Geçen hafta içerisinde Ticaret Bakanımız ihracat süreçlerinde blokzincire geçilmesi için bakanlık olarak çalışmalara başlanıldığını ve kamu kuruluşu olarak süreci üstlendikleri mealinde açıklaması üzerine bende bugünkü köşemde blockchain ve ihracat süreçleri üzerine yazmaya karar verdim. 

ÖNCELİKLE ZİNCİR NEDİR? 

Aslında ticaretteki zincir kavramı bizlere aittir desem pekte yanlış söylemem. Çünkü bu zincir sistemini zaten yıllardır ticarette kullanıyoruz. Nasıl mı? Çek defterleri ile yani çek ve senet ile.. Peki, nasıl?  Öncelikle birine çeki keseriz, alan taraf bunu cirolar, diğeri diğeri derken çek sayfasının arka kısmı dolar. Hatta bunu artırmak için “Alonj” adını verdiğimiz ek sayfa ile süreci devam ettiririz. Yani bir adet kesilen çek, zincirleme halka ile koca bir ticareti döndürebilir. Anlaşılabilir olması açısından blockchain sistemi de bu mantık üzerine oturmuş gibi farkı ise, basit anlamda dijital ortamda devam etmesi

O KADAR DA BASİT DEĞİL ELBETTE

Kısaca temel mantığını anlatmaya çalıştığım süreç elbette o kadar basit değil. O zaman biraz daha detaylara girelim.  Öncelikle yapmış olduğunuz tüm süreçlerin kaydedildiği bir ortam. Siz yapmış olduğunuz çalışmaları kendi bilgisayarınızda silseniz bile sistem içerisine kaydedildiğinden diğer bilgisayarlardan silmeniz mümkün değil. Dolayısıyla blockchain için, tüm işlemlerin kaydedildiği bir dijital zincir halkasıdır diyebiliriz. Yaklaşık 30’a yakın sektörde kullanılıyor olmasına rağmen şu an için en fazla kullanıldığı sektör bankacılık ya da finans sektörüdür 

FİNANS VE İHRACAT AŞAMASINA GELİRSEK

Aslında blockchain ortamında yapabildiğimiz birçok şeyi dijital imza ile (e imza) ile ve diğer elektronik ortamlarda zaten yapabiliyoruz. Peki blockchain’i farklı kılan özellik nedir? Blokchainde kripto para kullanabiliyorsunuz. İşte tehlike çanları çalmaya başladı. Ama öncesinde ihracatta kamu kuruluşları ile neleri etkin ve verimli olarak kullanabiliyoruz. Kısaca maddeler halinde belirtelim

  • Ticaret bakanlığının ihracat için verdiği desteklere (teşviklere) başvurmak için KEP adresi alıyorsunuz ve e imza ile başvurunuzu kuruma gitmeden dijital ortamda dosyanızı hazırlayıp gönderebiliyorsunuz 
  •   Gümrük Beyannamelerine ilk onay veren ihracatçı birliklerine elektronik ortamda gönderip yine elektronik ortamda onaylatabiliyorsunuz 
  • Gümrükleme işlemleri ile ilgili ülkemiz gümrük müdürlüklerinin %99,9’u zaten otomasyon sistemine geçilmiş durumda. 
  • Birçok belgeyi yine kurumlara girmeden elektronik ortamda temin edebiliyor ve onaylatabiliyorsunuz vb. 

Aslında birçok ihracat işlemini rahatlıkla elektronik ortamda zaman kaybetmeden yapabiliyoruz. Yani blokchaine o kadarda ihtiyacımız yok gibi ya da mevcut teknolojiyi kullanarak daha da etkin hale getirebiliyoruz. Peki neden blockchain modası yada rüzgarı etkili, biraz evvel bahsettiğim blockchain sisteminde kripto para kullanabiliyorsunuz. İşte anahtar kelime” kripto para.” Diğer bir ifadeyle sanal ya da şifrelenmiş para. Hadi gelin şimdi buradan yakalım.   

BEN NE DEMEK İSTİYORUM

Demek istediğim konu şu; Şu an ihracat işlemleri için yapılan sistemlerin ve uygulamaların blockchain ile kullanılması halinde daha da kısalacağı ya da etkin ve verimli kullanılacağı kanaatinde değilim. Eğer ki süreci bir bütün olarak düşünmezsek. Yani devletin kendi işlemleri dışında; taşımacılık, özel gümrük müşavirlerinin işlemleri, uluslararası satım ve diğer sözleşmeleri ve ödeme sistemini (sıkıntılı bir durum kripto para söz konusu ise) düşünmüyorsak. Eğer ki böyle düşünüyorsak, devletin sürecin tamamına dahil olması rasyonel bir iş olmadığı gibi devletinde işi olduğu kanaatinde de değilim. 

