İbrahim Hakkı Konyalı, Konyalı bir ailenin çocuğu olarak cumhuriyet tarihinde yetişmiş en büyük tarih araştırmacılarından ve kitabe uzmanlarından biridir. Hayatını nerede bir kitabe varsa onu okumaya, nerede bir yıkıntı varsa onu vakıflarıyla birlikte gün yüzüne çıkarmaya adayan, çalışkan bir Türk evladıdır.
Hayatı
İbrahim Hakkı Konyalı 1896 yılında Konya'da doğdu. Babası Nalbantzade Mustafa Efendi'dir. Soyu Hz. Mevlana Celâleddin Rumî'ye dayanır. İlk tahsili Konya'da Füyuzat-ı Hamidiye Rüştiyesinde gördü. Daha sonra Bekir Sami Paşa Medresesi yerine yapılmış olan Islah-ı Medaris-i İslâmiye'ye devam etti. Birinci Dünya savaşı esnasında açılan Şimendüfer Mektebini bitirerek Türkiye'nin ilk demiryolu memuru oldu. İlk görev yeri Batum İstasyon Müdürlüğüdür. Konya Sanayi Mektebinde Türkçe öğretmenliği, İstanbul Meşihat Dairesinde, ders vekâleti halifeliği memuriyetlerinden sonra Başbakanlık Arşivi, Askeri Müze, Vakıflar Genel Müdürlüğünde uzman olarak görev yaptı. Vakıflar Genel Müdürlüğüne bağlı Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesinin kuruluşunda çok büyük hizmetleri dokunmuştur.
İbrahim Hakkı Konyalı, yazı hayatına ilk defa Konya'da Meşrik-i İrfan gazatesinde başladı. Daha sonra Babalık gazetesinde yazılarına devam etti. Hak yolu isimli bir dergiyi 6 sayı çıkartabildi. İntibah'ta başyazarlık yapan Konyalı, Mütareke yıllarında Tercüman-ı Hakikat'te tarihi konularda makaleler kaleme aldı. İstanbul'a geldiğinde Son Posta'da yazılar yazdı. Gazetenin kapatılması üzerine Tan gazetesinde yazılarına devam etti. Daha sonraki yıllarda Vatan, Yeni Sabah, Hergün, Bugün, Yeni İstanbul, İstiklal ve Yeni Asya Gazetesinde; 7 Gün, foto Magazin, Örnek, Tarih Dünyası, Tarih Konuşuyor, Türk Yurdu ve Vakıflar Dergisinde yazılarını neşretti.(1)
20 Ağustos 1984'te Konya Akşehir'de vefat eden Konyalı'nın cenazesi İstanbul'a getirilerek Karacaahmet Mezarlığına defnolundu.
Şahsiyeti:
Eserlerinden anladığımız kadarıyla İbrahim Hakkı Konyalı, yorulmak bilmeyen bir enerjiye sahip çalışkan bir insandı. Ele alacağı konuları en ince teferruatına kadar inceler, ondan sonra yayınlardı. Son derece titiz, dakik, verdiği sözden dönmeyen vefakâr bir Türk münevveri idi. Tarihi konulara ve arşiv belgelerine çok önem verir, makalelerini birinci elden kaynaklara inerek hazırlardı. Nerede bir yıkık görse onu tamir ettirmek için uğraşırdı. Kitabesi net olmayan, hakkında fazla bilgi bulunmayan eserleri o dönemin vakıf kayıtlarına inerek abidenin ve müessesenin bilinmeyen yönlerini ortaya çıkarırdı.
