İlk milli tanka Altay isminin verilmesiKonya’da tepki çekti. Konya’da görev yaptığı 1925-1932 yıllarında onlarca ecdatyadigârına zarar veren, medreseleri yıktıran, türbe ve camileri ahır olarakkullanan, sultan kemiklerini köpeklerin önüne atan Fahrettin Altay’ın ismininmilli tanka verilmesi ecdada hakaret olarak algılandı.

Milli savunma alanında en önemli atılımlardanbiri olan tank projesi nihayet gerçekleşti ve ilk portatifi yapılarak,kamuoyuna tanıtıldı. Dünyadaki tanklarda bulunan özellikleri aratmayacaksistemle donatılan tank, Cumhuriyetin ilanından bugüne 89 yıldır milli savunmahasretini de sona erdirdi.
 
Fakat ilk defa milli bir tankınüretilmesinin yanında dikkat çeken bir konuyu ise tanka verilen isim oldu.Genelkurmay Başkanlığı tarafından ilk milli tanka 5. Süvari Kolordu KomutanıFahrettin Altay’ın ismini verdi. Altay ismi verilmesi ise özellikle Konyalılartarafından tepkiyle karşılandı. Tepkinin nedeni ise Milli Mücadele yıllarındaKonya’da bulunan Fahrettin Paşa’nın ecdat yadigârlarını yıkmasındankaynaklanıyor. Fahrettin Altay, Milli Mücadele’de çok sayıda subay ve askergibi kahramanlıklar yapmış olmasının, İzmir’e ilk giren süvari birliği komutanıolması bir yana Konya’da gerçekleştirdiği anıt vahşeti bugün dahi genç neslinvicdanında rahatsızlık uyandırmaktadır. Bu bakımdan Konyalılara göre böyle birpaşanın isminin milli tanka verilmesini doğru bulmayan vatandaşlar, “Geçmişteonlarca camii ve türbeyi ahır olarak kullanan, medreseleri yıkan, Selçuklueserlerini yok eden birinin isminin verilmesi yanlıştır. ‘Asım’ın nesliyiz,dindar gençlik yetiştireceğiz’ diyen bir iktidara da yakışmamaktadır. Camilerive türbeleri ahır olarak kullanan birinin ismini milli tanka vererek, dindarnesil yetişmez” sözleriyle tepkilerini dile getiriyor. 
 
 

ASASIYLA DEHŞET SAÇTI

Fahrettin Altay’ın özellikle 1925-1932yıllarında Konya’da yaptığı işlere baktığımızda tepkilerin haklılığı da biranlamda ortaya çıkmaktadır. Özellikle Konya tarihi alanında önemli bir tarihçive araştırmacı olan İbrahim Hakkı Konyalı’nın ölmeden önceki yazılarında (Konyatarihi alanında uzman) Fahrettin Paşa hakkında sert ifadeler kullanmaktadır.Paşa’nın taşıdığı bastonu kastederek, “Camiler, medreseler, minareler birbaston işaretiyle mahvoluyordu. Anadolu’yu Müslüman yapan Selçuklularınpayitahtı Konya’da yıkma ve yok etme cellâdı pervasızca kol geziyordu. AnadoluSelçukluların payitahtı Konya’nın eşsiz tarih yadigarlarının pek çoğu korkunçtahriplere uğramıştır.  Bunlar FahrettinPaşa’nın Alâeddin Tepesi’nden verdiği asa işareti ile olmuştur” bilgisini verenKonyalı, Paşa’ya bu yıkımları kimsenin mani olamayacağını belirtmiştir.

MEZAR TAŞLARINDAN TREN YOLU YAPILDI
 

Fahrettin Paşa zamanında sadece medreseler,türbeler, camiler değil, yazıları, nakışları, süsleri, taçları, serpuşları veşekilleri bakımından eşsiz mezar taşları ve kabristanlar da yok edilmiştir.İbrahim Hakkı Konyalı’nın aktardığına göre bu mezar taşları demiryolu yapımındakullanılmıştır.  “Yıkım nedeniyleSelçukluların, Karamanoğullarının ve Osmanlıların çok kıymetli mezartaşlarından hemen hemen hiçbiri kalmamıştır. Saaddin-i Konevi ve GariplerMezarlığı’nın bütün mezar taşları Paşanın emriyle kütür kütür kırılmış yolyapımında ve başka yapılarda kullanılmıştır. Kıymetli Selçuk mezar taşlarınınsayısı birkaç düzineyi geçmez. Bunların bir kısmı müzelerde yer almıştır”ifadelerini kullanan Konyalı en önemli yıkımın ise Alâeddin Camii’ndeki sultanmezarlarında yaşandığına dikkat çekmektedir.

