ANNE BABA TUTUMLARININ ÇOCUK GELİŞİMİNE ETKİSİ - II
Çocukların gelişmesinde olumlu ve olumsuz etkileri olan anne, baba tutumlarını şu başlıklar altında toplayabiliriz: Otoriter tutum, İzin Verici / Hoşgörülü Tutum, İzin Verici-İhmalkâr Tutum, Aşırı Koruyucu Tutum, Dengesiz Tutum, Demokratik Tutum
Bu tutum davranışları ve çocuklar üzerindeki etkileri konusunda biraz bilgilenmek faydalı olacaktır. Şimdi tek tek bu tutumları ele alalım.
Otoriter Tutum
Bu ebeveyn tutumunda anne babanın kabul ve ilgisi düşük iken çocuk üzerindeki kontrol çok yüksektir. Otoriter anne-baba sevgisini, çocuk onların istediği gibi davrandıkça (şartlı) gösterir. Sevgiyi bir pekiştireç olarak kullanır. İstenen davranışlar da çoğunlukla gelenek ve daha üst otoritelerce saptanmış kurallara uygun davranışlardır.
Anne baba, kendisini toplumsal otoritenin temsilcisi olarak görür. Mutlak itaat bekler. Çocuğun davranışları katı standartlarla değerlendirilir, hata ve yanlış yapma hakkı tanınmaz.
Bu tür ailelerde eğitimde ceza verici bir yaklaşım vardır ve anne babalar çocuklarıyla çok fazla görüş alışverişinde bulunmazlar, daha çok çocuklarından onlara söylenen her şeyi sorgulamadan kabul etmesini beklerler.
Otoriter bir aile ortamında yetişen çocuklar; çekingen, başkalarının etkisinde kolayca kalabilen, aşırı hassas bir kişilik yapısına sahip olabilirler. Anne babanın aşırı koruması, çocuğa gerekenden fazla kontrol ve özen göstermesi sonucu çocuk, genellikle diğer kimselere bağımlı, özgüveni olmayan bir birey olarak yetişir.
Ayrıca; sürekli eleştirildiği için aşağılık duygusu geliştirebilir ve devamlı eleştirilen bu çocuklarda saldırgan davranışlar ortaya çıkabilir. Baskı ve katı disiplin çocuğun kendini kabul ettirmesini zorlaştırır, uyumsuzluk görülür.
Çocuk evde anne-babasında gördüğü olumsuz tutumları, diğer yetişkinlerle ve yaşıtları ile olan iletişiminde de uygular. Bu tip ailelerde yetişen gençlerle yapılan araştırmalarda, karar verme ve düşüncelerini ifade etme de güçlük yaşandığı ve öfke düzeyinin yüksek olduğu bulunmuştur.
İzin Verici / Hoşgörülü Tutum
Bu ebeveyn tutumunda anne babanın kabul ve ilgisi yüksek iken çocuk üzerindeki kontrol düşüktür. Aşırı hoşgörülü ebeveynler çocuklarına çok fazla özgürlük verirler, çocuklarını hiçbir şekilde kontrol etmezler ve bazen de ihmale varan hoşgörü ile davranırlar.
Aynı zamanda çocuklarına karşı sıcak ve sevecendirler ve çocuklarının bütün konularda kararlarını kendilerinin vermelerine sınır getirmezler.
Çocuğun aşırı hareket ve davranış serbestliği vardır. Bu tür anne babaların çocukları yemek, yatma, televizyon izleme ve oyun oynama için dışarı çıkma gibi konularda karar vermede özgürdürler.
Böyle bir ortamda çocuk ailede inisiyatif sahibi tek kişidir ve onun isteklerine diğer aile bireyleri kayıtsız şartsız uyarlar. Çocuğun nerede duracağı belirlenmemiştir. Çocukların davranışlarında hiçbir sınır olmadığı için neyin yapılıp neyin yapılamayacağı konusu belli değildir.
Bu tutum içinde yetişen çocuklar kendilerini güvensiz hissederler. Çünkü onların hayatında hiçbir sınır olmadığı için ait olmayı hissedemezler, benmerkezcidirler, asi ve saldırgan davranışların artmasına yol açabilirler. Yaşamlarında sınırları öğrenemedikleri için başkalarıyla işbirliği yapamazlar.
Bu nedenle sosyal ilişkilerde başarısızdırlar ve genellikle sosyal uyumları düşük olur. Okullardaki kurallarla karşı karşıya kalınca hayal kırıklığına uğramaktadırlar. Bu tutumla büyüyen çocuklar, başarı kazanması için gereken sabra, iç denetime sahip değillerdir.
İzin verici tutumla yetişen çocukların olgun davranmadıkları, kendi dürtülerini kontrol edemedikleri ve bağımlı oldukları görülmüştür. Her ortamda istediklerini elde ettikleri için doyumsuz çocuklar yetişir.
Bencil, sabırsız, anlayışsız, bağımlı olurlar. Otoriter ve izin verici anne baba tutumları birbirinden farklı görünmesine rağmen, her iki aileden gelen çocukların da benlik kontrolü zayıftır.