Türk tarihine çok önem verirdi. 1931 yılında Bulgaristan'a satılan arşiv belgelerini İstanbul'da13 Mayıs 1931'de Son Posta Gazetesinde bir makale yayınlayarak kamuoyuna duyurdu ve belgelerin satışını durdurdu. (2) Hasan Özönder de İbrahim Hakkı Konyalı'nın Bulgaristan'a kadar giderek daha önce yakılmak üzere okka hesabı ile gönderilmiş olan Osmanlı Devleti'nin resmi belgelerini yok edilmekten kurtardığı ve Bulgaristan Arşivi'nde bir koleksiyon halinde saklanmasını sağladığı bilgisini verdi. (3)
Eserleri
İbrahim Hakkı Konyalı, özellikle yazdığı şehir tarihleriyle meşhurdur. Başlıca eserleri:
1) Abideleri ve kitabeleriyle Üsküdar Tarihi:II cilt halinde hazırlanmıştır. I. Cildi 1976'da, II. cildi 1977'de Ahmet Sait Matbaasında İstanbul'da basılmıştır. Birinci ciltte Üsküdar menzil haneleri; çeşitli tarihi devirlerde Üsküdar, Üsküdar'daki Vakıflar, Cami ve mescitler, türbeler, bazı hattatlar, namazgâhlar, zaviyeler, imarethaneler ve vakıf suları alfabetik olarak yer almaktadır. II. ciltte ise çeşmeler, sebiller, kuyular, saraylar, köşkler ve bazı konaklar, medreseler ve daru'l kurralar, Kız Kulesi, tarihi mektepler ve dershaneler, kışlalar, hastaneler, hanlar, kervansaraylar-menzil haneler, karakollar, kütüphaneler, ayazmalar, havralar, kiliseler, bedestenler-pazarlar, hamamlar, Üsküdar'ın tarihi bağ, bahçe ve koruları, iskeleler ve kabristanlar, çeşitli yerler ve abideler her biri kendi bölümü içinde alfabetik sıra ile yer almaktadır. En son bölümde ise kitaba yaptığı ilaveler bulunur. (4)
2)Abide ve Kitabeleriyle Konya Tarihi:1944'te hazırlanıp basılması için Konya belediyesine teslim edilen eser 1964'te basılabilmiştir. 1997'de İkinci baskısı Enes yayınları tarafından yapılmıştır. Alfabetik olarak Konya'nın camilerini, mescitlerini, türbelerini, mesire yerlerini, değirmenlerini, kalelerini, şifahanelerini, yol ve köprülerini, çeşmelerini ve sarnıçlarını, buzhanelerini, çeşitli devirlerde Konya tarihini ele alır. Konyalı, kitaptaki müesseseleri ele alırken Karamanoğulları, Selçuklular ve Osmanlı devri diye ele almadığını, bu eserlerin okuyucuya kolaylık olsun diye alfabetik sıra ile ele aldığını(5) ifade etmektedir.
3)Abideleri ve Kitabeleriyle Erzurum Tarihi: (1960/İST), 4)Nasreddin Hocanın Şehri Akşehir: (194İST), 5)Abideleri ve Kitabeleriyle Karaman Tarihi, Ermenek ve Mut Abideleri (1967/İST), 6) Abideleri ve Kitabeleriyle Kilis Tarihi (1968/İST), 7) Abideleri ve Kitabeleriyle Konya Ereğlisi Tarihi (1970/İST), 8) Abideleri ve Kitabeleriyle Şereflikoçhisar Tarihi (1971/İST), 9) Abide ve Kitabeleriyle Niğde-Aksaray Tarihi ( III cilt olarak,1974-75/İST), 10)Alanya: Alaiye: 1946/İST, 11) Abideleri ve kitabeleriyle Beyşehir Tarih: 1991'de Erzurum'da basılmıştır.
Diğer eserleri: Topkapı Sarayında deri üzerine yapılmış eski haritalar (1936), İstanbul Abideleri (1940), Afrodit hakkında tarihi Tedkikler (1941), Osmanlı Sultanları Tarihi vs. Olmak üzere 100'e yakın basılı ve basılmamış eserleri, makaleleri mevcuttur.
Türk Milletine ve Kültürüne bu kadar çok emeği geçen İbrahim Hakkı Konyalı'yı rahmet ve minnetle anıyoruz. Allah mekânını cennet eylesin. Amin.
Dipnot:
1)Yücel, Erdem: "Konyalı, İbrahim Hakkı" Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi, C:26, s.196, Diyanet vakfı Yay. Ank/2002
2)İsmet Binark, "Bulgaristan'a Okka ile satılan Arşiv belgeleri" Türk Turdu, sayı:285, s.82.Mayıs 2011/ANK, Yücel erdem, a.g.m. s.196.
3) Hasan Özönder, Konferans,"İbrahim hakkı Konyalı",9 Eylül 2014 İl Halk Kütüphanesi Konferans Salonu /KONYA
4) Konyalı, Abideleriyle Üsküdar Tarihi, C: I.II, Ahmet Sait Matbaası, 1976/77/İST
5) Konyalı, İbrahim Hakkı, Abideleri ve Kitabeleriyle Konya Tarihi. Önsöz, Enes yay. 1997/ANK