SULTAN MEZARLARI TAHRİP EDİLDİ

Halk arasında da ve araştırmacıların dakabul ettiği bilgiye göre ise Kılıçarslan’ın yaptırdığı Selçuk HükümdarlarıTürbesi’ndeki 6 Selçuk Padişahının cenazeleri Paşa’nın emriyle kaldırtılarakşimdiki Dedebahçesi’nin arkasındaki Taçveziri Türbesi’nin önüne atılmıştır.Kemikleri köpeklerin parçalaması üzerine çöpçüler tarafından toplanan kemiklerbilinmeyen bir yere atılmıştır. Böylece Anadolu’yu Türkleştiren, Müslüman yapan6 Selçuk Hükümdarı’nın kemikleri böylece yok olup gitmiştir.
 
İNCE MİNARE TAHRİP EDİLDİ

Bugün dahi dünyada önemli bir yapı olarakgörülen İnce Minare Müzesi’nin batı kısmı da sır evinin önünü kapatarakAlaeddin’i göremediği gerekçesiyle Fahrettin Paşa’nın emri ile yıkılmıştır. Buolayı acı gerçeklerle anlatan İbrahim Hakkı Konyalı, o gün bu durumugazetelerde yazdıklarını ve gelen tepkiler üzerine yıkımın durduruludğunu ancakbazı medrese hücrelerinin ise talan edilmekten kurtulamadığını dile getirmektedir.
 
 

ECDAD ESERLERİ PAŞA'YA YIKTIRILDI

Araştırmacılar da o yıllarda Fahrettin AltayPaşa'nın ve başta Vali İzzet Bey olmak üzere yerel yöneticilerin teşviki ileçok sayıda ecdad yadigarının bilinçsiz bir şekilde yıkıldığına işaretetmektedir. Ancak, Paşa'nın bu yıkımı gerçekleştirirken siyasi bir düşüncesininolmadığını yerel yöneticilerinin yıkmaya cesaret edemediği eserleri imar adıaltında Paşa'ya yıktırdığına dikkat çekilmektedir.

Doktora tezinde Konya medreseleri konusunaçalışan Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Doç. Dr. Caner Arabacı,Fahretttin Altay  Paşa'nın Konya'dabulunduğu yıllarda Vali İzzet Bey’le birlikte tarihi eserleri yıktığınıbelirtmektedir. Altay'ın bu işleri yaparken siyasi bir düşünce içindeolmadığını dile getiren Caner Arabacı, dönemin Konya yöneticilerinin bueserleri yıkmaya cesaret edemedikleri için Paşa'nın askeri kişiliğindenyararlandıklarını aktardı. Arabacı, “Paşa İzmir'e giren ilk komutan olmasınedeniyle halk arasında seviliyordu. Yaptığı işler doğru kabul ediliyordu.Böyle olduğu için de çok sayıda Selçuklu ve Osmanlı eseri Paşa'ya tahripettirilmiştir” dedi.
 
ALAEDDİN ÇEVRESİ TAHRİP EDİLDİ

Alaeddin çevresinde çok sayıda medreseyiyıktırdığını dile getiren Arabacı, şunları kaydetti: “Bunun yanında evindenalaaddin görülmediği için dünya şimdiki İnce Minare Müzesi'nin batı tarafınıyıktırmıştır.  Alaeddin İş Bankası'nınyanında bulunan Nizamiye (Nalıncı) Medresesini yıktırmıştır. Bugün MeramAnadolu Lisesi ve Muhacir Alanı'nın etrafındaki mezarlık tahrip edilmiş vemezar taşları yol yapımında kullanılmıştır. Bu tahrip sonucunda bugün çoksayıda Selçuklu büyüyüğünün mezarı bilinmediği gibi Atatürk Anıtı dahil çok sayıda esere imza atan Konya'nın değeriMimar Muzaffer'in de kabrinin nerede olduğu belli değildir. Mezar yıkımıbunlarla da kalmamıştır. Alaaddin'deki sultan mezarları da tahrih edilmiş vekemikler bugün kültürpark alanı olarak kullanılan Dedebahçesi’ne atılmıştır.Köpeklerin kemiklere hücum etmesi sonucu kemikler çöpçüler tarafındantoplanarak bilinmeyen bir yere atılmıştır” dedi.

BATILILAŞMANIN ACI YIKIMI

O yıllarda 200'e yakın eserin zarargördüğünü aktaran Arabacı, batılılaşma düşüncesi, modernlik adı altında ecdadeserlerine karşı bilinçili veya bilinçsiz şekilde zarar verildiğini 1927'deyasa çıkartılarak Aziziye Camii'nin üç girişinde yer alan Sultan Abdülaziz'intuğraları muçlarla kazındığını sözlerine ekledi.

