutlaka su ve sabunla 20 saniye boyunca yıkanmalı; uygun yıkama koşulları bulunmayan ortamlarda 60 derecenin üzerindeki bir kolonya uygulanmalıdır. Ayrıca ekipmanlar çiğ bitkisel ve hayvansal gıdalara temas ettikten sonra sıcak su ve deterjan ile veya bulaşık makinasında yüksek sıcaklıkta yıkanmalıdır.”
ÜRETİM, İŞLEME, TÜKETİM
Başkan Ada, gıdaların üretimi, işlemesi ve tüketimi ile ilgili yapılabilecekleri de şöyle sıraladı, “Ayırma ve tasnifleme işleminin doğru şekilde yapılmalı. Alışverişte çiğ hayvansal gıdalar ile diğer gıdalar ve gıda olmayan maddeler birbiri ile temas etmeyecek biçimde ayrı poşetlere konulmalı. Pişmiş ve çiğ gıdalar birbiri ile temas ettirilmemeli. Çiğ gıdalarla temas eden tüm malzemeler uygun deterjan ve sıcak su ile yıkanmalı. Yemekler doğru sıcaklıkta pişmeli. Pişirilerek/ısıl işlem uygulanarak tüketilmesi gereken et, süt, yumurta gibi gıdalar çiğ olarak tüketilmemeli. Gıda işletmelerinde ürünün mevzuatına uygun koşullarda ısıl işlem uygulandığı sürekli kontrol edilmeli ve kayıt tutulmalı. Evde tüketimde gıdanın merkez sıcaklığının yeterli dereceye çıkması sağlanmalı (>65°C). Etlerin kanlı olmaması, yumurtaların akının sıvı görünümünden kurtulması gibi görsel izlemenin yanı sıra ev tipi mutfak termometresinin kullanılması da faydalı olarak değerlendirilmekte. Etikette belirtilen pişirme önerilerine uyulmalı. Gıdalarda sağlık riski oluşturan mikroorganizmalar genelde 4 ile 60°C arasında çok hızlı gelişirler bu nedenle kuru bakliyat, un gibi gıdalar hariç gıdalar hemen tüketilmeyecekse hızlı bir şekilde soğutulmalı.
Soğutma mutlaka 4 ve altındaki sıcaklıklarda yapılmalı. Bozulabilir gıdaları 2 saatten fazla oda sıcaklığında bekletilmemeli. Gıdanın etiketinde yazan saklama, hazırlama, muhafaza ve tüketim koşullarına harfiyen uyulmalı. Muhafazada uygun soğutmayı sağlayacak önlemler alınmalı. Donmuş gıdalar asla tezgah üzerinde çözdürülmemeli veya marine edilmemelidir, çözdürme işlemini mutlaka buzdolabında veya mikrodalga fırınlarda yapılmalı. Dondurma işleminin zararlı mikroorganizmaları yok etmediği, sadece bu canlıların gelişimlerini durdurduğu ve bu yolla pişirinceye kadar koruduğu bilinmelidir.”
ÖNLEMLER DİKKATE ALINMALI
“Yiyecekleri işleyen, hazırlayan ve servis eden tüm kişilerin, daima ellerini ve yüzeyleri sık sık yıkamak gibi güvenli gıda işleme prosedürlerine uyması gerekmektedir” diyen Ada, restoranlarla ilgili olarak da şunları söyledi, “HACCP kriterlerine ve iyi hijyen uygulamalarına uyarak risk ve tehlike analizi temelli gıda üreten ve bu koşullara uyan gıda işletmelerinin uygulamış olduğu temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerinin dışında ayrıca bir dezenfeksiyon yöntemi uygulamasına gerekli değildir. Gerek halkımızın, gerekse restoran ve diğer hizmet sektörü ve gıda işletmelerinin ve çalışanlarının Sağlık Bakanlığınca açıklanan önlemlerle dikkatle uyması gerekmektedir. bu noktalarda akut solum yolu hastalıkları belirtisi gösteren ve 37.8 derece ve üstünde ateşi olan çalışanların iyileşinceye dek çalıştırılmamaları gerekmektedir.”
ABDULLAH AKİF SOLAK
