26 Ekim Dünya Hasta Hakları Günü olunca hastaların haklarını bir hatırlayalım istedim. Ancak ondan önce bir kaç noktayı vurgulamak isterim. Esas olan insan haklarıdır. Dolayısıyla da hastanın insan hakları çerçevesinde ve hastalığının gerektirdikleri ölçüsünde hakları vardır. Bununla birlikte hekim de insandır ve aynı insan hakları çerçevesinde saygı görme hakkı vardır. Hasta hekim ilişkisinde en önemli esas her iki tarafın birbirine saygı duyması ve hastanın hekimin bilgisine güvenmesi hekimin de hastaya bu güven çerçevesinde yaklaşımıdır. 

Modern anlamda hasta hakları başlığı altında tanımlanan, insanlığın ortak akıl ve vicdanının ürünü olan ve ana başlıklarıyla altta sıralanan bu değerler özetle: hastaların ihtiyaçları olan hizmete kolayca ulaşabilmelerini; hastalık ve tedavileri konusunda bilgilendirilmelerini; kendileriyle ilgili özerk karar verebilmelerini; hakkaniyet, özen ve saygı görmelerini; mahremiyetlerinin korunmasını ve tıbbi uygulamalardan zarar görmemelerini amaçlar. 

Hastalar; hizmetten genel olarak faydalanma, eşitlik içinde hizmete ulaşma, bilgilenme, sağlık kuruluşunu seçme ve değiştirme, personeli tanıma, seçme ve değiştirme, bilgi isteme, mahremiyetine saygı, rıza ve izninin alınması, güvenlik, reddetme ve durdurma, dini vecibelerini yerine getirebilme, saygınlık görme, ziyaretçi kabul etme gibi haklara sahiptir. 

Hasta hakları başlığı altında sıralanan bu ilke ve kurallar, hekimlik meslek etiğinin gereğidir. Bu ilke ve kuralları tanımlayanlar, hastalar veya başkaları değil; hekimlerdir. Modern anlamda hasta haklarıyla ilgili bildiri ve belgeleri yayınlayanlar sağlık organizasyonları ve hekim örgütleridir. Zaten hastayla hekim arasındaki ilişkiyi hukuken açıklamak üzere çoğu zaman kullanılan “Vekalet Sözleşmesi”ne göre, hastanın hakkını korumak, hastanın yararını gözetmek hekimin temel ödevidir. Hasta hakları hekime sevilip sayılan, başarılı birer hekim olmanın yolunu gösterir. Mesleki tatmini artırır. Verilen hizmetin nitelik ve kalitesini yükseltir. Hizmet alanların memnuniyetini artırarak onların gözünde hekime saygınlık kazandırır. 

Hasta haklarına uygun bir hizmet sunulması, sağlık işletmelerinde toplam kalite yönetiminin, olmazsa olmaz bir parçasıdır. Hasta ve hasta yakınlarından gelen hak talepleri, aslında sağlık çalışanları için de, kurum yöneticileri için de yol gösterici birer rehberdir. Ayrıca, günlük mesleki uygulamalarını hasta haklarına uygun bir şekilde yürütmek, yasal yaptırımlar karşısında sağlık çalışanlarının en büyük güvencesidir. 

Kaynaklar:

  • İnsan hakları, hasta hakları ve etik. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. Ankara 2013
  • Prof. Dr. Tevfik Özlü. TTD Etik Kurulu. Hasta Hakları. http://www.toraks.org.tr/uploadFiles/2152011144754-Hastahaklari.pdf