KONYA’DA TOHUMCULUK(1)
(Tohum, Tohumluk ve Önemi)
Konya’da tohumculukla ilgi bu dört yazıyı tohum firmalarından “Ekiz Tohumculuk” ve “Alp Tarım”ın yapmış oldukları tarla günlerine istinaden yazmayı uygun bularak kaleme aldım. Tarla günlerinden bahsetmeden tohumculukla ilgili ülkemizdeki gelişmelere değindim. Konunun daha anlaşılır olması için önce bazı tanımları vermek istedim.
Tohum: Embriyosu olan ve döllenme sonucu meydana gelen generatif üreme organıdır.
Tohumluk: Üretimde kullanılan, yeni bir bitki meydana getirebilen generatif (tohum) veya vegetatif (çelik, yumru, rizom, soğan gibi) bitki kısımlarına tohumluk denir.
Tohumculuk: Tohumlukların ıslahı, üretimi, hazırlanması, organizasyonu ve dağıtımı ile ilgili tüm faaliyetlere tohumculuk denir.
Çeşit: Islah çalışmaları sonucu geliştirilmiş, bitki karakteri ve teknolojik özellikleri yönünden diğer bireylerden farklılık gösteren, genetik yapı bakımından durulmuş, yani homozigotlaşmış, yeknesak gelişme gösteren, bu özelliklerini nesiller boyu devam ettirebilen hatlardır. Çeşit verim ve kalite bakımından önemli olup tescil edilen ismiyle bilinir.
Çeşit safiyeti: Tohumun sahip olduğu genotipten farklı olan çeşitlerin tohumlarının, yabancı ot tohumlarının ve hasat artıkları gibi yabancı maddelerin ayrılması sonucu kalan miktardır. Safiyetin yüksek olması tohumun tohumluk özelliklerini artırmaktadır.
Durulmuşluk: Çeşidin tekrarlanan üretimlerden sonra tüm özellikler yönünden değişmeden aynı kalmasına durulmuşluk denir.
5553 Sayılı Tohumculuk Kanununa istinaden yayınlanan “Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına Alınması Yönetmeliği”nde yer alan tarla bitkileri türlerine ait Farklılık, Yeknesaklık Durulmuşluk(FYD) Testleri, Tarımsal Değerleri Ölçme Denemeleri (TDÖ) alınan Standart Numunelere göre tescil işlemleri yapılır.
Sertifikasyon: Tohumlukların tarla ve laboratuvar muayeneleri sonucunda genetik, fiziksel ve biyolojik değerlerinin tespit edilmesi ve bunun bir belge ile belgelendirilmesine denilir. .
Tescil: Islah edilmiş çeşitler ile yerel çeşitlerin morfolojik, biyolojik ve teknolojik özelliklerinin, arazi ve laboratuvar koşullarında incelenmesi sonucunda, farklı ve yeni bir çeşit olduğunun tespit edilerek TTSM tarafından bir kütüğe kaydedilmesidir.
Lokasyon: Bitki yetiştiriciliği açısından iklim, toprak ve diğer ekolojik faktörler yönünden kendine has özellikleri olan bir bölgeyi ifade eder.
Tohum, bitki yaşamının dayanağı, başlangıcı ve ürünü olup bitkilerin bir yöreden diğerine, bir ülkeden başka ülkelere ulaşıp yaygınlaşmasında bir araçtır. Tohum tarladan kaldırılacak ürünün ve geleceğin güvencesidir.
Ele alınan bir bitki tohumunun, cansız olduğu sanılır ise de ömür uzunluğuna göre tohumun içinde hayat sürmektedir.
Yukarda bahsedildiği gibi Tohum; “Çiçekteki dişi organın döllenmesiyle oluşan embriyonu ve yedek besinleri bulunan generatif üreme organı” olarak tanımlanmaktadır. Tohumluk; ise bitkilerin üretilmesinde kullanılan generatif ya da vejetatif öğelerin (tohum ya da çelik, yumru, soğan) tümünü kapsayan bir terimdir. Generatif üreme birimleri(tohum) ekilir, vejetatif tohumluklar ise dikilirler. Tohum embriyo, endosperm ve kabuktan meydana gelmektedir. Tohum için uygun şartların sağlanması halinde tohum embriyonundan, normal bir bitki oluşturma yeteneğine sahip bir yapının, yeni bir bitki meydana getirmesi, yani çimlenme ile yeni bitki meydana getirme başlamaktadır. Embriyonun büyüklüğü, yapısı ve görünümü, bitkiden bitkiye önemli farklılık gösterir.
Bazı bitkilerin besin olarak kullanılan kısımları aynı zamanda tohumluk olarak da kullanılmaktadır. Dünyada insan besini olarak tüketilen ürünler farklılık göstermekte olup ilk sırada buğday yer almaktadır. Uzak doğu ülkelerinde en çok tüketilen pirinç, çeltik bitkisinin tohumu olan pirinç ikinci sıradadır. Dünyanın çeşitli ülkelerinde çavdar, arpa, mısır, darı ve yulaf tohumları, insan besini olarak önemli yer tutmaktadır. Mısır ve çavdar Amerika ve Avrupa ülkelerinde önceliği alırken, Afrika ülkelerinde darı öncelikli tüketilen bitkilerdendir.
Birçok bitkinin tohumu endüstrinin çeşitli ve önemli ürünleri olarak kullanılmaktadır. Gıda, ilaç ve kozmetik maddelerle, alkollü içkilerin üretimlerinde de bitki tohumlarından geniş ölçüde yararlanılır.
Tohumlarında diğer canlılar gibi bir yaşama süreleri vardır. Yaşam süresi, bitki türüne ve içinde bulunulan çevre ve depolama şartlarına bağlı olarak, birkaç hafta ile uzun yıllar olmak üzere değişiklik göstermektedir.
Günümüzde üreticiler bölgenin ekolojisine uygun yüksek verimli ve kaliteli çeşitler istemektedirler. Bölgeye uygun nitelikli tohumluk, fide ve fidan kullanımı ile birim alandan elde edilecek verimin yükseltilmesinin yanı sıra ürünün kalitesinin de iyileştirileceği, kullanım ve pazar değerini artırdığı tüm üreticiler tarafından bilinmektedir. Günümüzde özellikleri yüksek olan tohumluk modern tarımın vazgeçilmez öğelerinden biridir. Nitelikli tohumluk, fide ve fidan kullanımı ile uygun yetiştirme şartlarında, verimi 3-4 kat artırmak imkânı vardır. Sertifikalı tohumluk kullanımı sulanan arazilerde ve yağışın yeterli olduğu bölgelerde verimi yarı yarıya etkilerken kuru arazilerde %25- 30 artırmaktadır. Bu bilinçle üreticilerimiz çeşit seçimi ve sertifikalı tohumluk kullanımına önem vermektedirler. Kamu ve özel sektör firmalarınca yapılan tarla günleri üreticileri önemli oranda bilgilendirme ve görsel olarak işin önemini kavramalarına fırsat tanımaktadır.
Sağlıklı ve hayırlı günler dileklerimle hoşça kalınız. (Devam Edecek).
