İlk milli tanka Altay isminin verilmesiKonya’da tepki çekti. Konya’da görev yaptığı 1925-1932 yıllarında onlarca ecdatyadigârına zarar veren, medreseleri yıktıran, türbe ve camileri ahır olarakkullanan, sultan kemiklerini köpeklerin önüne atan Fahrettin Altay’ın ismininmilli tanka verilmesi ecdada hakaret olarak algılandı.
ASASIYLA DEHŞET SAÇTI
Fahrettin Altay’ın özellikle 1925-1932yıllarında Konya’da yaptığı işlere baktığımızda tepkilerin haklılığı da biranlamda ortaya çıkmaktadır. Özellikle Konya tarihi alanında önemli bir tarihçive araştırmacı olan İbrahim Hakkı Konyalı’nın ölmeden önceki yazılarında (Konyatarihi alanında uzman) Fahrettin Paşa hakkında sert ifadeler kullanmaktadır.Paşa’nın taşıdığı bastonu kastederek, “Camiler, medreseler, minareler birbaston işaretiyle mahvoluyordu. Anadolu’yu Müslüman yapan Selçuklularınpayitahtı Konya’da yıkma ve yok etme cellâdı pervasızca kol geziyordu. AnadoluSelçukluların payitahtı Konya’nın eşsiz tarih yadigarlarının pek çoğu korkunçtahriplere uğramıştır. Bunlar FahrettinPaşa’nın Alâeddin Tepesi’nden verdiği asa işareti ile olmuştur” bilgisini verenKonyalı, Paşa’ya bu yıkımları kimsenin mani olamayacağını belirtmiştir.
Fahrettin Paşa zamanında sadece medreseler,türbeler, camiler değil, yazıları, nakışları, süsleri, taçları, serpuşları veşekilleri bakımından eşsiz mezar taşları ve kabristanlar da yok edilmiştir.İbrahim Hakkı Konyalı’nın aktardığına göre bu mezar taşları demiryolu yapımındakullanılmıştır. “Yıkım nedeniyleSelçukluların, Karamanoğullarının ve Osmanlıların çok kıymetli mezartaşlarından hemen hemen hiçbiri kalmamıştır. Saaddin-i Konevi ve GariplerMezarlığı’nın bütün mezar taşları Paşanın emriyle kütür kütür kırılmış yolyapımında ve başka yapılarda kullanılmıştır. Kıymetli Selçuk mezar taşlarınınsayısı birkaç düzineyi geçmez. Bunların bir kısmı müzelerde yer almıştır”ifadelerini kullanan Konyalı en önemli yıkımın ise Alâeddin Camii’ndeki sultanmezarlarında yaşandığına dikkat çekmektedir.
SULTAN MEZARLARI TAHRİP EDİLDİ
ECDAD ESERLERİ PAŞA'YA YIKTIRILDI
Alaeddin çevresinde çok sayıda medreseyiyıktırdığını dile getiren Arabacı, şunları kaydetti: “Bunun yanında evindenalaaddin görülmediği için dünya şimdiki İnce Minare Müzesi'nin batı tarafınıyıktırmıştır. Alaeddin İş Bankası'nınyanında bulunan Nizamiye (Nalıncı) Medresesini yıktırmıştır. Bugün MeramAnadolu Lisesi ve Muhacir Alanı'nın etrafındaki mezarlık tahrip edilmiş vemezar taşları yol yapımında kullanılmıştır. Bu tahrip sonucunda bugün çoksayıda Selçuklu büyüyüğünün mezarı bilinmediği gibi Atatürk Anıtı dahil çok sayıda esere imza atan Konya'nın değeriMimar Muzaffer'in de kabrinin nerede olduğu belli değildir. Mezar yıkımıbunlarla da kalmamıştır. Alaaddin'deki sultan mezarları da tahrih edilmiş vekemikler bugün kültürpark alanı olarak kullanılan Dedebahçesi’ne atılmıştır.Köpeklerin kemiklere hücum etmesi sonucu kemikler çöpçüler tarafındantoplanarak bilinmeyen bir yere atılmıştır” dedi.
BATILILAŞMANIN ACI YIKIMI
O yıllarda 200'e yakın eserin zarargördüğünü aktaran Arabacı, batılılaşma düşüncesi, modernlik adı altında ecdadeserlerine karşı bilinçili veya bilinçsiz şekilde zarar verildiğini 1927'deyasa çıkartılarak Aziziye Camii'nin üç girişinde yer alan Sultan Abdülaziz'intuğraları muçlarla kazındığını sözlerine ekledi.
