Öncelikle tüm okuyucularımızın ve İslam âleminin Ramazan bayramını şimdiden kutluyorum. Bugün sizlerle işleyeceğim konu, dış ticaret değerlerinin tatillerdeki değişkenliği üzerine.  Bu yazımda T.C. Merkez Bankasının yayınlamış olduğu akademik bir çalışmadan ve bu çalışmanın bulgularından yararlanarak, tatillerin ve farklı günlerin dış ticaretimize olası etkilerinden bahsedeceğim.  Çalışmanın ismi  “Dış Ticaret İstatistiklerinde Gün Etkisi”  olup, bu çalışmada (2003-2015) yılları arasında değerler tek tek incelenerek yapılmış. 

TATİL ETKİSİ 

Acaba tatil öncesi ve sonrasındaki günlerde dış ticaret değerlerinde farklılıklar oluyor mu? İsterseniz onlara bakalım. 

  • Tatil öncesi ve sonrası dönemlerde yarım gün idari izin verilmesi durumunda; ihracatın o gün yüzde 57, tam gün izin verilmesi halinde ise yüzde 59 daha düşük gerçekleştiği tespit edilmiş. İthalatta ise düşüş oranları, yüzde 61 ve yüzde 73 oranında 
  • Yılbaşında ise olay daha da farklılaşıyor. Örneğin,  yılın son günü 31 Aralık’ta normal ihracat yapılırken, önceki üç gün (28, 29 ve 30 Aralık’ta) ihracat normalin üzerinde artıyor. 
  • Yeni yılın ilk gününden sonraki 8 günlük zaman diliminde ise ihracat oldukça düşük seyrediyor. Özellikle 28, 29 ve 30 Aralıkta ihracatın normalin üzerinde artması firmaların yılsonu hedeflerini gerçekleştirmek için son bir atak olarak ta yorumlanabilir. 

DİNİ BAYRAMLARIN ETKİSİ 

Şimdi de dini bayramların öncesi ve sonrasındaki dış ticaretteki artış ve azalış oranlarına bakalım 

  • Çalışmada dini bayramlardan önceki 4 gün içerisinde yer alan hafta içi günlerin işgünü karşılıkları anlamlı bir biçimde normalden daha yüksek olduğu tespit edilmiş. Bu durum bayramlardan önce mesai saatlerinin uzatılıp, tatil günlerinde yapılamayacak olan ihracatın öne çekildiğini ortaya koyuyor. 
  • Dış ticarette özellikle arife gününden önceki günde belirgin bir artış görülüyor. Yarım gün çalışılan arife gününün normal işgünü değerlerini alması ise günün geri kalanını telafi edebilecek ölçüde bir ihracatın öğleye kadar yapıldığı fikrini bizde uyandırıyor. 
  • Dini bayramların bitişinden sonraki 7 gün süresince her bir hafta içi güne karşılık gelen işgünü değerinin normalin altında kaldığı görülüyor. Buna göre dini bayramlardan sonra ihracat giderek yükselmekle birlikte, belli bir süre için normalden daha zayıf seyrediyor. Cumartesi günü için de benzer bir durum söz konusu, fakat bayram sonrası etki 4 günle sınırlı kalmakta. 

GÜN ETKİSİ 

Şimdi ise olayı haftanın günleri bağlamında değerlendirelim ve önceliğimiz hafta sonu tatile çıkacağımız Cuma günü ve tatilden sonraki ilk mesai günü olan Pazartesi üzerine odaklayalım 

  • Ülkemizde en fazla ihracatın Cuma günlerinde gerçekleştiğini görüyoruz. Buna karşılık ise Pazartesi günleri, hafta içlerinde en düşük ihracatın gerçekleştiği gün olarak karşımıza çıkıyor. Kısaca pazartesi sendromu diye ifade ettiğimiz olgu ihracatta da kendini göstermiş. 
  • Hafta içi günlerde ihracat ve ithalatın karşılıklı olarak pazartesinden itibaren sistematik olarak cuma gününe kadar artığını ayrıca ticaretin Cuma günleri diğer hafta içi günlere göre en fazla ticaret yapılan gün olduğunu görebilmekteyiz. 
  • Hafta sonlarının ise ithalatta anlamlı bir değer yok. İhracatta ise sadece cumartesi günlerinde bir miktar ihracat yapıldığını görmekteyiz. 

Çalışmaya göre ihracatta “müşteri memnuniyeti”, “performans hedefine ulaşma” ya da hafta sonu “antrepo maliyetinden kaçınma” gibi sebeplerin etkili olması, buna karşılık ithalatta “üretim ve satış süreçlerinin devamlılığının” esas alınması ihracat ve ithalatın günlere dağılımı konusundaki farklılığı açıklayacak çeşitli ekonomik nedenlerin olabileceğinin altı çizilmiş. 

SONUÇ: Hafta sonlarına giriş ve çıkıştaki insan psikolojisi, dış ticaretinde psikolojisini değiştirmiş gözüküyor.