GÜCÜNÜ AŞIRI KULLANMIŞTIR

KTO Karatay Üniversitesi, Güzel Sanatlar veTasarım Fakültesi  Öğretim Üyesi Yrd.Doç. Dr. Osman Nuri Dülgerler ise dönem içindeki yıkılan eserlerin gönderilenkararnamelerin  yanlış anlaşılmasındanve  Fahrettin Paşa'nın verilen görevinhandikapına kapılmasından dolayı gerçekleştiğini ifade etti. Dönemin İstanbulMüze Müdürü Halil Ethem Bey'in tarihi yapılar üzerindeki kitabelerin onarımısırasında kitabelerin üzerini mala ve harçla tamir edilmesi, sıvanması üzerineDönemin Milli Eğitim Bakanı'nın tarihi eserlerin korunmasıyla ilgili gönderdiğikararnamede belirtilen “temizleyin” ibaresinin yanlış anlaşılması üzerine çokasyıda tarihi yapı ve mezarın üzerindeki yazıların kazandığını veya harçlakapatıldığını dile getiren Dülgerler, bazı şoven insanların da bu duruma aletolduğuna dikkat çekti. Diğer yandan gücünden ve milli kahramanlığındanyararlanmak isteyen yerel yöneticilerin de Fahrettin Paşa'yı imar adı altındabu yıkıma alet ettiğini aktaran Dülgerler, şunları kaydetti: “1926'daKayalıpark çalışmaları sırasında çok sayıda medrese tahrip edilmiştir. UlviSultan Mescidi ve Türbesi yıktırılmıştır. Bunun yanında   Fahrettin Paşa, gücü ve görevininhandikapına kapılarak kişisel yıkım da gerçekleştirmiştir. 1930 yılında MustafaKemal Paşa Konya'ya gelmese ve İnce Minare Müzesi'nin önünden geçmese bugünİnce Minare diye bir yapı kalmayacaktı. Çünkü Altay Paşa evinden Alaeddin'igöremediği için Mesdrese’yi yıktırmaya başlamıştır. Mustafa Kemal Paşa hemenAnkara'ya telgraf çekerek eski eserlerin korunması kararını aldırmıştır.Telgraf üzerine de Konya'daki bir çok yapı yıkılmaktan kurtarılmıştır.Fahrettin Paşa, tüm bunları imar gerçeksiyle yapmıştır. Fakat yaparken demedreseler, mezarlıklar, çeşmeler tahrip edilmiştir.”

DEVAM EDEN YIKIMLAR SONRASINDA DA SÜRDÜ

“Kim iktadara gelmişse, gücü eline almışsabenzer çalışmalara imza atmıştır” diyen Dülgerler, “Medreseler sadece Fahrettinpaşa'nın zamanın da değil, Eski Konya Valisi Avlonyalı Ferit Paşa dönemin debugün İl Genel Meclisi olarak kulanılan Eski Sanayi Mektebi’nin yerinde bulunanSüleymaniye Bedesteni yıkılmıştır. Sadece Muhacir Pazarı, Meram Ticaret Lisesi,Meram Anadolu Lisesi'nin bulunduğu alandaki mezarlıkların kaldırılıp binayapılması Fahrettin Paşa zamanında değil, 1970’li yıllara kadar sürmüştür. TakiEski Konya Belediye Başkanı Yılmaz Kulluk'un mezarlıkları vakıflara devredenekadar. Evet, Fahrettin Paşa döneminde de 20-23 tane tarihi yapı tahripedilmiştir ancak bu tahrip uzun yıllar devam etmiştir. Burada Fahrettin AltayPaşa, kendisine verilen görevi kişisel olarak da kullanmış ve yıkılmayacakeserleri yıkmıştır” ifadelerini kullandı.

DRAMATİK BİR DURUM YAŞANDI
Araştırmacı-Yazar Ali Işık da FahrettinAltay Paşa'nın görev sırasında Konya'da başta İnce Minare Müzesi olmak üzerebirçok Selçuklu ve Osmanlı yadigarına zarar verdiğe dikkat çekti. Sultankemiklerini köpeklerin önüne attırdığını doğrulayan Ali Işık, “Bu halk arasındada bilinen bir gerçektir. Kemikler Dedebahçesi'ne atılmış daha sonra iseçöpçüler tarafından toplanarak bilinmeyen bir yere gömülmüştür.
 
Ayrıca SultanAbdülaziz’in Alaaddin Camii’ne yaptırdığı bir sanat şahaseri olan Çalar Saatdinamitlerle yıktırılmıştır. Alaeddin'deki Eflatun Mescidi yıktırılmıştır.Alaeddin çevresindeki onlarca medrese ve imarethane tahrip edilmiştir. Buaçıdan o yıllar Konya için dramatik bir dönemi kapsamaktadır. Çünkü o tahripsonucunda bugün çok az bir Selçuklu yadigarı günümüze gelmiştir. Selçuklu'nunbaşkentinde bu durum hakikaten dramatik bir durum oluşturmuştur” ifadelerinikullandı.

FAHRETTİN PAŞA’NIN YIKTIRDIĞI BAZI TÜRBE,MESCİD VE MEDRESELER

Şerafettin Camii yanında bulunan türbe

Nalıncı Baba Türbesi

Karamanoğlu İbrahim Bey İmarethanesi(Kazancı Hoca Medresesi)

Altunbağ Medresesi

Pamukçular Medresesi

Pembe Firuşan Medresesi

Çumralı Hoca Medresesi

Karahüyüklü Medresesi

Kafalı Medresesi

Takva Hoca Medresesi

Kara Hafız Medresesi

Şerafeddin ve Bekir Sami Paşa Medreseleri

Ulvi Sultan mescidi ve türbesi

HASAN AYHAN


Editör: TE Bilişim