GÜCÜNÜ AŞIRI KULLANMIŞTIR
KTO Karatay Üniversitesi, Güzel Sanatlar veTasarım Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd.Doç. Dr. Osman Nuri Dülgerler ise dönem içindeki yıkılan eserlerin gönderilenkararnamelerin yanlış anlaşılmasındanve Fahrettin Paşa'nın verilen görevinhandikapına kapılmasından dolayı gerçekleştiğini ifade etti. Dönemin İstanbulMüze Müdürü Halil Ethem Bey'in tarihi yapılar üzerindeki kitabelerin onarımısırasında kitabelerin üzerini mala ve harçla tamir edilmesi, sıvanması üzerineDönemin Milli Eğitim Bakanı'nın tarihi eserlerin korunmasıyla ilgili gönderdiğikararnamede belirtilen “temizleyin” ibaresinin yanlış anlaşılması üzerine çokasyıda tarihi yapı ve mezarın üzerindeki yazıların kazandığını veya harçlakapatıldığını dile getiren Dülgerler, bazı şoven insanların da bu duruma aletolduğuna dikkat çekti. Diğer yandan gücünden ve milli kahramanlığındanyararlanmak isteyen yerel yöneticilerin de Fahrettin Paşa'yı imar adı altındabu yıkıma alet ettiğini aktaran Dülgerler, şunları kaydetti: “1926'daKayalıpark çalışmaları sırasında çok sayıda medrese tahrip edilmiştir. UlviSultan Mescidi ve Türbesi yıktırılmıştır. Bunun yanında Fahrettin Paşa, gücü ve görevininhandikapına kapılarak kişisel yıkım da gerçekleştirmiştir. 1930 yılında MustafaKemal Paşa Konya'ya gelmese ve İnce Minare Müzesi'nin önünden geçmese bugünİnce Minare diye bir yapı kalmayacaktı. Çünkü Altay Paşa evinden Alaeddin'igöremediği için Mesdrese’yi yıktırmaya başlamıştır. Mustafa Kemal Paşa hemenAnkara'ya telgraf çekerek eski eserlerin korunması kararını aldırmıştır.Telgraf üzerine de Konya'daki bir çok yapı yıkılmaktan kurtarılmıştır.Fahrettin Paşa, tüm bunları imar gerçeksiyle yapmıştır. Fakat yaparken demedreseler, mezarlıklar, çeşmeler tahrip edilmiştir.”
DEVAM EDEN YIKIMLAR SONRASINDA DA SÜRDÜ
“Kim iktadara gelmişse, gücü eline almışsabenzer çalışmalara imza atmıştır” diyen Dülgerler, “Medreseler sadece Fahrettinpaşa'nın zamanın da değil, Eski Konya Valisi Avlonyalı Ferit Paşa dönemin debugün İl Genel Meclisi olarak kulanılan Eski Sanayi Mektebi’nin yerinde bulunanSüleymaniye Bedesteni yıkılmıştır. Sadece Muhacir Pazarı, Meram Ticaret Lisesi,Meram Anadolu Lisesi'nin bulunduğu alandaki mezarlıkların kaldırılıp binayapılması Fahrettin Paşa zamanında değil, 1970’li yıllara kadar sürmüştür. TakiEski Konya Belediye Başkanı Yılmaz Kulluk'un mezarlıkları vakıflara devredenekadar. Evet, Fahrettin Paşa döneminde de 20-23 tane tarihi yapı tahripedilmiştir ancak bu tahrip uzun yıllar devam etmiştir. Burada Fahrettin AltayPaşa, kendisine verilen görevi kişisel olarak da kullanmış ve yıkılmayacakeserleri yıkmıştır” ifadelerini kullandı.
FAHRETTİN PAŞA’NIN YIKTIRDIĞI BAZI TÜRBE,MESCİD VE MEDRESELER
Şerafettin Camii yanında bulunan türbe
Nalıncı Baba Türbesi
Karamanoğlu İbrahim Bey İmarethanesi(Kazancı Hoca Medresesi)
Altunbağ Medresesi
Pamukçular Medresesi
Pembe Firuşan Medresesi
Çumralı Hoca Medresesi
Karahüyüklü Medresesi
Kafalı Medresesi
Takva Hoca Medresesi
Kara Hafız Medresesi
Şerafeddin ve Bekir Sami Paşa Medreseleri
Ulvi Sultan mescidi ve türbesi
HASAN AYHAN