BLOCKCHAİN İLE ALAKALI KAYGILARIM NELER? VE NEDEN MESAFELEİYİM

  • Öncelikle blockchain herhangi bir kamu veya uluslararası kurumun kontrol ve denetiminin olmadığı ve yapılamadığı bir sistem 
  • Blockchain’in esas amacı kripto para kullanımını yaygınlaştırmak ve dünya özeline yaymak hatta vazgeçilmez hale getirmek (demek istediğim; kripto paranın kullanılmasını yaygınlaştırmak temel amaç ve blockchaini bu kapsamda kullanmak ise amaca götüren bir araç yani enstrüman 

PEKİ, KRİPTO PARA NEDİR? 

Kripto para yani bitcoin kavramını ilk defa ortaya atan kişi “Satoshi Nakamoto” fakat bu kişinin kim olduğu bilinmiyor. Yani bir kişi mi? Grup ya da topluluk mu?  Herhangi bir devlet mi? Yoksa gizli servisler mi? Kavramı makale olarak ortaya atan kişinin ismi var ama sahte bir isim dolayısıyla ondan sonra bitcoin süreci başlamış oluyor.

PEKİ, KRİPTO PARALARIN OLDUĞU ORTAMLARDA NELER OLABİLİR?  

Kara para aklamadan tutunda, her türlü illegal işler için para transferlerinin yapılabildiği ayrıca normal ticaretinde yapılabildiği para birimleri olarak düşünebiliriz ve bu para birimleri ise, blockchain’de yeniden doğmuş gibiler. Ayrıca bu para birimlerinin değerlenmesi veya değerini yitirmesi ayrıca kontrolü noktasında bir devlet ya da merkez bankası yok. Örneğin ben X ülkesine 60 gün vadeli kripto para üzerinden satış yapacağım. Peki, bu paranın değerini nasıl öngörebilirim? Ya da nasıl hedge yapabilirim. Bu konular üzerinde şu an sistem çaresiz. 

Daha öncesinde yazdığım gibi blockchain’e karşı olmamakla birlikte oldukça mesafeliyim. Dolayısıyla moda olan kavramların peşine gitmektense, biraz iyi takip edip ona göre karar almak lazım düşüncesindeyim. Bir zamanlar Yönetim Biliminde moda teknikler vardı; tam zamanında üretim, stratejik yönetim, amaçlara göre yönetim, yeniden mühendislik vb. Her 2 yılda bir yeni bir yönetim tekniği çıkar tüm kaynaklar oraya aktarılırdı. Oysa gözden kaçırılan konu ise, bu tekniklerin etkin ve verimli bir yönetim için araç olduğu konusuydu. Şimdilerde ise bu moda kavramların dijital ortamlarda kendini gösterdiğini ve amaç –araç karmaşası yaşattığını düşünmekteyim. 

TARİHTE TEKRARA DÜŞMEMEK GEREKİR. 

Rahmetli Cumhurbaşkanımız Turgut Özal 1980’lerden sonra ihracat hamlesini başlattığı dönemlerde geçiş aşamasında istemeden doğan ama sistemin hazır olmamasından kaynaklı en büyük problem maalesef ki “Hayali İhracat” idi. Türkiye yıllardır hayali ihracat ile uğraşmıştı. 1996 yılında Gümrük Birliği anlaşması bize Gümrük Birliğine üye olduk şeklinde pazarlanmıştı. Oysa üye olmamış sadece sanayi mallarında anlaşma olmuştu. O tarihten itibaren yurtdışı ticaret anlaşmaları ve Ortak Gümrük Tarifesindeki sıkıntılardan dolayı hala 2019 yılında Gümrük Birliğini güncelleştirmeye çalışıyoruz.

Blockchain’e tekrar gelirsek; aslında yeni bir sistem olmakla beraber elbette ki bu sistem içine dahil olmak gerekir ama mesafeli davranıp belirsizlikleri belirleyip ona göre gardımızı almanın en rasyonel davranış biçimi olduğunu düşünüyorum.  

SONUÇ: Amaç- araç karmaşasına düşerseniz, kendi amacınızı araç, başkalarının aracını amaç olarak algılayabilirsiniz.